Truyền thống và di sản của vùng đất Sado quyến rũ trên bờ biển Nhật Bản

Vũ công đang trình diễn điệu múa Onidaiko theo phong cách Katagami. (Ảnh: Nguyễn Tuyến/Vietnam+)

Thành phố Sado là một hòn đảo xa xôi lớn nhất trên bờ biển Nhật Bản có chu vi 280km, rộng 855km2 gồm bảy thị trấn và hai ngôi làng. Nơi đây vừa là thủ phủ cảng của Nhật Bản, nơi vận chuyển hàng hóa từ Hokkaido xuống Osaka, và cũng là nơi được phát hiện có mỏ vàng vào thế kỷ 17.

Bài 1: Truyền thống và di sản của vùng đất Sado quyến rũ trên bờ biển Nhật Bản

Đảo Sado, ở phía Đông Biển Nhật Bản, nằm cách bờ biển đất liền của tỉnh Niigata 32km. Ngược dòng lịch sử, Sado được chỉ định là một hòn đảo để lưu đày những người chống đối chính quyền phong kiến.

Cho đến thời trung cổ, nhiều quý tộc và trí thức trong triều đình thua cuộc trong chính trị đã bị lưu đày đến Sado.

Nhiều nhân vật nổi tiếng bị thua cuộc trong các cuộc xung đột chính trị đã bị trục xuất đến Đảo Sado. Vào thời Kamakura, Thiên hoàng Juntoku và Nichiren, người sáng lập ra giáo phái Phật giáo Nichiren, đã bị lưu đày đến Sado.

Vào thời Muromachi, Zeami, người sáng tác các bài hát Noh của trường phái Kanze, cũng đã bị lưu đày đến hòn đảo này.

Những người có trình độ văn hóa cao đã bị lưu đày vào thời xa xưa và những người hầu cận của họ cùng đi theo đã đem nền văn hóa của thủ đô đến Đảo Sado.

Vì vậy có thể nói, lịch sử của đảo được đánh dấu bằng ảnh hưởng của những người lưu vong từ khắp Nhật Bản, những người đã mang theo tôn giáo và nền văn hóa của họ.

Di sản văn hóa thế giới

Năm 1601, Mỏ vàng Sado được phát hiện và Tướng quân Tokugawa Ieyasu đã tiến hành phát triển mỏ vàng thành tài sản dưới sự kiểm soát trực tiếp của ông.

Có lẽ không quá lời khi nói rằng mỏ vàng của Sado đã hỗ trợ tài chính cho Mạc phủ Tokugawa (vào thời Edo). Đây là chế độ lâu đời và ổn định nhất trong lịch sử Nhật Bản có thời gian tồn tại kéo dài hơn 260 năm.

Ngày 27/7/2024, di tích “Mỏ vàng đảo Sado” ở tỉnh Niigata của Nhật Bản đã chính thức được bổ sung vào Danh sách Di sản Thế giới của Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO).

Các loại rượu sake nổi tiếng với hương vị thơm dịu, chịu ảnh hưởng của thiên nhiên, văn hóa và truyền thống của Sado. (Ảnh: Nguyễn Tuyến/Vietnam+)

Di tích “Mỏ vàng đảo Sado” là di sản văn hóa độc đáo, đại diện cho giai đoạn cuối cùng của việc khai thác và sản xuất vàng thủ công truyền thống kéo dài từ cuối thời kỳ Mạc phủ Tokugawa đến giữa thế kỷ 19.

Một đặc trưng của Sado là đảo có cả cảng tự nhiên và cảng hiệp ước (cảng mở cửa cho thương mại quốc tế vào năm 1858) trong đó có một số cảng có ý nghĩa lịch sử, bao gồm Cảng Ogi, Shukunegi và Cảng Ryotsu.

Cảng Ogi là cảng tự nhiên ở đầu phía Nam của Đảo Sado. Trong thời kỳ Edo, cảng được sử dụng để vận chuyển vàng và bạc từ mỏ vàng Sado. Cảng Shukunegi đã được sử dụng từ thời trung cổ.

