Cần quy định rõ tiêu chí lựa chọn nhà thầu dự án điện hạt nhân Ninh Thuận

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 14/2 (ảnh: VPQH cung cấp).

Đề xuất áp dụng nhiều cơ chế, chính sách đặc thù

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu; nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận dự kiến được đưa vào vận hành trong năm 2030. Để đạt mục tiêu này, Chính phủ cho rằng cần có các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án này, trước mắt để triển khai song song các giai đoạn trong chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trình bày tờ trình (ảnh: VPQH cung cấp).

Theo đó, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép triển khai đồng thời việc đàm phán với các đối tác đã thực hiện để ký Hiệp định liên Chính phủ, thỏa thuận hợp tác xây nhà máy điện hạt nhân và Hiệp định liên Chính phủ về khoản tín dụng xuất khẩu Nhà nước tài trợ xây nhà máy này. Quá trình này thực hiện song song với phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, dự án đầu tư.

Chính phủ kiến nghị cho phép Thủ tướng giao chủ đầu tư thực hiện dự án và áp dụng hình thức hợp đồng "chìa khóa trao tay", chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án (dự kiến tại Kỳ họp tháng 5).

Theo đề xuất của Chính phủ, việc áp dụng chỉ định gói thầu "chìa khóa trao tay" xây dựng nhà máy chính được theo quy trình thủ tục rút gọn. Hình thức này có thể áp dụng với các gói thầu tư vấn trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án…

Việc đàm phán trực tiếp, chỉ định thầu rút gọn cũng được áp dụng với đối tác cung ứng nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy và nhà thầu bảo dưỡng, vận hành nhà máy trong 5 năm kể từ ngày dự án đưa vào sử dụng.

Các đại biểu tham dự phiên họp (ảnh: VPQH cung cấp).

Về phương án tài chính, vốn, Chính phủ đề xuất được đàm phán với Chính phủ các đối tác thực hiện để thu xếp vốn cho dự án theo nhu cầu, cam kết của nhà tài trợ nước ngoài.

Chủ đầu tư được vay, vay lại theo điều kiện ưu đãi. Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi của ngân sách Trung ương và vốn hợp pháp khác được dùng cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc khoản vay quy mô nhỏ. Các thủ tục lập đề xuất chương trình, dự án sử dụng vốn vay ưu đãi có thể được miễn.

Chính phủ cũng đề nghị cho phép huy động vốn từ các nguồn vay lại, tín dụng xuất khẩu có bảo lãnh Chính phủ hoặc phát hành trái phiếu doanh nghiệp, Chính phủ.... Các cơ quan cho vay lại, tổ chức tài chính, tín dụng được miễn thủ tục thẩm định khi cho vay, cho vay lại vốn ODA, ưu đãi nước ngoài và phát hành trái phiếu.

Với tỉnh Ninh Thuận, Chính phủ đề nghị hàng năm ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho tỉnh 70% nguồn tăng thu từ triển khai dự án điện hạt nhân. Tỉnh này cũng được vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài với tổng dư nợ tối đa 90% số thu ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp.

Địa phương có thể được áp dụng chỉ định thầu tư vấn, thi công các gói thầu dự án đền bù, tái định cư nhà máy điện hạt nhân. Bên cạnh đó, tỉnh được áp dụng một số cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng cung cấp cho dự án điện hạt nhân…

Cần có quy định rõ ràng về tiêu chí lựa chọn nhà thầu để tránh nguy cơ lợi ích nhóm

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban thống nhất với sự cần thiết phải ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.

Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày báo cáo thẩm tra (ảnh: VPQH cung cấp).

Tuy nhiên, Ủy ban KH,CN&MT thấy rằng, Tờ trình số 74/TTr-CP của Chính phủ chưa nêu bật cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn đối với sự cần thiết, tính cấp bách ban hành các cơ chế, chính sách và quan điểm và nguyên tắc ban hành các cơ chế, chính sách trong dự thảo Nghị quyết. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo làm rõ nội dung này.

Bên cạnh đó, Ủy ban KH,CN&MT thấy rằng, Chính phủ đề xuất đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030. Do đó, đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án theo đề xuất của Chính phủ.

Về lựa chọn nhà thầu, một số ý kiến tán thành các cơ chế lựa chọn nhà thầu được Chính phủ đề nghị trong dự thảo Tờ trình nhằm sớm triển khai dự án, rút ngắn thời gian đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, nội dung về chỉ định thầu đã được quy định trong Luật Đầu tư và phù hợp với việc lựa chọn nhà thầu trong đầu tư xây dựng dự án này, do đó đề nghị không đưa vào dự thảo Nghị quyết.

Việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu "chìa khóa trao tay" là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 14/2 (ảnh: VPQH cung cấp).

Về phương án tài chính và thu xếp vốn: Về các cơ chế, chính sách đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể trong dự thảo Nghị quyết.

Về cơ chế để đảm bảo mức vốn đối ứng, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị Chính phủ chỉ đạo làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại tài sản để bổ sung vốn tự có, việc giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng... là hoàn toàn chỉ phục vụ cho việc triển khai dự án điện hạt nhân, không phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác.

Có ý kiến đề nghị cần có quy định chặt chẽ về hạn mức vay vốn, lãi suất, thời hạn trả nợ và các điều kiện ràng buộc khác có liên quan...; có các giải pháp kiểm soát sử dụng vốn vay đảm bảo đúng mục đích, hiệu quả.

Về công tác lập Báo cáo đánh giá tác động môi trường: Đề nghị cần có biện pháp đảm bảo quyền tham gia của cộng đồng, đặc biệt là những người dân không có điều kiện tiếp cận internet, bảo đảm tuân thủ theo các yêu cầu của IAEA.

Có ý kiến đề nghị thực hiện lồng ghép thủ tục về ĐTM, công nghệ, an toàn hạt nhân để giảm bớt quy trình, thủ tục. Ủy ban KH,CN&MT đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, xem xét ý kiến trên và quy định rõ trong dự thảo Nghị quyết để tránh hiểu không cần thực hiện việc lập, thẩm định và phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường…

Vũ Cảnh