Vẫn còn bất bình đẳng trong khu vực kinh tế tư nhân

Tại phiên thảo luận về dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp sáng 20/5, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội) đã nêu một loạt bất cập trong khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt, là sự bất bình đẳng ngay trong chính nhóm chủ thể này.

Đại biểu nhấn mạnh, khu vực kinh tế tư nhân hiện có hơn 5 triệu hộ kinh doanh và hơn 940 nghìn doanh nghiệp. Trong đó, hộ kinh doanh chiếm tỷ trọng rất lớn nhưng vẫn đang hoạt động trong một khuôn khổ pháp lý lỏng lẻo, không thống nhất và tạo ra sự cạnh tranh thiếu công bằng so với các doanh nghiệp chính thức.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội phát biểu sáng ngày 20/5.

Mặc dù Luật Doanh nghiệp hiện hành cũng như dự thảo sửa đổi lần này đều chưa đề cập đến cải cách mô hình hộ kinh doanh, nhưng đây lại là một nội dung trọng tâm đã được xác định rõ trong Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết này yêu cầu khuyến khích mạnh mẽ việc chuyển đổi hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp và xóa bỏ hình thức thuế khoán chậm nhất vào năm 2026.

Thực tế đã cho thấy các nỗ lực kêu gọi chuyển đổi từ mô hình hộ kinh doanh sang doanh nghiệp từ sau Luật Doanh nghiệp năm 2005 đến nay vẫn chưa đạt hiệu quả. Số lượng hộ kinh doanh tiếp tục tăng đều qua các năm. Nguyên nhân chính được đại biểu Trần Thị Nhị Hà chỉ rõ: “Do mô hình hộ kinh doanh đang được áp dụng chế độ thuế khoán đơn giản, quản lý không chặt chẽ về chứng từ kế toán, trong khi mức xử phạt vi phạm hành chính lại chỉ bằng một nửa so với doanh nghiệp.”

Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài chục đến vài trăm triệu đồng mỗi năm, đã phải tuân thủ đầy đủ chế độ kế toán, nộp thuế, chứng từ. Trong khi, hộ kinh doanh có doanh thu lên đến hàng chục tỷ đồng, nhưng vẫn được khoán thuế và hoạt động bên ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp. “Sự bất bình đẳng ngay trong khu vực kinh tế tư nhân là một vấn đề nghiêm trọng cần phải xử lý bằng các quy định pháp luật chặt chẽ, minh bạch và đồng bộ”, đại biểu nêu rõ.

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Một bất cập lớn khác cũng được đại biểu chỉ ra là việc duy trì mô hình doanh nghiệp tư nhân - loại hình do một cá nhân làm chủ, chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản và không có tư cách pháp nhân.

Theo Luật Doanh nghiệp hiện hành, doanh nghiệp được chia thành hai nhóm: doanh nghiệp có tư cách pháp nhân (gọi chung là công ty) và doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân (doanh nghiệp tư nhân). Đại biểu cho rằng cách phân loại này bị đánh giá là thiếu nhất quán và gây khó khăn trong thực tiễn áp dụng pháp luật. Nhiều quy định trong luật được xây dựng theo logic dành cho công ty, nhưng lại áp dụng chung cho cả doanh nghiệp tư nhân – dẫn đến tình trạng có quy định quá lỏng với công ty nhưng lại quá chặt với doanh nghiệp tư nhân.

Từ những bất cập nêu trên, đại biểu Trần Thị Nhị Hà kiến nghị ba giải pháp cụ thể:

Thứ nhất, Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp, gắn với thời hạn xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026 theo tinh thần Nghị quyết 68.

Thứ hai, cần thiết ban hành Luật Doanh nghiệp tư nhân mới, thay thế cho cả hai mô hình hiện hành là hộ kinh doanh và doanh nghiệp tư nhân, nhằm áp dụng cho các mô hình kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ. Luật mới cần đảm bảo thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng; đồng thời, áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế khoán.

Thứ ba, tách quy định về doanh nghiệp tư nhân khỏi Luật Doanh nghiệp hiện hành, đổi tên Luật Doanh nghiệp thành Luật Công ty, để tránh tình trạng áp dụng chung một khung pháp lý cho hai mô hình hoàn toàn khác biệt về tư cách pháp nhân và trách nhiệm tài sản.

Đại biểu nhấn mạnh, đây là thời điểm quan trọng để hoàn thiện thể chế, xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển theo hướng công bằng, minh bạch và đúng định hướng mà Bộ Chính trị đã xác định.

Trần Nam