Doanh nghiệp chủ động ứng phó trước 'vòng xoáy' căng thẳng thương mại

Căng thẳng thương mại có thể ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của DN. Ảnh minh họa

Lường trước những tác động bất lợi

Từ đầu năm 2025 đến nay, kinh tế thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn gia tăng khi chính quyền mới của Mỹ lên kế hoạch áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa của các quốc gia lớn là Trung Quốc, Canada, Mexico. Theo đó, ngày 04/3, Mỹ chính thức áp thuế nhập khẩu 25% lên hàng hóa của Canada, Mexico và áp dụng mức thuế bổ sung 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Ngay sau khi việc áp thuế của Mỹ có hiệu lực, Trung Quốc và Canada cũng công bố áp thuế hàng nhập khẩu của Mỹ để “trả đũa”. Những cuộc đối đầu thuế quan leo thang được dự báo đang tạo nên nguy cơ bùng phát thành một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện, từ đó tác động đến nhiều nền kinh tế trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Trong bối cảnh trên, các DN, ngành hàng của Việt Nam đã, đang theo dõi sát diễn biến tình hình thế giới và chủ động nhận diện những thời cơ, thách thức đối với hoạt động xuất khẩu. Theo đó, về mặt cơ hội, các DN cho biết, thị trường Mỹ hiện đang chiếm tỷ trọng lớn đối với nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, đồ gỗ… Vì vậy, việc Mỹ tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ các quốc gia trên sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa của Việt Nam để tăng trưởng xuất khẩu vào Mỹ. Tuy nhiên, lợi thế này cũng có thể làm gia tăng mức độ thặng dư thương mại giữa Việt Nam và Mỹ, vốn đang ở mức khá cao, từ đó hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có thể là mục tiêu bị Mỹ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, khi đó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng xuất khẩu của các DN.

Ở chiều ngược lại, tác động bất lợi nhất được các DN, ngành hàng chỉ ra là nguy cơ hàng hóa Trung Quốc “đội lốt” xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu qua Mỹ nhằm “né thuế”. Mặt khác, nhiều ngành hàng của Việt Nam cũng đang phụ thuộc khá nhiều vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc, có thể bị ảnh hưởng vì vấn đề truy xuất nguồn gốc xuất xứ. Liên quan đến quan ngại này, theo chia sẻ của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, thực tế trước đây khi Mỹ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với một số mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ xuất khẩu của Trung Quốc, đã có tình trạng một số DN Trung Quốc chuyển hướng đầu tư sang Việt Nam hoặc tìm các biện pháp để lẩn tránh mức thuế cao của Mỹ. Thậm chí, có DN Trung Quốc còn mở công ty ở Việt Nam sau đó nhập khẩu các mặt hàng đồ gỗ rồi gia công, lắp ráp thành sản phẩm hoàn chỉnh để xuất khẩu sang Mỹ.

Ảnh hưởng tiêu cực nữa được giới chuyên gia chỉ ra đó là với chính sách thuế nhập khẩu tăng lên, nhu cầu tiêu dùng từ Mỹ có thể suy giảm do chi phí hàng hóa trở nên đắt đỏ, từ đó kéo theo sự sụt giảm nhu cầu nhập khẩu hàng hóa tại thị trường Mỹ, điều này sẽ ảnh hưởng đến các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Do đó, các DN Việt nếu không có biện pháp ứng phó thì có thể phải đối mặt với tình trạng tồn kho, sản xuất dư thừa. Chưa kể có thể xảy ra trường hợp, khi nhu cầu hàng hóa tại Mỹ suy giảm sẽ dẫn tới việc hàng hóa từ một số quốc gia tràn sang những thị trường khác, tạo áp lực cạnh tranh lên hàng hóa và hoạt động xuất khẩu của các DN Việt Nam…

Doanh nghiệp chủ động ứng phó để vượt rủi ro

Với việc chủ động nhận diện những thời cơ, thách thức từ nguy cơ xảy ra chiến tranh thương mại giữa các cường quốc lớn trên thế giới, các DN ở nhiều ngành hàng đã sớm xây dựng những phương án, kịch bản ứng phó để phòng ngừa rủi ro.

Chia sẻ với báo chí, ông Phạm Văn Việt - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Trách nhiệm hữu hạn Việt Thắng Jean - cho biết, trước những biến động trong chính sách thuế quan của Mỹ, DN sẽ đẩy mạnh việc tìm kiếm đối tác mới, mở rộng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nhằm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Cùng với đó, nhằm tối ưu hóa chuỗi cung ứng, DN đã tìm kiếm nguồn nguyên liệu từ Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Pakistan và cả trong nước thay thế cho nguồn nguyên liệu nhập từ Trung Quốc để phục vụ các đơn hàng đi Mỹ. Đồng thời, DN cũng tiến hành phân khúc sản phẩm theo từng thị trường, từ đó xác định nguồn nguyên liệu phù hợp để tránh nguy cơ bị áp thuế cao… Tương tự, nhiều DN khác trong ngành hàng dệt may cũng như từ nhiều ngành hàng khác như da giày, đồ gỗ… cho biết cũng đang đẩy mạnh thực hiện các giải pháp này để giảm thiểu tác động từ những biến động thuế quan.

Việc chủ động phát triển đa dạng hóa thị trường cũng là một trong những khuyến nghị nổi bật được giới chuyên gia lưu ý đối với DN trong bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang hiện nay. Theo đó, để có thể thực hiện tốt chiến lược này, bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - cho rằng, các DN cần tận dụng tối đa lợi thế, cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) mang lại. Theo bà Trang, việc Việt Nam đã có 16 FTA đang có hiệu lực với hơn 54 đối tác thương mại trên toàn cầu là nền tảng không thể tốt hơn để các DN thực hiện chiến lược đa dạng hóa thị trường một cách ổn định. “Nếu trong điều kiện thông thường, thuế quan theo các FTA đã là lợi thế quan trọng, thì trong điều kiện chiến tranh thương mại, ưu đãi thuế quan trong các FTA thậm chí có thể là công cụ quyết định thành công trong cạnh tranh các đơn hàng xuất khẩu. Đó là chưa kể các điều kiện thuận lợi khác được tạo ra từ các cam kết giảm thiểu hàng rào phi thuế và tạo thuận lợi thương mại trong các FTA này” - bà Trang nhấn mạnh.

Đưa thêm khuyến nghị cho DN, từ góc độ cơ quan quản lý, Bộ Công Thương lưu ý, trong bối cảnh xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng phức tạp, các DN cần nắm vững những quy định và chính sách thương mại, thường xuyên cập nhật thông tin về các biện pháp bảo hộ, rào cản thương mại từ các đối tác quốc tế. Bên cạnh đó, các DN cũng cần chú trọng việc kiểm soát xuất xứ nguồn cung nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, cũng như đánh giá thận trọng việc hợp tác đầu tư với các DN của những nước đang có căng thẳng thương mại với Mỹ./.

TUẤN MINH