Sa mạc Sahara sắp nhấn chìm thị trấn cổ

Một cánh cửa được phụ nữ ở Oualata chịu trách nhiện trang trí, thường bao gồm các họa tiết hình học màu đỏ, trắng hoặc chàm làm từ các sắc tố tự nhiên. Ảnh: Ảnh: Tripadvisor.

Ông Sidi Mohamed Lemine Sidiya đứng trên mái nhà, nhìn ra thị trấn Oualata đang dần bị cát từ sa mạc Sahara phủ kín.

Thị trấn này nằm ở gần biên giới Mali, từng là điểm giao thương và học thuật trong khu vực. Nơi đây có các công trình xây bằng đất sét banco và nhiều thư viện gia đình cất giữ các bản thảo cổ, theo AFP.

Oualata là một trong bốn thị trấn cổ của Mauritania được UNESCO ghi vào danh sách Di sản Thế giới từ năm 1996. Trong thị trấn còn nhiều cánh cửa làm bằng gỗ keo, có hoa văn truyền thống do phụ nữ địa phương vẽ. Một số gia đình vẫn giữ các bản thảo về kinh Koran, thiên văn học và lịch sử, có từ thế kỷ XIV.

Nhưng mưa và cát đang làm hư hại các công trình. Ông Khady cho biết ngôi nhà ông bà để lại đã bị sập sau một mùa mưa. Người dân chuyển đi nơi khác để kiếm việc, không ai chăm sóc nhà cửa, nên các công trình xuống cấp.

Trước khi trở thành điểm dừng cho các đoàn lữ hành vượt sa mạc Sahara và là nơi lan truyền kiến thức qua sách và các học giả, Oualata từng là một ngôi làng có tên Birou của người Sudan, thuộc đế chế Ghana, cư dân là người da đen. Ảnh: Voyageons Autrement.

Theo ông, hiện nay chỉ còn khoảng 1/3 ngôi nhà trong khu phố cổ có người ở. Khi không có người sửa chữa, mưa làm hỏng mái, tường và cả sách vở bên trong.

Sa mạc hóa càng làm vấn đề trở nên trầm trọng. Bộ Môi trường Mauritania cho biết khoảng 80% đất nước bị ảnh hưởng do khí hậu thay đổi và hoạt động khai thác không đúng cách. Trước đây vùng này có nhiều cây xanh. Đến những năm 1980, cát đã phủ kín nhà thờ, người dân phải lên mái để cầu nguyện.

Thị trấn từng trồng cây để chắn cát, nhưng chưa đủ để ngăn sa mạc lan rộng. Một số công trình sụp đổ do không chịu được mưa lớn, như phần mái nhà của ông Mohamed Ben Baty - người đang giữ thư viện gia đình có 223 bản thảo cổ. Sách từng được cất trong rương gỗ, nhưng mưa làm thấm nước, khiến sách hỏng.

Chỉ còn số ít người dân ở lại trong khu phố cổ. Ảnh: kanaga-at.

Năm 1990, Tây Ban Nha từng hỗ trợ lập một thư viện ở Oualata để phục chế và sao chép hơn 2.000 cuốn sách. Tuy vậy, việc bảo quản hiện nay chỉ dựa vào vài người dân như ông Ben Baty, người không sống thường xuyên tại đây.

Ông cho biết thư viện cần người có chuyên môn để bảo quản tốt hơn, vì sách là tài liệu cho các nhà nghiên cứu. Thị trấn không có khách sạn, muốn đến đây phải đi xe 2 tiếng. Nhiều nước cũng khuyên không nên đến khu vực này vì vấn đề an ninh.

Để bảo tồn di sản, một lễ hội được tổ chức luân phiên tại bốn thị trấn cổ nhằm gây quỹ sửa chữa và khuyến khích người dân ở lại. Tuy nhiên, việc chống lại sa mạc hóa vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

Quỳnh Trang