Canada, Mexico, Trung Quốc trả đũa Mỹ, nguy cơ nổ ra thương chiến toàn cầu

Diễn biến và phản ứng của các nước

Ngày 4/3, thế giới chứng kiến bước ngoặt căng thẳng mới trong quan hệ thương mại khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức áp thuế 25% lên hầu hết hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico sau 30 ngày tạm hoãn, đồng thời nâng thuế với hàng hóa Trung Quốc thêm 10% lên 20%.

Đáp trả quyết liệt, cả ba quốc gia trên tuyên bố trả đũa Mỹ, đẩy nguy cơ thương chiến toàn diện đến gần hơn bao giờ hết.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau ngay lập tức tuyên bố áp thuế trả đũa 25% lên hàng hóa Mỹ trị giá 30 tỷ CAD (tương đương 20,7 tỷ USD) từ ngày 4/3, với kế hoạch mở rộng lên 155 tỷ CAD (107 tỷ USD) trong vòng 21 ngày.

Danh mục hàng hóa bị ảnh hưởng bao gồm bia, rượu vang, cà phê, đồ gia dụng, quần áo, giày dép, xe máy, mỹ phẩm... Ông Trudeau gọi đây là “cuộc chiến kinh tế” do Mỹ khơi mào, nhấn mạnh sự phụ thuộc lẫn nhau trong chuỗi cung ứng Bắc Mỹ, đặc biệt là ngành ô tô. Lãnh đạo bang Ontario, Doug Ford, thậm chí còn đe dọa cắt điện các bang ở phía bắc Mỹ.

Thủ tướng Justin Trudeau cho biết, thuế của Canada có hiệu lực cho đến khi Mỹ rút lại các động thái thương mại này. Nếu không, chính quyền Canada sẽ thảo luận với các địa phương để áp dụng cả biện pháp phi thuế quan.

Với Mexico, Tổng thống Claudia Sheinbaum cho hay mức thuế trả đũa sẽ được công bố vào Chủ Nhật này. Theo Bloomberg, Mexico sẽ có “kế hoạch B, C, D", nhưng không nêu chi tiết.

Chính quyền ông Donald Trump áp thuế cao lên hàng hóa nhiều nước. Ảnh: CNBC

Bắc Kinh cũng lập tức công bố biện pháp trả đũa với mức thuế nhập khẩu bổ sung 10-15% lên một số hàng Mỹ từ ngày 10/3, trong đó có đậu nành, thịt bò, thịt lợn, thủy sản, rau củ, lúa mì, ngô, bông... Bộ Thương mại Trung Quốc đưa thêm 15 doanh nghiệp Mỹ vào danh sách hạn chế xuất khẩu.

Trung Quốc, Canada và Mexico đang chiếm gần 50% kim ngạch thương mại của Mỹ. Cuộc chiến thương mại đã tạo nên một vòng xoáy căng thẳng chưa từng thấy. Những chính sách của ông Trump đang thách thức trật tự kinh tế toàn cầu vốn đã mong manh sau đại dịch và xung đột địa chính trị.

Nguy cơ thương chiến toàn diện và đối đầu kinh tế

Liệu các đòn thuế quan của Washington và phản ứng trả đũa của Trung Quốc, Canada, Mexico có dẫn đến một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện, lan rộng ra toàn cầu?

Câu trả lời phụ thuộc vào ba yếu tố: mức độ leo thang giữa các bên, phản ứng dây chuyền từ các nền kinh tế khác và khả năng kiểm soát hậu quả của Mỹ.

Trong ngắn hạn, khả năng thương chiến leo thang là rất cao. Ông Trump trước đó đã cảnh báo sẽ tăng thuế nếu các nước trả đũa. Đây là chiến thuật quen thuộc của ông từ nhiệm kỳ đầu tiên.

Canada và Mexico có nền kinh tế phụ thuộc lớn vào Mỹ với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chiếm tương ứng 75% và hơn 80% tổng giá trị xuất khẩu. Hai quốc gia này khó có thể nhượng bộ hoàn toàn, nhưng cũng không thể duy trì xung đột kéo dài do thiệt hại có thể là rất lớn.

