Vì sao Mỹ quyết tâm nối lại các vụ thử vũ khí hạt nhân?

Thông báo của Tổng thống Donald Trump về việc Mỹ nối lại cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân lần đầu tiên sau hơn ba thập kỷ gây chấn động cả Washington và nhiều thủ đô khác trên thế giới. Ông Trump lập luận động thái này là cần thiết để "theo kịp" Nga và Trung Quốc, những nước mà ông cho là đang triển khai chương trình hạt nhân và để đảm bảo khả năng răn đe của Mỹ vẫn đáng tin cậy.

Đối với một số người, nó báo hiệu sức mạnh mới của nước Mỹ - bằng chứng cho thấy Washington sẽ không còn dựa dẫm vào những hạn chế tự áp đặt trong khi những đối thủ khác vẫn đang hiện đại hóa mà không gặp trở ngại nào.

Độ tàn phá khủng khiếp của bom hạt nhân. (Ảnh: Business Insider)

Sự im lặng bị phá vỡ

Ngày 5/11, Bộ tư lệnh Tấn công Toàn cầu (AFGSC) của Mỹ chính thức thực hiện vụ phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III không mang đầu đạn từ căn cứ Vandenberg. Cuộc thử nghiệm mang tên mã GT254 nhằm mục đích thử nghiệm độ tin cậy, khả năng sẵn sàng chiến đấu và độ chính xác của tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM), một trong những trụ cột của năng lực phòng thủ quốc gia.

Vụ thử nghiệm này là vụ thử mới nhất trong loạt vụ phóng được thực hiện đều đặn trong nhiều thập kỷ và diễn ra vài ngày sau khi ông Trump đề nghị Lầu Năm Góc nối lại các vụ thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Mỹ không tiến hành bất kỳ vụ thử vũ khí hạt nhân nào kể từ năm 1992.

ICBM được phóng từ căn cứ Vandenberg ở California vào lúc 1h35 (giờ địa phương) và bay khoảng 6.720 km, lao xuống khu vực mục tiêu tại thao trường ở đảo Kwajalein thuộc Quần đảo Marshall, sau khi nhận lệnh phóng từ máy bay chỉ huy và điều khiển hạt nhân trên không.

Cuộc thử nghiệm mang tên mã GT254 và được chỉ huy từ máy bay thử nghiệm E-6B Mercury của Hải quân Mỹ thay vì những tên lửa tại Vandenberg, vốn đang trong trạng thái sẵn sàng. Trung bình mỗi năm một lần, Mỹ sẽ thử nghiệm bắn tên lửa từ máy bay chỉ huy và điều khiển của Hải quân để đảm bảo tên lửa Minuteman III có thể được phóng trong trường hợp xảy ra tấn công hạt nhân hoặc sự cố khác.

“GT 254 không chỉ là một vụ phóng mà nó còn nhằm mục đích đánh giá toàn diện để xác minh và xác nhận khả năng thực hiện nhiệm vụ quan trọng của hệ thống ICBM. Dữ liệu thu thập trong quá trình thử nghiệm rất có giá trị trong việc đảm bảo độ tin cậy và độ chính xác liên tục của hệ thống vũ khí ICBM", Đại tá Karrie Wray, chỉ huy Phi đội thử nghiệm bay 576 cho hay.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: Bloomberg)

Sau khi vụ phóng thực hiện thành công, Bộ Quốc phòng Mỹ đăng tải bài viết lên mạng xã hội X với nội dung: “Dưới thời Tổng thống Donald Trump và Bộ trưởng Chiến tranh Pete Hegseth, chúng ta có hòa bình thông qua sức mạnh".

Theo Dự án Thông tin Hạt nhân của Liên đoàn Các nhà Khoa học Mỹ (FAS), Không quân Mỹ sẽ triển khai 400 tên lửa Minuteman III, mỗi tên lửa trang bị một đầu đạn và được bố trí trong 450 giếng phóng ở bang Wyoming, Montana, Bắc Dakota, Colorado và Nebraska.

Màn đáp trả tương xứng

Người phát ngôn điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố Mỹ đã thông báo cho Nga về ý định phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III trước khi tên lửa này được phóng thử. Phát biểu với các phóng viên vài giờ sau vụ phóng, vị quan chức này cho biết tên lửa thuộc danh sách phóng phải được xác định trước khi thử nghiệm theo quy định quốc tế.

“Chúng tôi cũng thông báo cho các quốc gia khác khi thực hiện vụ phóng như vậy”, ông Peskov lưu ý.

Đề cập đến năng lực quân sự của Nga, ông Peskov tiết lộ, dù Moskva "không tham gia vào các cuộc chạy đua vũ trang" nhưng nước này đã phát triển vũ khí chiến lược một cách có hệ thống trong nhiều năm, phù hợp với tầm nhìn dài hạn của riêng mình. Vị quan chức này tuyên bố Nga đang sở hữu "bộ ba hạt nhân hiện đại nhất thế giới".

