Vì sao một số người không chịu được sự ồn ào?

Ảnh tạo từ ChatGPT

Khi tiếng ồn trở thành áp lực lên não bộ

Bạn từng rơi vào tình huống đang ở một nhà hàng đông đúc, cố gắng tập trung nghe ai đó nói chuyện nhưng chỉ nghe được tiếng muỗng va chạm, âm nhạc nền và tiếng trò chuyện ầm ĩ xung quanh? Với nhiều người, đây không chỉ là một sự bất tiện mà còn là một trải nghiệm đầy căng thẳng, có thể dẫn đến mệt mỏi thần kinh, cáu gắt, lo âu.

Một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Brain and Language vừa làm sáng tỏ hiện tượng này. Nhóm nghiên cứu đã xác định rằng những người gặp khó khăn trong việc nghe lời nói giữa môi trường ồn ào có sự khác biệt đáng kể trong cấu trúc và kết nối thần kinh của não, đặc biệt là tại vùng insula – hai vùng nằm sâu bên trong thùy trán, nơi xử lý cảm xúc và cảm giác giác quan.

Theo các nhà khoa học thần kinh Insula không chỉ tiếp nhận mà còn là "trạm xử lý trung tâm" cho những thông tin cảm giác như vị giác, cảm xúc, cơn đau, và đặc biệt là âm thanh. Ở những người dễ bị "ngợp" bởi tiếng ồn, insula trái có xu hướng kết nối mạnh hơn với các vùng thính giác, khiến não luôn hoạt động trong trạng thái cảnh giác cao, kể cả khi môi trường không còn âm thanh cần giải mã.

Điều này tạo nên một hiện tượng gọi là “kết nối nền thần kinh” (baseline connectivity) – nơi não bộ liên tục xử lý âm thanh không cần thiết, gây mệt mỏi và làm suy giảm khả năng tập trung.

Não bộ có thể học cách thích nghi với âm thanh phức tạp

Một điểm đặc biệt trong nghiên cứu là trường hợp của một người tham gia có khả năng nghe âm thanh thuần (pure tones) khá kém – điều thường thấy ở người suy giảm thính lực. Nhưng đáng ngạc nhiên, người này lại đạt điểm cao nhất trong bài kiểm tra nghe lời nói giữa tiếng ồn (speech-in-noise test).

Ảnh minh họa: Getty Images

Theo nhóm nghiên cứu, đây có thể là dấu hiệu cho thấy não bộ có thể “tái cấu trúc” để thích nghi. Thông qua luyện tập, não học cách ưu tiên các tín hiệu lời nói giữa đám đông tiếng ồn và bỏ qua những âm thanh gây nhiễu.

"Khả năng xử lý âm thanh không chỉ phụ thuộc vào tai, mà còn nằm ở cách não tổ chức và sắp xếp lại thông tin," một tác giả của nghiên cứu nhận định. Đây là bằng chứng cho thấy con người có thể huấn luyện não để cải thiện khả năng tiếp nhận ngôn ngữ trong môi trường phức tạp, điều vốn rất quan trọng trong giao tiếp xã hội, giáo dục và làm việc nhóm.

Từ hiện tượng thường ngày đến tiềm năng y học

Tầm quan trọng của phát hiện này không dừng lại ở việc giải thích tại sao một số người không thích tiệc tùng hay nơi đông người. Nó còn mở ra một cánh cửa mới trong nghiên cứu suy giảm thính lực và sa sút trí tuệ, đặc biệt là khi mối liên hệ giữa hai vấn đề này ngày càng rõ nét.

Các nhà nghiên cứu cho biết suy giảm thính lực là một yếu tố rủi ro đáng kể trong tiến trình sa sút trí tuệ, và nếu não bộ có thể tái lập kết nối để bù đắp cho khả năng nghe kém, điều đó có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức.

Tại Trung Quốc, nơi các ca sa sút trí tuệ đang tăng nhanh theo tỷ lệ già hóa dân số, những phát hiện này mang tính chiến lược cho các chương trình can thiệp sớm. Nếu hiểu rõ cách não bộ phản ứng với thay đổi thính giác, y học có thể phát triển các phương pháp huấn luyện nhận thức hoặc phục hồi chức năng thần kinh một cách hiệu quả hơn.

Tóm lại, việc cảm thấy "quá tải" trong không gian ồn ào không chỉ là một đặc điểm tính cách hay sự nhạy cảm tạm thời. Nó phản ánh những khác biệt sinh học sâu xa trong cách não hoạt động, từ đó ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi và khả năng giao tiếp xã hội.

Nghiên cứu mới này không chỉ giúp con người hiểu rõ hơn về cách bộ não phân tích thế giới âm thanh quanh ta, mà còn mở ra những hướng đi mới trong điều trị thính lực và hỗ trợ người già, đặc biệt trong bối cảnh sức khỏe tâm thần và nhận thức ngày càng được chú trọng.

Đăng Khoa