Là các nước láng giềng, Mỹ, Canada và Mexico có mối quan hệ mật thiết về kinh tế. Do vậy, khi thuế quan lên cao, có thể đẩy lạm phát tăng vọt, gây thiệt hại cho cả ba nước.

Còn với Trung Quốc, Bắc Kinh có thể tung đòn hiểm hơn như hạn chế xuất khẩu nguyên liệu chiến lược, khiến Mỹ và đồng minh rơi vào thế khó. Nếu ông Trump đáp trả bằng thuế 60% như từng đe dọa trong chiến dịch tranh cử, vòng xoáy trả đũa sẽ vượt tầm kiểm soát.

Giới đầu tư đang lo ngại về hiệu ứng domino toàn cầu. Liên minh châu Âu (EU) theo dõi sát sao các động thái từ Mỹ. Trước đó, cuối tháng 2, ông Trump thậm chí còn cho rằng EU được thành lập để làm suy yếu nước Mỹ và dọa áp thuế 25% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ khối này. Trong nhiệm kỳ 1, ông đã áp mức thuế 25% đối với thép nhập khẩu từ châu Âu và 10% đối với nhôm. EU cũng đã đáp trả.

Còn trong nhiệm kỳ 2, nếu ông Trump áp thuế 25% lên EU và bị trả đũa, cuộc chiến thương mại sẽ lan sang Đại Tây Dương, sau đó kéo theo các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ vào vòng xoáy định hình lại chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nếu các nước lớn đồng loạt dựng rào cản thương mại, hệ thống kinh tế toàn cầu hóa - vốn đã lung lay bởi đại dịch Covid-19 và xung đột Ukraine, cũng như bất ổn tại Trung Đông - có thể sẽ sụp đổ.

Hiện, các nhà quan sát theo dõi khả năng kiểm soát “cuộc chơi” của chính quyền ông Donald Trump. Ông chủ Nhà Trắng dường như đang đánh cược rằng vị thế kinh tế vượt trội của Mỹ có thể buộc các đối thủ phải nhượng bộ.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy cuộc chiến thương mại thường khiến nền kinh tế của các nước rơi vào khó khăn do giá cả hàng hóa leo thang, gây áp lực lên người tiêu dùng và làm xáo trộn chuỗi cung ứng.

Chính ông Trump cũng từng thừa nhận “người dân Mỹ có thể chịu khó khăn ngắn hạn”. Vậy, liệu ông Trump có đủ kiên nhẫn và nguồn lực để duy trì cuộc chơi này?

Trong một kịch bản xấu nhất, cuộc chiến không chỉ dừng ở thuế quan mà có thể mở rộng sang các biện pháp phi thuế như cấm vận công nghệ, hạn chế đầu tư, hoặc thao túng tiền tệ.

Trên thực tế, Trung Quốc từng cấm xuất khẩu một loạt công nghệ chế biến đất hiếm. Còn Canada cũng đã đe dọa cắt điện và Mexico có thể dùng đòn nông sản để gây áp lực lên các bang nông nghiệp Mỹ.

Nếu các nước khác tham gia, từ EU đến BRICS, thế giới có thể chia thành các khối kinh tế đối địch, làm sống lại bóng ma của thời kỳ Đại Suy Thoái 1930 khi Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley góp phần kích hoạt chiến tranh thương mại toàn cầu.

Có thể thấy, nguy cơ thương chiến toàn diện là hiện hữu và ở mức cao chưa từng thấy trong thập kỷ qua. Nếu ông Trump và các đối thủ chọn đối thoại thay vì leo thang, thiệt hại có thể được kiềm chế. Tuy nhiên, với lập trường cứng rắn hiện tại, thế giới đang đứng trước lằn ranh mong manh giữa xung đột kinh tế cục bộ và một cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu không có người thắng. Hành động tiếp theo của các bên sẽ quyết định tất cả.

Mạnh Hà