Doanh nghiệp nước ngoài ở Trung Quốc 'khó thở' vì thuế quan kép

Ảnh minh họa - Ảnh: Reuters.

Việc bị áp thuế quan kép này đang khiến các doanh nghiệp lao đao - theo tờ báo Financial Times.

Các công ty nước ngoài và liên doanh hiện chiếm gần 1/3 tổng kim ngạch thương mại của Trung Quốc - theo dữ liệu chính thức. Điều này cho thấy mức độ ảnh hưởng của thuế quan tới các công ty này lớn như thế nào.

Các công ty lớn của Mỹ như Apple và Tesla cùng nhiều nhà sản xuất nước ngoài ở quy mô nhỏ hơn vốn dựa vào Trung Quốc với tư cách một “công xưởng sản xuất”. Các công ty này thường nhập khẩu nguyên liệu thô hoặc linh kiện từ Mỹ để lắp ráp thành các sản phẩm sau đó xuất khẩu.

Theo các nhà kinh tế, mô hình như vậy khiến doanh nghiệp nước ngoài và liên doanh ở Trung Quốc phải đối mặt với khả năng phải trả cả thuế quan của Mỹ và Trung Quốc đối với cùng một loại hàng hóa. Trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai này, ông Trump đã áp thuế quan 145% lên hàng hóa Trung Quốc và Bắc Kinh áp thuế 125% lên hàng hóa Mỹ để trả đũa.

Ông Heiwai Tang - Giám đốc Viện Toàn cầu châu Á thuộc Đại học Hồng Kông - nhận định: “Các công ty nước ngoài thực sự đang ở trong thế gọng kìm tại thị trường Trung Quốc. Khi họ nhập khẩu, họ phải trả thuế quan của Trung Quốc. Khi họ xuất khẩu trở lại Mỹ, họ phải trả thuế quan của Mỹ. Họ bị đánh thuế quan hai lần”.

Doanh nghiệp do nước ngoài sở hữu toàn phần hoặc một phần ở Trung Quốc chiếm 980 tỷ USD trong kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc trong năm ngoái, tương đương 1/4, và 820 tỷ USD trong kim ngạch nhập khẩu, tương đương hơn 1/3 - theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc và tính toán của Financial Times. Cũng trong năm 2024, Trung Quốc đạt thặng dư thương mại kỷ lục gàn 1 nghìn tỷ USD.

Cỗ máy xuất khẩu của Trung Quốc được xây dựng dựa trên các công ty nước ngoài và liên doanh, bao gồm các công ty từ Hồng Kông và Macau. Các doanh nghiệp này tìm cách tận dụng thị trường lao động khổng lồ và chi phí thấp ở Trung Quốc để sản xuất hàng hóa và xuất khẩu ra khắp thế giới. Vào năm 2008, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm tới 55% tổng kim ngạch thương mại của Trung Quốc.

Tỷ lệ trên đã giảm trong những năm qua khi Trung Quốc phát triển chính sách tự chủ công nghiệp mạnh mẽ hơn. Nhưng theo số liệu của Chính phủ Trung Quốc, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vẫn chiếm 29,6% kim ngạch thương mại tính bằng USD của nước này trong năm 2024.

Tuy nhiên, doanh nghiệp nước ngoài và liên doanh chỉ chiếm 16% thặng dư thương mại của Trung Quốc trong năm ngoái, vì lượng xuất khẩu của các doanh nghiệp này được bù lại bằng tỷ trọng lớn hơn của họ trong tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước.

“Có một số công ty nước ngoài đang hoạt động tại Trung Quốc không phải là công ty Mỹ nhưng lại phụ thuộc vào nguồn đầu vào của Mỹ và do đó, họ cũng bị ảnh hưởng”, Chủ tịch Hội đồng Thương mại Mỹ (AmCham) Michael Hart cho biết. Cũng theo ông Hart, Bộ Thương mại Trung Quốc đang xem xét miễn thuế quan đối ứng cho một số lĩnh vực.

Nước này hiện có chính sách miễn trừ thuế quan cho các công ty nhập khẩu linh kiện và nguyên liệu thô để sản xuất hàng hóa tái xuất khẩu, hay còn gọi là hoạt động “thương mại gia công”. Một số nhà sản xuất lớn hơn của Mỹ, bao gồm các nhà sản xuất điện thoại thông minh và một số nhà sản xuất thiết bị điện tử, cũng đã giành được sự miễn trừ thuế quan tạm thời từ chính quyền ông Trump.

Nhưng với chiến tranh thương mại, nhiều công ty nước ngoài vẫn cảm thấy xuất khẩu hàng hóa từ Trung Quốc là một việc rất khó khăn, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ hơn.

Ông Jacob Rothman - CEO của công ty Velong Enterprises chuyển sản xuất đồ dùng nhà bếp và sản phẩm gia dụng tại Trung Quốc để cung cấp cho các nhà bán lẻ Mỹ bao gồm Walmart - cho biết công ty nhập khẩu một loại nhựa gọi là Tritan từ công ty Eastman có trụ sở tại Mỹ.

“Chúng tôi bị đánh thuế quan hai lần đối với các sản phẩm có vật liệu này. Một lần khi nhập khẩu vật liệu và một lần nữa khi xuất khẩu thành phẩm”, ông Rothman nói.

Ông cho biết Trung Quốc đã miễn thuế nếu sản phẩm cuối cùng được xuất khẩu trở lại Mỹ trong một khoảng thời gian nhất định, nhưng không miễn thuế nếu sản phẩm được xuất khẩu sang các quốc gia khác ngoài Mỹ.

Các nhà kinh tế cảnh báo rằng cuộc chiến thương mại có thể khiến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Trung Quốc tiếp tục giảm, sau khi đã giảm 27,1% vào năm 2024 nếu tính theo giá trị nhân dân tệ - theo số liệu của Bộ Thương mại nước này.

“Đối với các doanh nghiệp muốn vào Trung Quốc để phục vụ thị trường Trung Quốc, họ vẫn có thể đến. Nhưng nếu mục tiêu của doanh nghiệp là phục vụ các thị trường khác, đặc biệt là Mỹ, họ sẽ chịu tổn hại rất nhiều. Vì vậy, doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược toàn cầu của mình”, ông Qiu Dongxiao - trưởng Khoa kinh tế tại Đại học Lingnan ở Hồng Kông nhận định.

An Huy