Ngoài ra, ngay sau khi xuất hiện thông tin Mỹ thực hiện vụ phóng hạt nhân, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng tuyên bố Moskva sẽ lập kế hoạch tiến hành vụ thử hạt nhân. Lãnh đạo điện Kremlin cho biết ông đã yêu cầu những bộ phận liên quan "đệ trình đề xuất phối hợp về khả năng bắt đầu công việc chuẩn bị cho thử nghiệm vũ khí hạt nhân".

"Nga luôn tuân thủ nghiêm ngặt và vẫn tiếp tục tuân thủ nghĩa vụ của mình theo Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) và chúng tôi không có kế hoạch vi phạm những cam kết này", ông Putin phát biểu tại cuộc họp của Hội đồng An ninh Nga.

Ông Putin nói thêm nếu Mỹ hoặc các bên ký kết hiệp ước khác bắt đầu thử hạt nhân, "Nga cũng sẽ phải thực hiện biện pháp đáp trả tương xứng và phù hợp".

Cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev viết trên mạng xã hội X rằng: "Không ai biết ông Trump có ý gì khi nói về thử nghiệm hạt nhân. Có lẽ chính ông ấy cũng không biết. Nhưng ông ấy là Tổng thống Mỹ và hậu quả của những lời lẽ như vậy là không thể tránh khỏi: Nga sẽ buộc phải tự đánh giá tính khả thi của việc tiến hành các cuộc thử nghiệm hạt nhân toàn diện".

Vụ nổ hạt nhân năm 1953 tại Khu thử nghiệm Nevada. (Ảnh: Getty)

Sức mạnh của Mỹ

Việc tiếp tục thử nghiệm hạt nhân ngay bây giờ có nguy cơ làm tan vỡ sự đồng thuận mong manh giữa các nước về vũ khí hạt nhân. Một khi Mỹ phá vỡ sự im lặng, những nước khác cũng sẽ nối gót và Nga có thể biện minh cho cuộc thử nghiệm của mình là có đi có lại.

Trong khi đó, Trung Quốc vốn đã mở rộng kho vũ khí lên 600 đầu đạn, dự kiến sẽ đạt khoảng 1.000 đầu đạn hạt nhân vào khoảng năm 2030 và có thể đẩy nhanh chương trình này sau thông báo của ông Trump. Tương tự, Ấn Độ cùng Pakistan cảm thấy được tiếp thêm sức mạnh và Triều Tiên sẽ nắm bắt thời cơ để thể hiện "sự ngang bằng".

Chỉ trong vài năm, thế giới có thể chứng kiến một loạt vụ nổ ngầm từ Đông Á đến Trung Đông. Rào cản tâm lý ngăn cách giữa sở hữu và sử dụng sẽ bị xói mòn.

Theo Fox News, xét về mặt đạo đức, đây không phải là bước đi dễ dàng. Các nhà thần học và chiến lược gia từ lâu lập luận rằng vũ khí hạt nhân đặt ra những vấn đề đạo đức đặc thù.

Trong khi xét về mặt chính sách, phép tính chi phí và lợi ích cũng rất rõ ràng. Việc nối lại các cuộc thử nghiệm sẽ làm xói mòn uy tín đạo đức của Mỹ trong những cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí, làm suy yếu hiệp ước CTBT và gây lo ngại cho đồng minh đang dựa vào khả năng răn đe mở rộng của Mỹ. Đồng thời, trao danh hiệu chiến thắng cho những đối thủ muốn gán sự liều lĩnh cho Washington.

Cùng với đó, chi phí về môi trường, an toàn và chính trị của việc mở lại địa điểm thử nghiệm sẽ tốn một khoản tiền đáng kể và lợi ích khoa học mang lại cho phòng thí nghiệm là rất nhỏ. Chiến dịch quốc tế xóa bỏ vũ khí hạt nhân (ICAN) từng cảnh báo việc thử nghiệm lại hạt nhân sẽ làm suy yếu hàng rào chuẩn mực toàn cầu về kiềm chế và mở ra cánh cửa cho sự phổ biến mới.

Thay vì khơi mào cuộc cạnh tranh hạt nhân mới, Mỹ có thể nắm bắt thời cơ này để dẫn dắt thế giới hướng tới sự kiềm chế. Bản năng phô trương sức mạnh của ông Trump là điều dễ hiểu; răn đe vẫn là yếu tố sống còn trong một thế giới đầy rẫy những kẻ xâm lược nhưng sức mạnh thực sự bao gồm sự lãnh đạo về mặt đạo đức.

Fox News đưa tin nếu ông Trump thực sự muốn tái khẳng định vị thế bá chủ của Mỹ, ông có thể làm điều đó không phải bằng cách kích nổ vũ khí, mà bằng cách triệu tập hội nghị thượng đỉnh toàn cầu với sự tham gia của những quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân như Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh, Ấn Độ, Pakistan, Israel và Triều Tiên để gia hạn hoặc chính thức hóa lệnh tạm dừng thử hạt nhân toàn cầu.

Bằng cách đề xuất cuộc họp như vậy, Tổng thống Trump có thể biến quyết định khiêu khích thành cơ hội mang tính chính trị. Ông có thể nhắc nhở thế giới rằng sức mạnh của Mỹ là để phục vụ hòa bình chứ không phải để hủy diệt.

Kông Anh (Nguồn: Tổng hợp)