Áp lực của thế hệ con một

Ngày càng nhiều gia đình quyết định chỉ sinh một con. Ảnh minh họa

Ngày càng nhiều gia đình chỉ sinh một con, không chỉ ở các đô thị lớn mà cả tại những vùng nông thôn. Quyết định này đến từ áp lực kinh tế, nhu cầu cân bằng cuộc sống, hoặc mong muốn "dành những điều tốt nhất cho con".

Nhưng đằng sau sự tập trung ấy, nhiều đứa trẻ lớn lên với gánh nặng kỳ vọng và nỗi cô đơn khó gọi thành tên, cả trong hiện tại và tương lai.

Khi chỉ có một người gánh vác

“Con một” không còn là khái niệm hiếm gặp. Theo Tổng cục Thống kê, tỷ suất sinh của Việt Nam năm 2024 đã giảm xuống còn 13,5 trẻ trên mỗi 1.000 dân. Tổng tỷ suất sinh (TFR) cũng giảm mạnh từ 1,96 con/phụ nữ năm 2023 xuống còn 1,91 vào năm 2024.

Điều này phản ánh xu hướng ngày càng nhiều gia đình, đặc biệt ở thành thị, lựa chọn chỉ sinh một con, một phần vì áp lực kinh tế, phần khác vì mong muốn tập trung điều tốt nhất cho con.

Tuy nhiên, sự tập trung đó cũng đồng nghĩa với việc đứa trẻ ấy phải gánh vác mọi kỳ vọng và trách nhiệm.

Từ nhỏ đã được chăm chút như “trung tâm của cả nhà”, lớn lên, con một lại trở thành người duy nhất được kỳ vọng phải thành công, hiếu thảo và có trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ lúc tuổi già.

Trâm Anh, 28 tuổi, kinh doanh tự do ở TP.HCM chia sẻ: “Bố mẹ mình hay nói: "Sau này chỉ có con lo cho bố mẹ thôi". Nghe nhiều thì quen, nhưng vẫn cảm thấy áp lực lắm. Vừa muốn theo đuổi đam mê, vừa không dám đi xa, sợ mình không có mặt khi bố mẹ cần.”

Cảm giác ấy không phải là cá biệt. Anh Hiếu Thảo, 35 tuổi, làm xây dựng tại Hà Nội cũng tâm sự: “Không có anh chị em, mọi việc đều một mình lo. Từ tiền bạc đến chăm sóc bố mẹ, mình không biết chia sẻ cùng ai.”

Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh chóng, dự báo Việt Nam sẽ có khoảng 18 triệu người trên 60 tuổi vào năm 2030, trách nhiệm này càng trở nên nặng nề. Nhiều người trẻ “con một” sẽ không chỉ chăm lo cho cha mẹ, mà còn có thể trở thành trụ cột duy nhất của cả một đại gia đình.

Áp lực vô hình từ cả hai phía

Không chỉ người trẻ cảm thấy áp lực, mà cả cha mẹ cũng canh cánh nỗi lo. Bà Hà, 68 tuổi, ở Hà Nội, bộc bạch: “Nhà tôi chỉ có một đứa con gái. Nó vừa đi làm, vừa chăm sóc gia đình chồng, lại phải lo cho vợ chồng tôi sau này. Thương nó mà thấy xót. Nhưng biết làm sao được.”

Nhiều bậc cha mẹ thấu hiểu sự vất vả của con, nhưng trong hoàn cảnh không có ai để dựa vào, họ vẫn buộc phải gửi gắm kỳ vọng và nhu cầu của mình lên một người duy nhất.

Ở chiều ngược lại, những đứa trẻ "con một" lớn lên trong điều kiện đầy đủ vật chất, nhưng lại thiếu thốn về mặt tình cảm, chia sẻ.

Một khảo sát của Viện Nghiên cứu Giáo dục Việt Nam năm 2022 cho thấy, hơn 60% trẻ là con một trong độ tuổi tiểu học cho biết “muốn có anh chị để chơi cùng”, và gần 30% cảm thấy cô đơn khi ở nhà.

Các dịch vụ dưỡng lão đang nở rộ trong bối cảnh xã hội già hóa nhanh chóng, góp phần giảm bớt áp lực chăm sóc cho thế hệ “con một”. Ảnh minh họa

Thay đổi tư duy để giảm bớt gánh nặng

Để thế hệ trẻ không phải lớn lên trong nỗi lo lắng và áp lực kéo dài, điều quan trọng là thay đổi tư duy về trách nhiệm trong gia đình.

Thay vì mặc định rằng “con phải có nghĩa vụ chăm sóc cha mẹ”, các bậc phụ huynh nên chủ động chuẩn bị cho tuổi già bằng sự tự lập tài chính, sức khỏe và cả tinh thần.

Nhiều cha mẹ hiện đại đã bắt đầu nhận thức rằng: chăm sóc bản thân thật tốt cũng là một cách để yêu thương con cái. Việc phát triển các mô hình dịch vụ dưỡng lão, chăm sóc tại nhà cũng là hướng đi cần thiết trong một xã hội đang già hóa.

Về phía người trẻ, họ cũng cần được thấu hiểu và đồng hành, thay vì chỉ bị kỳ vọng. Gia đình nên tạo không gian để trò chuyện, chia sẻ cảm xúc thay vì chỉ nói về trách nhiệm. Khi sự yêu thương được xây dựng từ hai phía, nghĩa vụ sẽ trở thành sự tự nguyện.

Cuối cùng, dù là con một hay không, giá trị của một gia đình không nằm ở số lượng thành viên, mà ở sự gắn bó và đồng hành.

Khi các thế hệ biết chia sẻ và hỗ trợ nhau, áp lực không còn là gánh nặng của một người, mà là sức mạnh chung của cả gia đình.

NGHIÊM THANH