Bộ trưởng TT&TT: Đề xuất viện nghiên cứu tiêu tiền Nhà nước theo cơ chế khoán

Đề xuất trên được Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đề cập tại hội nghị phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chiều 11/2.

Động lực tăng trưởng truyền thống dần tới giới hạn

Ông Nguyễn Mạnh Hùng nhận định, tăng trưởng bằng các động lực truyền thống đã dần tới giới hạn.

"Chúng ta có thể tăng trưởng tới 7% bằng các động lực truyền thống. Tăng thêm từ 7% tới 10%, thì phải tìm các động lực tăng trưởng mới. 3% tăng trưởng mới này chỉ có thể đến từ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số", Bộ trưởng nêu quan điểm.

Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng. (Ảnh: VGP)

Theo Bộ trưởng, nông nghiệp giúp Việt Nam thoát nghèo, FDI, công nghiệp giúp Việt Nam thành nước thu nhập trung bình cao. Để trở thành nước thu nhập cao thì phải dựa vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ 3 khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Tư lệnh ngành Thông tin và Truyền thông cho rằng, khoa học công nghệ chỉ có thể đóng góp vào tăng trưởng kinh tế nếu các kết quả nghiên cứu được thương mại hóa. Để thúc đẩy thương mại hóa thì kết quả nghiên cứu từ ngân sách Nhà nước nên thuộc sở hữu của các cơ sở nghiên cứu.

Để kích thích sự sáng tạo của nhà khoa học, kỹ sư thì nên cho họ hưởng một phần, từ 30-50% kết quả thương mại hóa. Nhà nước thì thu lợi từ thuế, công ăn việc làm khi kết quả nghiên cứu được thương mại hóa và tạo ra doanh thu, lợi nhuận.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng nêu thực tế, viện nghiên cứu nhận tiền từ Nhà nước để nghiên cứu dựa trên cơ sở của một hợp đồng nghiên cứu. Song tiền mà cơ sở nghiên cứu nhận được từ Nhà nước để nghiên cứu lại phải chi như là tiền ngân sách của một đơn vị hành chính Nhà nước, như một cơ quan Nhà nước.

"Cơ quan Nhà nước là làm những việc đã biết, đã được định nghĩa. Nghiên cứu là làm việc chưa biết, chưa có, vậy phải theo một cơ chế khác. Hãy để viện nghiên cứu chi đồng tiền mà họ nhận được từ Nhà nước để nghiên cứu theo cơ chế chi của doanh nghiệp, cơ chế khoán. Nhà nước hãy quản theo kết quả nghiên cứu, tức là quản theo mục tiêu, thay vì quản cách làm, quản quy trình", Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông nói.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Nhà nước chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, nhưng sẽ có các giải pháp quản lý rủi ro, như: phân bổ ngân sách và quản lý kết quả nghiên cứu theo giai đoạn, phân loại nghiên cứu (cơ bản, ứng dụng và triển khai) theo mức độ rủi ro (cao, trung bình và thấp) để quản lý khác nhau, sử dụng chuyển đổi số để công khai minh bạch các nghiên cứu...

Bộ trưởng tiếp tục nêu thực tế, từ trước đến nay chúng ta quản cách làm, coi trọng hóa đơn chứng từ hơn kết quả nghiên cứu. Vì vậy, Nhà nước thu được rất nhiều hóa đơn chứng từ nhưng thu được ít kết quả nghiên cứu.

"Các nhà quản lý khoa học công nghệ thì chú tâm vào nghiệm thu hóa đơn chứng từ hơn là nghiệm thu kết quả nghiên cứu. Cơ chế này là do chúng ta, thay đổi nó chỉ là nhận thức và có thể làm rất nhanh, ngay trong nửa đầu 2025 này, bằng cách sửa Luật Khoa học công nghệ và các luật liên quan", ông kiến nghị.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, muốn phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì cần nhân lực chất lượng cao. Muốn nâng cao chất lượng đào tạo, muốn đào tạo nhân lực chất lượng cao của các trường đại học thì cần thu hút nghiên cứu, cần Nhà nước, các doanh nghiệp đặt hàng đại học nghiên cứu, cần đại học phải trở thành trung tâm nghiên cứu.

