Chị Ká Tuyền - người sáng lập Tổ Hợp tác du lịch cộng đồng Tà Lài: Giữ bản sắc để phát triển du lịch cộng đồng

Chị Ká Tuyền.

Chứng nhận du lịch bền vững Đông Nam Á (ICRT-SEA) tổ chức. Đây là thành quả đáng tự hào của một sáng kiến cộng đồng xuất phát từ mong muốn gìn giữ rừng, lưu giữ bản sắc văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Nhân dịp này, chị Ká Tuyền, Tổ tưởng Tổ Hợp tác du lịch cộng đồng Tà Lài, đã chia sẻ cùng Đồng Nai cuối tuần những trăn trở, nguyện vọng về phát triển du lịch cộng đồng bản địa.

Đau đáu với nỗi niềm bản sắc văn hóa quê hương

Là người con của vùng quê Tà Lài, chị có thể chia sẻ thêm về những nỗi trăn trở của mình về văn hóa của đồng bào. Theo thời gian, trước những đổi thay của xã hội, một số nét truyền thống có dần bị mai một?

- Tôi vốn là người con nơi đây, từ nhỏ đã gắn bó với cuộc sống của dân làng rồi sau này lớn lên được đi học, đi làm và trở về quê hương để làm hướng dẫn viên du lịch. Tà Lài - nơi tôi ở - là nơi lưu giữ nét văn hóa độc đáo với nghề truyền thống dệt thổ cẩm và đan lát. Riêng nghề dệt thổ cẩm đóng vai trò quan trọng trong đời sống của đồng bào.

Chúng tôi sống trong vùng rừng, tách biệt với không gian đô thị, cuộc sống còn rất khó khăn; nghề truyền thống ấy theo thời gian cũng ít dần đi, số người dệt vải cũng không nhiều như trước. Người trẻ cứ dần bỏ đi tìm việc làm tại các khu công nghiệp hay thành phố, làng chỉ còn người già, trẻ con. Các nghi lễ, tín ngưỡng cùng nghề truyền thống đan lát, dệt, nhuộm… mai một dần.

Tôi vẫn luôn canh cánh hoài bão, làm sao để các ông bà không còn vất vả đi rừng, được làm nghề truyền thống; các chị có thêm thu nhập nuôi con nhỏ và các em có điều kiện bước lên giảng đường đại học như mình chứ không dừng ở tấm bằng tốt nghiệp trung học phổ thông rồi đi làm công nhân.

Những năm trước đây, Làng du lịch cộng đồng Tà Lài đã trở thành điểm tham quan quan trọng của du khách khi tìm hiểu phong tục, tập quán của đồng bào các dân tộc thiểu số như: Châu Mạ, S’tiêng, Tày. Tuy nhiên, khó khăn về kinh tế, nhất là sau đại dịch Covid-19, hoạt động của trở nên khó khăn hơn, cụ thể ra sao?

- Dịch bệnh Covid-19 khiến cho lượng du lịch giảm sút và từ đó tác động đến cuộc sống của người dân. Các dịch vụ dần dần xuống cấp và địa phương cũng như người dân trong vùng không đủ kinh phí để duy trì hoạt động một cách hiệu quả.

Đơn cử như với nghề truyền thống, năm 2020, làng có gần 50 ông bà giỏi nghề dệt vải, đan lát… nhưng đầu năm 2024 thì chỉ còn 16 ông bà và đến nay chỉ còn hơn 10 người biết nghề tổ tiên truyền lại. Các ông bà đã nhiều tuổi, không còn khỏe, minh mẫn. Tôi muốn làm gì đó để “đánh thức” lại giá trị đẹp đẽ của những nghề truyền thống và các lợi thế về du lịch, giúp người dân.

Vậy là đã 1 năm chị về làng, “đánh thức” lại du lịch cộng đồng bản địa, cùng mọi người sáng lập nên Tà Lài Eco Lodge. Chị vui lòng chia sẻ thêm về ý nghĩa của dự án này?

- Tổ Hợp tác du lịch cộng đồng Tà Lài (Tà Lài Eco Lodge) được lập nên vào tháng 3-2024. Đây là mô hình không hào nhoáng hay thương mại hóa, mà chúng tôi đặt cộng đồng vào trung tâm, nơi phụ nữ, người già và thanh niên đều được tham gia vào chuỗi hoạt động du lịch như hướng dẫn, nấu ăn, dệt vải, đan lát, biểu diễn văn hóa…

Du khách sẽ được cung cấp các dịch vụ với những trải nghiệm sâu sắc và độc đáo về phong tục, tập quán, văn hóa, ẩm thực của đồng bào các dân tộc Mạ và S'tiêng; đồng thời sẽ được tham gia các chuyến đi bộ đường dài trong rừng do hướng dẫn viên là những người địa phương, có kinh nghiệm và kiến thức sâu sắc về rừng cùng đồng hành để chia sẻ kiến thức bản địa về đất đai và thực vật…

Kết nối để phát triển bền vững

Hồi sinh làng du lịch cộng đồng, phục hồi những nét đẹp văn hóa của người dân và giới thiệu với du khách cũng không phải là điều dễ dàng. Chị và mọi người đã vượt qua thử thách ấy ra sao? Hiện tại, dự án đã bước đầu mang lại kết quả như thế nào?

