Xuất khẩu gạo: Đã đến lúc Việt Nam cạnh tranh bằng giống lúa chất lượng cao

Gạo là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, giúp mang về nguồn thu đáng kể cho nông dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng cạnh tranh gay gắt, gạo Việt Nam đang đối diện với nhiều thách thức để duy trì và mở rộng thị trường.

Gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng thấp

Hai tháng đầu năm 2025, giá xuất khẩu gạo trung bình ước đạt 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ. Trong những ngày đầu tháng 3/2025, giá gạo xuất khẩu ở mức: gạo 100% tấm 310 Usd/tấn; gạo 5% tấm 393 USD/tấn; gạo 25% tấm 367 USD/tấn.

Gạo Việt Nam đang đối mặt với việc cạnh tranh gia tăng trên thị trường quốc tế khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng từ tháng 9/2024, việc này đã tạo áp lực lớn lên các quốc gia xuất khẩu khác, đặc biệt là gạo trắng cấp thấp. Trong khi đó, gạo giá rẻ từ Pakistan và Myanmar tiếp tục chiếm ưu thế ở các thị trường nhạy cảm về giá như châu Phi, Trung đông; Gạo thơm Thái Lan vẫn duy trì vị thế cao cấp, gây áp lực cạnh tranh trong phân khúc gạo chất lượng cao.

Những áp lực về nguồn cung thế giới dồi dào dẫn tới sự sụt giảm giá mạnh đã đặt ra bài toán cần phải đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu gạo chất lượng cao. Đặc biệt là khi các giống gạo chất lượng, giá thành cao đang chiếm tỷ trọng rất khiêm tốn trong tổng số gạo xuất khẩu.

Giá gạo Việt Nam so với các nước xuất khẩu gạo. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay, gạo trắng xuất khẩu chiếm tỷ trọng tới 71%, giá xuất khẩu trung bình 523-540 USD/tấn) chủ yếu xuất khẩu sang Philippines, Indonesia, và châu Phi. Gạo thơm như Jasmine, Đài Thơm, ST24, ST25 chiếm tỷ trọng 19%, giá xuất khẩu 640-700 USD/tấn), chủ yếu xuất khẩu sang EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc, và Nhật Bản.

Gạo nếp chiếm 6% và xuất khẩu sang Trung Quốc, Philippines, và một số nước Đông Nam Á khác. Gạo Japonica và gạo đặc sản khác xuất khẩu chiếm tỷ trọng 4% và chủ yếu tiêu thụ tại Nhật Bản, Hàn Quốc và thị trường cao cấp khác.

Ưu tiên phát triển giống lúa chất lượng cao

Để nâng cao tính cạnh tranh của gạo Việt Nam, một trong những giải pháp then chốt là đầu tư vào các giống lúa chất lượng cao. Hiện nay, các giống gạo thơm cao cấp như ST24, ST25 đã giúp gạo Việt Nam tạo dấu ấn trên thị trường quốc tế, nhưng vẫn cần mở rộng hơn nữa danh mục giống gạo chất lượng. Việc nghiên cứu và phát triển các giống lúa có năng suất cao, khả năng chống chịu tốt với sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu và đáp ứng được thị hiếu thị trường là yếu tố quan trọng.

Ngoài ra, Việt Nam cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình lai tạo giống, đảm bảo các giống gạo có chất lượng ổn định, độ dẻo, thơm và giá trị dinh dưỡng cao. Việc kiểm soát chặt chẽ quy trình nhân giống, tránh tình trạng pha tạp giống cũng là điều cần thiết để nâng cao uy tín của gạo Việt Nam.

Thu hoạch lúa gạo ở xã An Nhơn, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)

Tại hội nghị về ổn định thị trường lúa gạo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 4/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho rằng để đối phó với những khó khăn hiện tại và duy trì phát triển bền vững ngành sản xuất lúa gạo trong tương lai cần cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng sản phẩm, trong đó tiếp tục chuyển mạnh hơn nữa sang các sản phẩm lúa gạo chất lượng cao.

Đặc biệt, đối với diện tích mở rộng và tăng vụ cần ưu tiên phát triển các giống lúa có chất lượng cao. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục triển khai Đề án 1triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, nghiên cứu giống lúa chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh để đối phó với biến đổi khí hậu.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng cần Nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc xây dựng thương hiệu gạo bền vững và thân thiện môi trường, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy chia sẻ: “Cùng với việc xây dựng thương hiệu, chúng ta cần chú trọng phát triển các thị trường khó tính nhưng tiềm năng như Nhật Bản, EU và Mỹ. Những thị trường này dù giá trị xuất khẩu chưa lớn nhưng rất ổn định và ít bị ảnh hưởng bởi biến động của thị trường thế giới.”

Trong Công điện số 21/CĐ-TTg ngày 4/3/2025 về việc điều hành đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo trước diễn biến thị trường thế giới và trong nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng yêu cầu về dài hạn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung nghiên cứu, cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng sản phẩm, tập trung vào các giống lúa có chất lượng và giá trị cao, các giống lúa đặc sản; ứng dụng công nghệ hiện đại, đầu tư nghiên cứu và nhân giống, phát triển các giống lúa có khả năng chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai.

Nâng cao năng lực cạnh tranh cho gạo Việt Nam không phải là câu chuyện ngày một ngày hai, mà là cả một hành trình dài đòi hỏi sự quyết tâm, đồng lòng của tất cả các bên liên quan. Từ người nông dân trên đồng ruộng, doanh nghiệp thu mua đến nhà quản lý – tất cả phải chung tay để xây dựng một nền sản xuất lúa gạo hiện đại, bền vững, vươn xa trên thị trường thế giới. Hạt gạo Việt không chỉ là nguồn sống cho hàng triệu người mà còn là niềm tự hào của dân tộc, ghi dấu ấn Việt Nam trên bản đồ lương thực toàn cầu./.

(Vietnam+)