Để làm được việc này, Bộ trưởng cho rằng đại học cần một thỏi nam châm để hút nghiên cứu. Thỏi nam châm đó là các phòng thí nghiệm mà các doanh nghiệp không đủ sức đầu tư, nhất là các doanh nghiệp SME.

Vậy, Nhà nước cần có một chương trình lớn đầu tư các phòng thí nghiệm trọng điểm cho các trường đại học. 75.000 tỷ đồng của năm 2025 chi cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì nên dành 5.000 tỷ đồng (khoảng 7%) cho đầu tư các phòng thí nghiệm trọng điểm cho các đại học.

"Làm liên tục việc này trong 5 năm thì sẽ thay đổi căn bản hạ tầng nghiên cứu của các trường đại học. Hiện nay, mỗi năm, chúng ta đầu tư cho các phòng thí nghiệm chưa được 500 tỷ đồng", ông Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Đề xuất xây dựng trung tâm tính toán AI

Theo Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông, muốn phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thì các doanh nghiệp lớn phải đi đầu. Muốn có doanh nghiệp lớn thì Nhà nước phải giao việc lớn cho họ, có vậy doanh nghiệp Việt Nam mới lớn lên được.

"Các doanh nghiệp lớn phải nhận các nhiệm vụ quốc gia, làm chủ công nghệ chiến lược, các dự án trọng điểm quốc gia. Đây là trách nhiệm của doanh nghiệp lớn đối với đất nước và đây cũng là nhiệm vụ mà Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã giao cho các doanh nghiệp, với mục tiêu hình thành các doanh nghiệp Việt Nam ngang tầm các nước tiên tiến", ông Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Nhắc lại nội dung Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2025 hình thành 5 tập đoàn công nghệ số lớn ngang tầm các nước tiên tiến, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, các doanh nghiệp lớn phải đi đầu về ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, từ đó dẫn dắt các doanh nghiệp Việt Nam khác ứng dụng công nghệ vào chuyển đổi số, khơi dậy làn sóng khoa học công nghệ của cả nước.

Các doanh nghiệp lớn nên chi cho đổi mới công nghệ và chuyển đổi số, từ đó tạo thị trường cho các doanh nghiệp chuyển đổi số của Việt Nam, phát triển các doanh nghiệp này. Doanh nghiệp lớn phải có trách nhiệm đi đầu về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phải nhận lấy trách nhiệm đổi mới công nghệ và chuyển đổi số của Việt Nam, góp phần vào tăng trưởng GDP.

Bộ trưởng đề nghị các tập đoàn thương mại dịch vụ lớn chuyển dịch thành các tập đoàn công nghệ công nghiệp thương mại và dịch vụ. Không làm công nghệ, không làm công nghiệp thì Việt Nam không thể vượt qua bẫy thu nhập trung bình để trở thành nước có thu nhập cao.

"Các doanh nghiệp công nghệ lớn phải ra nước ngoài để chinh phục thế giới, thông qua đó học hỏi, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề xuất với Chính phủ trình Quốc hội thông qua một số chính sách đặc biệt. Cụ thể như cho phép chỉ định thầu và trình tự rút gọn các dự án chuyển đổi số; Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng làm chủ các công nghệ chiến lược, các dự án chuyển đổi số lớn; đầu tư trung tâm điện toán đám mây dùng riêng Chính phủ để hỗ trợ các dự án chuyển đổi số của bộ ngành và địa phương; xây dựng trung tâm tính toán AI hiệu năng cao phục vụ nghiên cứu công nghệ và phát triển ứng dụng AI.

Anh Văn