Bổ sung nguyên tắc, công cụ kiểm soát lạm dụng, trục lợi chính sách

Cân nhắc quy định cụ thể là chỉ định thầu

Các ĐBQH cơ bản tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định dự phiên thảo luận Tổ 19. Ảnh: Hồ Long

Theo các đại biểu, việc ban hành Nghị quyết để khẩn trương thể chế hóa một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nhằm giải phóng, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển; thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 01-TB/BCĐTW ngày 22.1.2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và một số Kết luận có liên quan.

Sau khi được Quốc hội thông qua, việc thực hiện Nghị quyết sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các nhiệm vụ để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên trong năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Điều 4 dự thảo Nghị quyết quy định tổ chức khoa học và công nghệ công lập được nhà nước đầu tư và giao kinh phí thường xuyên để hỗ trợ, phát triển tổ chức; được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất, trong đó bao gồm việc chủ động trong công tác tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức của tổ chức.

ĐBQH Nguyễn Hải Dũng (Nam Định) phát biểu

Băn khoăn với cụm từ “chủ động”, ĐBQH Nguyễn Hải Dũng (Nam Định) phân tích, quy định như vậy có thể hiểu theo hai nghĩa. Một là, người đứng đầu tổ chức khoa học và công nghệ sẽ chủ động chọn trong số các viên chức được Sở Nội vụ tuyển dụng. Hai là, người đứng đầu tổ chức này được toàn quyền tuyển những người phù hợp, đáp ứng yêu cầu.

“Nếu vẫn theo quy trình tuyển dụng viên chức như hiện nay là qua Sở Nội vụ rồi mới giao cho người đứng đầu tổ chức thì rõ ràng không thể lựa chọn được những viên chức đáp ứng được yêu cầu, tiêu chí, tiêu chuẩn theo mong muốn của người đứng đầu”, đại biểu chỉ rõ.

Do đó, đại biểu Nguyễn Hải Dũng đề xuất, điều chỉnh quy định tại Điều 4 theo hướng cho phép người đứng đầu tổ chức khoa học và công nghệ tự tuyển dụng viên chức mà không phải thông qua Sở Nội vụ.

ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Điều 13 dự thảo Nghị quyết về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số, khoản 2 quy định “Trong giai đoạn 2025 - 2026, người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương được phép áp dụng hình thức chỉ định thầu đối với các gói thầu...”. Theo ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình), chỉ định thầu chỉ là một hình thức áp dụng trong đấu thầu nhưng quy định để lập kế hoạch đấu thầu còn nhiều quy định khác theo Luật Đấu thầu như: về quy chuẩn định mức, các quy định liên quan đến hình thành báo giá.

Vì vậy, đại biểu đề nghị, nên cân nhắc quy định cụ thể là chỉ định thầu trong dự thảo Nghị quyết.

Cần có cơ chế khen thưởng với nhà khoa học

Quan tâm đến Điều 6 dự thảo Nghị quyết về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, ĐBQH Lê Văn Khảm (Bình Dương) cho rằng, quy định này là hết sức cần thiết bởi hiện nay chính vì lo ngại những rủi ro trong hoạt động khoa học mà các nhà khoa học hạn chế việc nghiên cứu khoa học.

ĐBQH Lê Văn Khảm (Bình Dương) phát biểu

Cụ thể, Điều này quy định “Tổ chức, cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ được miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, mặc dù đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định về nghiên cứu khoa học”.

Theo đại biểu Lê Văn Khảm, cần phải bổ sung thêm không chỉ xảy ra thiệt hại cho Nhà nước mà các tổ chức và cá nhân khác cũng có thể trực tiếp hoặc gián tiếp bị thiệt hại do các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ. Và những thiệt hại xảy ra được bù đắp hoặc xử lý như thế nào? Nên chăng có một cơ chế để bù đắp cho những thiệt hại đó thông qua việc khuyến khích bảo hiểm cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ?

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 19. Ảnh: Hồ Long

Cũng tại Điều này quy định “Tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước trong quá trình triển khai đã thực hiện đầy đủ các quy định, quy trình nghiên cứu, nội dung thuyết minh nhưng không đi đến kết quả như dự kiến thì không phải trả lại kinh phí đã sử dụng”. Đại biểu Lê Văn Khảm đề nghị, nên điều chỉnh cụm từ “không đi đến kết quả như dự kiến” theo hướng “không thể tiếp tục được, kết quả không như dự kiến ban đầu, kết quả khác với kết quả ban đầu”.

Bên cạnh đó, đại biểu Lê Văn Khảm nhấn mạnh, cần bổ sung trong dự thảo Nghị quyết những nguyên tắc, công cụ nhằm kiểm soát sự lạm dụng, tình trạng trục lợi chính sách, qua đó góp phần bảo vệ danh dự và sự liêm chính của các nhà khoa học; có cơ chế khen thưởng với những nhà khoa học trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ.

Minh Trang