- Tà Lài Eco Lodge không chỉ là dự án du lịch mà còn là thao thức hướng đến cộng đồng, để bảo tồn văn hóa, tạo ra sinh kế và một tương lai tươi sáng hơn cho người dân trong làng. Nhưng để phát triển bền vững cũng không dễ dàng.

Hiện nay, dự án còn khó khăn là các dịch vụ trải nghiệm ít, nhiều hạng mục trước đó xuống cấp cần nguồn lực để tái tạo lại. Tà Lài Eco Lodge gặp hạn chế do đặc thù tính mùa vụ khi làm du lịch nên sẽ khó khăn trong thu hút du khách. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn luôn nỗ lực để thực hiện mục tiêu của mình.

Dự án không chỉ chú trọng dịch vụ du lịch mà còn lồng ghép giáo dục cộng đồng: trẻ em được học ngoại ngữ, người dân được đào tạo kỹ năng mềm và bảo tồn tri thức bản địa. Các hoạt động biểu diễn văn hóa không mang tính thương mại hóa, mà còn là sự chia sẻ chân thành từ chính người trong cuộc.

Du khách tham quan phòng trưng bày các sản phẩm truyền thống, văn hóa của Tà Lài Eco lodge. Ảnh: NVCC

Quan điểm về du lịch cộng đồng với mô hình Tà Lài Eco Lodge mà chị đang thực hiện là thế nào?

- Tôi vẫn luôn băn khoăn rằng du lịch cộng đồng có như cộng đồng bản địa mong muốn, hay phải đáp ứng như du khách mong muốn.

Là người hỗ trợ thêm thông tin cho du khách cũng như các em hiểu nhiều hơn về làng Tà Lài, đến ngay lúc này, Ká Tuyền vẫn cảm thấy rất nhiều thông tin lịch sử, văn hóa, câu chuyện, hát ru của Tà Lài ngày xưa thật hay. Đôi khi tôi tự hỏi liệu 1 giờ hay 30 phút có đủ truyền tải câu chuyện đẹp của hàng trăm năm trước không? Làm sao để khi nhắc đến, ghé thăm làng Tà Lài luôn là câu chuyện dài đẹp.

Chúng tôi mong muốn rằng khi đã đến đây mọi người lắng nghe câu chuyện đẹp của những thế hệ trước. Chỉ mong rằng, du lịch cộng đồng Tà Lài sẽ được du khách biết đến và thấu hiểu được mong muốn, suy tư của cộng đồng Tà Lài. Với du khách, hãy là một trải nghiệm đúng nghĩa "du lịch văn hóa cộng đồng ".

Dự án của chị cùng cộng đồng đã tham gia và đoạt giải nhì trong Cuộc thi Phụ nữ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo do Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh tổ chức. Mới đây, Chương trình Chứng nhận du lịch bền vững Đông Nam Á (ICRT-SEA) đã công nhận đây là dự án đạt giải thưởng Du lịch có trách nhiệm Đông Nam Á 2025. Điều này tạo động lực ra sao để Tà Lài Eco Lodge kết nối, phát triển trong thời gian tới?

- Thi khởi nghiệp khi dự án mới thành lập nên thực sự lúc đầu, tôi không quan tâm nhiều đến vấn đề truyền thông cũng như lập website của tổ hợp tác. Qua cuộc thi, được sự tư vấn, tôi mới nhận thức đầy đủ hơn tầm quan trọng của việc truyền thông đối với dự án của mình. Các chuyên gia đã góp ý, động viên tôi nên đi học thêm về du lịch sinh thái để phát triển dự án của mình. Chính sự hỗ trợ từ địa phương đã tạo động lực cho dự án tiếp tục phát triển. Và giờ đây, Giải thưởng Du lịch có trách nhiệm Đông Nam Á 2025 thêm một sự ghi nhận đối với những nỗ lực của chúng tôi trong thời gian vừa qua.

Chúng tôi luôn mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành, hỗ trợ của địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp du lịch và đặc biệt là du khách để mô hình phát triển du lịch gắn với văn hóa cộng đồng bản địa Tà Lài được phát triển bền vững. Đó là sự khích lệ lớn với cả làng Tà Lài và cũng là động lực để chúng tôi tiếp tục đi chậm, nhưng chắc chắn.

Xin cảm ơn chị!

Đào Lê (thực hiện)