Xây dựng hệ thống cảnh báo nhanh ngăn chặn nông sản, thực phẩm kém chất lượng

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón không đúng quy định

Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam Ngô Xuân Nam cho biết, trong năm 2024, châu Âu đã phát 5.268 cảnh báo cho tất cả quốc gia và vùng lãnh thổ. Các cảnh báo về vi sinh vật gây bệnh, dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc kháng sinh luôn chiếm tỷ lệ cao. Trong đó, Việt Nam nhận 114 cảnh báo từ châu Âu, tăng gấp đôi so với năm 2023. Ngoài ra, trong 2 tháng đầu năm 2025, châu Âu đã có 8 cảnh báo về các thực phẩm mới. Trong 8 cảnh báo về thực phẩm mới này, có 4 cảnh báo liên quan đến sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam.

Như vậy, các mối nguy đối với cảnh báo sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam vào châu Âu, mối nguy về dư lượng hóa chất (thuốc trừ sâu, thuốc thú y) chiếm tỉ lệ cao nhất, theo sau là ô nhiễm vi sinh vật và độc tố nấm mốc. Các tỉnh, TP như Tiền Giang, Khánh Hòa, Bình Dương, Cần Thơ… cũng bị cảnh báo và hầu hết các tỉnh bị nhiều cảnh báo là những địa phương chưa xây dựng kế hoạch thực thi đề án SPS mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt.

Cũng theo số liệu tổng hợp của Văn phòng SPS Việt Nam từ năm 2023 trở lại đây, TP Hồ Chí Minh và Hà Nội là 2 địa phương bị EU đưa ra cảnh báo đối với nông sản, thực phẩm nhiều nhất, lần lượt là 80 lần và 17 lần. Theo ông Nam, nguyên nhân Việt Nam bị EU đưa ra 130 cảnh báo, do chúng ta vẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón không đúng quy định và vượt mức dư lượng cho phép; chưa kiểm soát được sinh vật gây hại. Đối với các vùng nuôi trồng thủy sản, người nuôi vẫn tự ý và lạm dụng kháng sinh, sử dụng không đúng liều lượng và thiếu hiểu biết về vi khuẩn gây bệnh.

Các cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến chưa cập nhật đầy đủ các quy định mới của EU về danh mục thực phẩm mới, nhãn mác sản phẩm, sản phẩm tổng hợp để đáp ứng đúng quy định. Về phía cơ quan quản lý, một số cơ quan quản lý địa phương cũng chưa sát sao với vấn đề liên quan đến SPS. Việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm bị cảnh báo chưa được quan tâm đúng mức...

Các địa phương cần cấp thiết thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ vùng nuôi trồng nông sản đến xuất khẩu.

Kiểm soát chặt chẽ hơn nữa mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng, để nông sản Việt Nam xuất khẩu thuận lợi vào thị trường EU, đồng thời đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật, phải thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn, xây dựng các tài liệu hướng dẫn chi tiết, hướng dẫn về quy trình trồng trọt, thu hái, bảo quản, đóng gói. Các cơ quan quản lý nhà nước cần kiểm soát chặt chẽ hơn nữa mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói. Ông Nguyên cho hay, thời gian qua, một số doanh nghiệp bị một số công ty khác đánh cắp mã số GlobalGAP để xuất khẩu chanh dây và thanh long đi châu Âu. Điều này sẽ rất nguy hiểm, gây ảnh hưởng rất lớn đến hình ảnh nông sản của Việt Nam và uy tín của các doanh nghiệp.

Ông Phan Văn Tấn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bình Thuận cho biết, tỉnh này mỗi năm xuất khẩu 600.000 tấn thanh long, 200.000 tấn thủy sản, trong đó thị trường châu Âu chiếm 18-20%. Vì vậy, ông đề nghị, Văn phòng SPS Việt Nam phải thường xuyên cập nhật thông tin, tăng cường kiểm soát, hướng dẫn, thông báo đến doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở chế biến về các quy định của EU. Theo ông Tấn, để đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu, chúng ta cần sự vào cuộc của các cơ quan ở Trung ương và địa phương, tham gia không chỉ của ngành nông nghiệp mà phải có sự tham gia của các ban ngành liên quan, Trung tâm Khuyến nông.

Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam Ngô Xuân Nam cho rằng, các bên liên quan cần có kế hoạch hành động cụ thể để bảo đảm nông sản, thủy sản Việt Nam xuất khẩu vào châu Âu đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe, hạn chế cảnh báo, thu hồi, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất an toàn, bền vững. Theo đó, các địa phương kiểm soát chặt chẽ vùng nguyên liệu, chuỗi sản xuất; triển khai chương trình giám sát dư lượng hóa chất, kháng sinh ở cấp vùng; xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc toàn quốc theo chuẩn châu Âu.

Cùng với đó, thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ vùng nuôi trồng đến xuất khẩu; hỗ trợ nông dân tiếp cận vật tư nông nghiệp an toàn, có nguồn gốc rõ ràng. Tăng cường trách nhiệm trong chuỗi cung ứng cam kết chỉ xuất khẩu hàng đạt chuẩn, tránh làm ảnh hưởng uy tín ngành hàng Việt Nam cũng như kiểm tra định kỳ cơ sở chế biến, đóng gói trước khi xuất khẩu. Công khai danh sách cơ sở vi phạm quy định châu Âu để tránh rủi ro bị cảnh báo; xây dựng hệ thống cảnh báo nhanh để ngăn chặn lô hàng không đạt chuẩn trước khi xuất khẩu.

Chi Linh