Ukraine đang bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua công nghệ chiến trường với Nga?

Tạp chí National Interest (Mỹ) nhận định những thiếu sót công nghệ từng khiến Nga bị chỉ trích vào năm 2022 giờ đây đang dần được khắc phục. Cuộc đua công nghệ giữa Moscow và Kyiv ngày càng sát sao.

Lúc ban đầu, Ukraine dẫn trước Nga ít nhất hai bước về công nghệ chiến trường, đặc biệt là trong lĩnh vực máy bay không người lái (UAV). Tuy nhiên, theo ông Oleksandr Yakovenko, Giám đốc điều hành TAF Drones - một trong những nhà sản xuất UAV nổi tiếng nhất của Ukraine, cho biết, đến nay Ukraine chỉ còn đi trước một bước. Điều này phần lớn do sự hỗ trợ từ các đối tác lớn của Nga như Trung Quốc và Iran, trong khi Ukraine lại bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

Ukraine từng sử dụng UAV tầm xa để phá hủy các nhà máy lọc dầu của Nga và làm suy yếu hạm đội Biển Đen. Tuy nhiên, ưu thế đó đang bị xói mòn. Một "bức tường UAV" được Ukraine xây dựng để ngăn chặn đà tấn công của Nga đã không còn là một lá chắn vững chắc như trước.

Kể từ năm 2024, Nga đã triển khai rộng rãi UAV cáp quang, một công nghệ thay đổi hoàn toàn cục diện chiến trường. Không giống như UAV điều khiển sóng vô tuyến, loại UAV này truyền tín hiệu qua dây cáp siêu mỏng, khiến chúng gần như miễn nhiễm với tác chiến điện tử (EW). Cáp được tự động nhả ra trong khi bay mà không cản trở chuyển động của UAV, giúp duy trì khả năng linh hoạt cao.

Một UAV chiến đấu của Nga - Ảnh: Militarnyi

Những UAV này có thể bay xuyên qua rừng rậm, vượt qua các rào chắn EW và nhắm mục tiêu với độ chính xác cao. Dù một phần cáp bị mắc, phi công vẫn có thể tiếp tục điều khiển chỉ bằng cách thả thêm dây. Đây là lợi thế chiến thuật vượt trội mà trước đó Ukraine chưa từng phải đối mặt.

Các UAV cáp quang đã giúp Nga chiếm ưu thế tại khu vực Kursk, buộc Ukraine phải thu hẹp và phòng thủ trong tình thế bị động. Chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc vô hiệu hóa các hệ thống pháo phản lực HIMARS của Ukraine từ khoảng cách xa, gây tổn thất đáng kể cho lực lượng pháo binh.

Theo các chỉ huy Ukraine, những UAV này có thể tấn công các vị trí ẩn giấu, di chuyển qua các khe hẹp, thậm chí phục kích tại chỗ bằng cách nằm im bên đường và chờ mục tiêu đến gần. Dù Ukraine đã cố gắng lần theo sợi cáp để xác định vị trí điều khiển, nhưng mật độ cáp ngày càng dày đặc khiến việc truy dấu trở nên gần như bất khả thi.

Hiện nay, ít nhất 15 công ty Ukraine đang phát triển UAV cáp quang, và 20 đơn vị khác sản xuất cuộn cáp chuyên dụng. Tuy vậy, Ukraine vẫn chậm hơn Nga về cả số lượng và chất lượng. UAV Nga đạt tỷ lệ trúng mục tiêu 80% ở khoảng cách 20km, trong khi con số này với Ukraine chỉ là 10 - 30% ở cự ly 15km.

Một phần nguyên nhân đến từ chênh lệch tài chính và hậu cần. Nga có thể tiếp cận nguồn cung dồi dào sợi cáp quang từ Trung Quốc, trong khi Ukraine vẫn dựa phần lớn vào tình nguyện viên và quỹ hỗ trợ nhỏ lẻ. Nga có thể sử dụng các máy phát tín hiệu mạnh hơn, camera kỹ thuật số IP và các thành phần đắt tiền, còn Ukraine chủ yếu chọn thiết bị analog để tiết kiệm chi phí.

UAV cáp quang được so sánh như “phiên bản hiện đại của tên lửa chống tăng điều khiển (ATGM)”, có khả năng hạ gục mục tiêu trong vùng có hệ thống EW dày đặc.

Theo nhà phân tích Maria Berlinska, hiện Ukraine đang bị tụt hậu trong phát triển công nghệ quân sự, trong khi Nga đang kết hợp sức mạnh khoa học kỹ thuật của ba quốc gia gồm Nga, Iran và Trung Quốc, để tạo ra các giải pháp chiến tranh đột phá và có hệ thống.

Tình trạng này khiến Ukraine ngày càng gặp khó khăn ở những điểm nóng như Pokrovsk và Kostyantynivka, khi Nga tìm cách chiếm toàn bộ khu vực Donbas trước khi bước vào bất kỳ vòng đàm phán nào.

Cựu sĩ quan Ukraine Tatarigami nhận định rằng nếu Nga có thêm vài năm tích trữ vũ khí, khai thác chuỗi cung ứng từ Trung Quốc và công nghệ phương Tây, thì quân đội của họ trong tương lai sẽ vượt trội hơn hẳn phiên bản 2022.

Mick Ryan, cựu thiếu tướng quân đội Úc, cho rằng các lệnh trừng phạt có tác dụng nhưng sẽ giảm dần nếu không mở rộng sang các quốc gia hỗ trợ Moscow. Ông cảnh báo rằng nếu không có biện pháp triệt để, Nga sẽ trở thành một đối thủ công nghệ đáng gờm của phương Tây.

Hoàng Vũ