Xuất khẩu tôm quý I dù vượt mốc 900 triệu USD nhưng đối diện với thuế quan và áp lực cạnh tranh

Báo cáo của VASEP cho thấy, quý I/2025, xuất khẩu tôm đạt 939 triệu USD, tăng trên 37% so với cùng kỳ năm 2024; riêng trong tháng 4/2025 dự tính đạt 350 triệu USD, tăng 24% so với tháng 4/2024, đưa kết quả xuất khẩu tôm 4 tháng lên gần 1,3 tỷ USD, tăng 35% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng trưởng ấn tượng này theo VASEP đến từ sự phục hồi nhu cầu tại nhiều thị trường lớn, đặc biệt là Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản và khối CPTPP.

Xuất khẩu tôm 3 tháng đầu năm đạt 939 triệu USD, tăng trên 37% so với cùng kỳ, tuy nhiên ngành tôm Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt thách thức về thuế quan và sự cạnh tranh.

Về thị trường nhập khẩu tôm Việt Nam trong quý 1/2025, Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) là điểm sáng lớn nhất với tổng kim ngạch đạt 288 triệu USD, tăng tới 125%. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm hùm sang thị trường này tiếp tục tăng mạnh. Tiếp đến là thị trường Hoa Kỳ đạt 134 triệu USD, tăng 11% nhờ nhu cầu tại thị trường này tăng. Bên cạnh đó, Triển lãm Thủy sản Bắc Mỹ 2025, diễn ra từ ngày 16–18/3 tại Boston, cũng đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tăng trưởng.

Về giá tôm xuất khẩu, Hoa Kỳ là thị trường có mức giá cao nhất. Giá trung bình xuất khẩu tôm chân trắng sang Hoa Kỳ trong tháng 4/2025 đạt 10,9 USD/kg, giá tôm sú ở mức 17,7 USD/kg – ổn định hơn so với các thị trường khác.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, ngành tôm Việt Nam còn đối mặt với thách thức về thuế quan và sự cạnh tranh. Từ ngày 2/4/2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và áp thuế quan đối ứng với tất cả các quốc gia nhằm giảm thâm hụt thương mại, bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Như vậy, doanh nghiệp tôm Việt Nam phải đối mặt với thuế nhập khẩu mới cùng với sức ép từ 2 vụ kiện chống bán phá giá (AD) và chống trợ cấp (CVD) tại Mỹ.

Tuy nhiên, thuế đối ứng 46% của Hoa Kỳ áp lên hàng hóa Việt Nam đã được tạm hoãn, nhờ vậy xuất khẩu thủy sản sang thị trường này vẫn duy trì tăng trưởng trong tháng 4/2025, dự tính sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tháng 5/2025.

Tại thị trường EU, xuất khẩu tôm trong quý 1/2025 đạt 107 triệu USD, ghi nhận mức tăng trưởng khả quan 33% so với cùng kỳ năm trước. Giá xuất khẩu trung bình tôm chân trắng đi EU đang đi ngang (7,6 USD/kg), trong khi giá tôm sú tăng nhẹ lên 10,9 USD/kg trong tháng 3.

Tại thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc, xuất khẩu tôm lần lượt đạt 124 triệu USD (tăng 20%) và 77 triệu USD (tăng 16%). Đáng chú ý, thị trường Nhật Bản có nhu cầu cao với tôm chế biến và sản phẩm đông lạnh tiện lợi.

Xuất khẩu tôm sang khối Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đạt 269 triệu USD trong quý đầu năm (tăng 40%), tăng tốt nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào Nhật Bản và Canada. Trong khi đó, các thị trường nhỏ khác (ngoài top) có xu hướng giảm, cho thấy còn nhiều bất ổn, đặc biệt do chi phí logistics cao và rào cản kỹ thuật.

Liên quan câu chuyện thuế đối ứng 46% của Hoa Kỳ, VASEP cho biết hiện các nhà chế biến thủy sản tại Ấn Độ và Đông Nam Á đang gấp rút vận chuyển sản phẩm sang Hoa Kỳ trong khoảng từ ngày 15/4 đến 20/5/2025, nhằm đảm bảo hàng đến nơi trước ngày 9/7 – thời điểm được xem là hạn chót để tránh các mức thuế quan bổ sung do Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump áp đặt.

Do đó, khung thời gian từ 15-20/5 là "cửa sổ vàng" để đảm bảo hàng hóa kịp đến trước ngày 9/7, được cộng đồng doanh nghiệp nhất trí là ngày hàng phải đến nơi, không phải ngày khởi hành hay quá cảnh.

Trong khi đó, các nhà nhập khẩu tại Hoa Kỳ cũng đang tăng tốc nhập hàng, với kỳ vọng tránh được mức thuế mới, có thể lên tới 46%. Theo quy định trong sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, mức thuế hiện tại 10% sẽ được nâng đáng kể sau ngày 9/7, cụ thể: Ấn Độ 26%, Indonesia 32%, Thái Lan 36% và Việt Nam 46%.

Tuy nhiên, về lâu dài, các chuyên gia cho rằng để vượt qua thách thức, trước rủi ro về những rào cản thương mại, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần tập trung đầu tư chế biến sâu và xây dựng thương hiệu “tôm Việt” gắn với chất lượng, bền vững và minh bạch.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần tận dụng, đẩy mạnh khai thác các hiệp định thương mại tự do (FTA) như: EVFTA, CPTPP, RCEP… Đồng thời, mở rộng các thị trường tiềm năng có nhu cầu tiêu thụ tôm lớn như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, châu Âu và cả thị trường Halal đầy tiềm năng.

Bà Nguyễn Thị Phương Dung, Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ NN&MT cho biết, trước các chính sách thương mại của thị trường và định hướng sản xuất theo hướng nông nghiệp xanh, sạch, an toàn, bền vững, ngành tôm cần phát triển các công nghệ và mô hình nuôi trồng thủy sản tiết kiệm nước, sử dụng có hiệu quả vật tư, giảm sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng.

Cùng với đó, tăng cường kiểm soát dịch bệnh, bảo đảm an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản, khuyến khích áp dụng công nghệ tái chế, sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính.

Theo bà Dung: "Các tiến bộ kỹ thuật trong nuôi tôm nhất là theo hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn nó sẽ đóng góp cho cộng đồng nuôi tôm của chúng ta rất nhiều các giải pháp tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm được tất cả đầu vào và giữ cho được môi trường bền vững.

Thống kê của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ NN&MT, hiện diện tích nuôi của Việt Nam khoảng 750.000 ha, trong đó có trên 200.000 ha nuôi theo hướng hữu cơ, sinh thái được các tổ chức quốc tế chứng nhận và các sản phẩm này đã chứng minh ưu thế tại nhiều thị trường lớn và khó tính. Tuy nhiên, trong thực tế, ngành tôm Việt Nam cũng còn nhiều thách thức phải vượt qua, nhất là các chính sách thương mại của thị trường. Vì vây, ngành tôm cần phải triển khai đồng bộ các giải pháp, định hướng lại sản xuất theo hướng xanh, có trách nhiệm, ưu tiên chất lượng, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và tạo ra giá trị gia tăng bền vững.

Hồng Hương