Vi sao đại lễ Phật Đản luôn có nghi thức tắm Phật?

Trong không khí trang nghiêm ấy, một nghi lễ thiêng liêng được thực hiện với tất cả sự thành kính và biết ơn: Tắm Phật – một nghi lễ mang đậm màu sắc văn hóa tâm linh, gột rửa không chỉ tượng Phật mà còn là dịp thanh lọc chính tâm hồn mình.

Dòng nước khởi nguyên từ vườn Lâm Tỳ Ni

Lễ tắm Phật không phải là một nghi lễ mới mẻ. Từ hàng ngàn năm trước, khi Thái tử Tất Đạt Đa vừa chào đời tại vườn Lâm Tỳ Ni, kinh điển đã chép lại sự kiện kỳ diệu: từ hư không, hai dòng nước – một ấm, một mát – từ cõi trời tuôn xuống để tắm thân ngài. Chính từ huyền thoại linh thiêng ấy, nghi thức tắm Phật đã ra đời và lan tỏa khắp các cộng đồng Phật giáo trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc, các nước Trung Á và ngày nay là cả châu Á, châu Âu, châu Mỹ.

Nghi thức tắm Phật cũng là một hành động để mỗi người liên tưởng tới việc gột rửa thân tâm của bản thân mình nhằm tìm lại sự thanh tịnh vốn có.

Trong nghi thức này, hai dòng nước – nóng và lạnh – không chỉ tượng trưng cho hai dòng nước trời tắm Thái tử ngày nào, mà còn ẩn dụ cho hai thái cực cuộc đời: thuận – nghịch, khổ – vui, thành – bại. Bởi đời sống vốn là bức tranh đa chiều, không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Ai có thể giữ được tâm bình an trước mọi thăng trầm, người ấy chính là đang đi trên con đường thành tựu trí tuệ và từ bi – con đường mà Đức Phật đã đi hơn 2.600 năm về trước.

Tắm Phật – không chỉ là một nghi thức

Nghi lễ tắm Phật không đơn thuần là hành động rưới nước lên một pho tượng. Trong sự nhẹ nhàng của dòng nước thơm là cả một ý nghĩa sâu sắc. Theo giáo lý nhà Phật, mỗi người đều mang trong mình "Phật tính" – bản chất thanh tịnh, sáng suốt vốn có. Nhưng Phật tính ấy bị che khuất bởi những lớp bụi trần: tham lam, sân hận, si mê… Lễ tắm Phật chính là dịp để mỗi người quay về với nội tâm, gột rửa những phiền não đã tích tụ, để ánh sáng từ bi và trí tuệ trong mỗi chúng sinh có thể bừng sáng trở lại.

Tắm Phật cũng là dịp để cộng đồng Phật giáo thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đến Đức Phật – bậc giác ngộ vĩ đại đã khai sáng con đường thoát khổ cho nhân loại. Mỗi giọt nước rưới lên tượng Phật là một lời nguyện cầu an lành, là một bước chuyển hóa nội tâm. Đó cũng là lý do vì sao dù ở đâu – từ một ngôi chùa làng yên bình cho đến đại lễ ở các đô thị lớn – nghi thức tắm Phật luôn được tổ chức với sự thành kính, trang trọng và tràn đầy năng lượng tích cực.

Lễ tắm Phật được tổ chức ở Việt Nam từ khi nào?

Lịch sử Việt Nam cũng ghi nhận lễ tắm Phật đã được tổ chức từ rất sớm. Theo “Đại Việt sử ký toàn thư” và “Đại Việt sử lược”, vào ngày mùng 8 tháng 4 năm Nhâm Tý (1072), vua Lý Nhân Tông đã đích thân dự lễ tắm Phật. Trong suốt triều đại nhà Lý – triều đại đặt nền móng cho Phật giáo Việt Nam – nghi lễ tắm Phật không chỉ phổ biến trong giới tăng sĩ mà còn lan tỏa vào đời sống dân gian.

Những dòng văn bia tại tháp Sùng Thiện Diên Linh, chùa Diên Hựu… đã kể lại hình ảnh nhà vua và triều đình tổ chức lễ tắm Phật cầu quốc thái dân an, khẳng định vị thế của Phật giáo trong đời sống văn hóa – tâm linh của người Việt xưa. Có thể nói, từ buổi đầu dựng nước, Phật giáo và nghi lễ tắm Phật đã trở thành một phần không thể thiếu trong dòng chảy văn hóa dân tộc.

Không chỉ hiện diện trong các chùa Bắc tông, lễ tắm Phật còn là nét văn hóa đặc sắc trong cộng đồng Khmer Nam Bộ. Mỗi dịp Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây vào tháng Tư dương lịch, sau những ngày vui xuân rộn ràng, lễ tắm Phật và tắm sư được tổ chức tại các chùa Khmer như một hoạt động tâm linh quan trọng.

Đây là thời khắc linh thiêng, khi người Khmer chuẩn bị bình nước thơm – nước sạch có thả hoa và tinh dầu – mang đến chùa, thể hiện lòng tôn kính dâng lên chư Phật. Những pho tượng Phật được đưa ra sân chùa, trong tiếng trống hội vang lên nhịp nhàng, từng người nhẹ nhàng rưới nước lên tượng như một cách gởi gắm lời nguyện cầu cho một năm mới an lành, no đủ, thuận hòa.

Dù ở miền xuôi hay miền ngược, dù là Phật tử lâu năm hay người mới gieo duyên với Tam bảo, mỗi người khi tham dự lễ tắm Phật đều có chung một cảm nhận: tâm an hơn, lòng nhẹ hơn, như vừa được gội rửa bởi dòng suối từ bi. Có lẽ, chính sự mộc mạc mà sâu sắc ấy đã khiến lễ tắm Phật trở thành một nghi thức sống động, gắn bó mật thiết với đời sống người dân suốt nhiều thế kỷ qua.

Mùa Phật đản lại về. Trong tiếng chuông chùa ngân nga và hương trầm thanh tịnh, lễ tắm Phật không chỉ là một nghi lễ mang tính truyền thống, mà còn là lời nhắc nhở dịu dàng: Dù cuộc sống có bộn bề đến đâu, hãy dành một khoảnh khắc quay về bên trong, gột rửa phiền não, để tâm hồn luôn trong trẻo như giọt nước đầu mùa – tinh khiết và đầy thương yêu.

Như Hương (tổng hợp)