Bộ Xây dựng nêu lý do khó gỡ vòng xoáy thua lỗ của ngành xi măng

Thực hiện chỉ đạo của người đứng đầu Chính phủ, Bộ Xây dựng vừa báo cáo Thủ tướng tình hình cung - cầu của ngành xi măng.

Theo Bộ Xây dựng, hiện nay, cả nước đầu tư 92 dây chuyền, với tổng công suất trên 122 triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, năm 2024, tổng sản lượng xi măng và clinker (vật liệu được sử dụng làm chất kết dính trong xi măng) tiêu thụ khoảng chỉ khoảng 95 triệu tấn, trong nước khoảng 65,3 triệu tấn và xuất khẩu khoảng 29,7 triệu tấn.

Như vậy, các dây chuyền sản xuất xi măng nêu trên chỉ hoạt động trung bình khoảng 77% tổng công suất thiết kế.

Thực tế, từ năm 2011, việc đầu tư sản xuất xi măng thực hiện theo quy hoạch 1488/2011 của Thủ tướng về phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam giai đoạn 2021-2020 và định hướng 2030. Theo đó, năm 2015 tiêu thụ 72,7 triệu tấn, bằng 98% so với quy hoạch; năm 2020 tiêu thụ 100,2 triệu tấn/năm, bằng 107% so với quy hoạch.

Nhưng từ năm 2020 đến nay, nguồn cung xi măng tăng lên do Luật Quy hoạch 21/2017 bãi bỏ quy hoạch 1488. Điều này có nghĩa việc đầu tư các dây chuyền xi măng theo cơ chế thị trường và được thực hiện theo pháp luật về đầu tư, thuộc thẩm quyền của UBND các tỉnh.

Theo đó, các địa phương đã chấp thuận chủ trương đầu tư 13 dây chuyền công nghệ hiện đại với tổng công suất thiết kế 35,3 triệu tấn mỗi năm.

Các nhà máy xi măng mọc lên nhiều khiến cho cung vượt cầu. Ảnh: M.TRÚC

Trước tình hình các nhà máy xi măng có xu thế tăng nhanh, Bộ Xây dựng trình Thủ tướng ban hành quyết định 1266/2020 về chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021-2030, định hướng 2050, trong đó đưa ra lộ trình đầu tư các nhà máy xi măng. Cụ thể, đến năm 2025, tổng công suất thiết kế không vượt quá 125 triệu tấn/năm; đến năm 2030, tổng công suất thiết kế không vượt quá 150 triệu tấn/năm.

Thêm vào đó, Bộ Xây dựng có văn bản gửi UBND các tỉnh, thành yêu cầu trước khi xem xét, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án sản xuất xi măng cần cân nhắc tránh việc đầu tư tràn lan, dẫn đến cung vượt cầu, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Ngoài ra, với trách nhiệm cơ quan tham mưu cho Chính phủ, thời gian qua, Bộ Xây dựng có nhiều báo cáo về các khó khăn, vướng mắc về sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ của ngành xi măng.

Giữa tháng 6-2024, Thủ tướng chủ trì hội nghị về một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ xi măng, sắt thép và vật liệu xây dựng.

Trên cơ sở kết quả hội nghị, Thủ tướng ban hành Chỉ thị về một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ xi măng, sắt thép và vật liệu xây dựng.

Về dài hạn, Bộ Xây dựng cũng đã thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng đề xuất bổ sung quy hoạch lĩnh vực xi măng vào danh mục các quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành trong Luật Quy hoạch.

Tuy nhiên, Bộ Xây dựng cho rằng Luật quy hoạch (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua ngày 29-11-2024 không có nội dung trên.

Như vậy, những bất cấp về cung - cầu của ngành xi măng vẫn chưa được giải quyết tận gốc.

Hiện xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam trong năm nay được dự báo tăng trưởng chậm. Theo tính toán của Bộ Xây dựng, nhu cầu tiêu thụ xi măng toàn ngành năm 2025 khoảng 95 - 100 triệu tấn, tăng 2- 3% so với năm 2024. Trong đó, tiêu thụ nội địa khoảng 60-65 triệu tấn, xuất khẩu khoảng 30 - 35 triệu tấn.

VIẾT LONG