Vào thế kỷ 17, cảng Shukunegi đã thịnh vượng nhờ Mỏ vàng Sado Kinzan. Cảng Ryoutsu được thành lập như một công ty con của Cảng Niigata theo Hiệp ước hữu nghị và thương mại năm 1858 giữa Nhật Bản-Mỹ. Ngày nay, tuyến đường biển Ryotsu đóng vai trò là tuyến đường chính đến Đảo Sado.

Sự thịnh vượng của mỏ vàng đã thu hút các kỹ sư khai thác, thợ mỏ, thợ mộc, kỹ thuật viên khảo sát, thương gia, ngư dân... và khiến dân số tăng nhanh và nhu cầu về thực phẩm tăng cao.

Hoạt động buôn bán trên biển diễn ra dọc theo tuyến đường hàng hải Nishimawari khiến quần đảo này chịu ảnh hưởng của nghệ thuật và văn hóa của vùng Kinki và Hokuriku.

Khai thác vàng và tuyến đường thương mại trên biển là lý do khiến Sado có dân số đông nhất Nhật Bản trong một thời gian.

Onidaiko - điệu nhảy truyền thống của Sado

Người dân đảo Sado đã cố gắng bảo tồn nhiều truyền thống của họ từ lâu đời. Một nghệ thuật văn hóa truyền thống của hòn đảo này được gọi là Onidaiko. Từ "oni" được dịch theo nghĩa rộng là quỷ dữ và từ "daiko" ám chỉ tiếng trống taiko mạnh mẽ của Nhật Bản.

Trong văn hóa dân gian Nhật Bản, Oni thường được biết đến là những yokai (quỷ dữ) đáng sợ, những thực thể độc ác có sức mạnh siêu phàm. Tuy nhiên, trên Đảo Sado, Oni được tôn kính như những vị thần thân thiện xua đuổi tà ma thông qua điệu nhảy và tiếng trống taiko.

Những món ăn được chế biến từ sản vật địa phương của Sado. (Ảnh: Nguyễn Tuyến/Vietnam+)

Onidaiko là một màn trình diễn đầy năng lượng để cầu nguyện cho những điều như mùa màng bội thu trên đất liền, thành công cho những người đánh cá trên biển và sự an toàn, sức khỏe và hạnh phúc của người dân đảo Sado.

Nghệ thuật truyền thống này hiện đang được các cộng đồng khác nhau trên đảo biểu diễn. Mặc dù màn trình diễn của mỗi cộng đồng đều độc đáo, nhưng chúng thường được phân loại thành năm phong cách chung - Hanagasa, Issoku, Mamemaki, Maehama và Katagami.

Mỗi phong cách đặc trưng bởi các biến thể của điệu nhảy, trang phục, nhịp trống và đạo cụ. Sự khác biệt đáng chú ý giữa năm phong cách Onidaiko bao gồm số lượng nhân vật, trang phục và mặt nạ đeo, nhịp điệu chơi và loại hình khiêu vũ được thực hiện.

Mặt nạ Oni được chạm khắc thủ công từ gỗ Paulownia (kiri trong tiếng Nhật). Mái tóc dài, óng mượt của oni được làm từ lông ngựa hoặc rơm rạ. Khi di chuyển cơ thể, oni lắc đầu nhanh từ bên này sang bên kia, tạo ra sự kịch tính tuyệt vời từ chuyển động cường điệu.

Chân oni đi zori, được làm thủ công từ rơm từ vụ thu hoạch lúa. Vì điệu nhảy của oni rất mãnh liệt, một vũ công có thể đi hết năm đôi zori trong một ngày trong lễ hội.

Phong cách phổ biến nhất là nhóm Katagami. Người đứng đầu phong cách Katagami Onidaiko là ông Tadaaki Aida, chủ một doanh nghiệp sản xuất gạo tại Sado. Tháng 4/2020, ông Aida Tadaaki thành lập Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Sadoya Nippon với tư cách là một công ty bảo tồn các lễ hội địa phương.

Trong phong cách Katagami, điệu nhảy của oni mượt mà, uyển chuyển với chuyển động được kiểm soát. Điều này khác với các phong cách onidaiko khác, có nhiều sự nảy, chói tai và thất thường hơn. Phong cách chuyển động của Katagami bắt nguồn từ Nhà hát Noh, một trong những nghệ thuật văn hóa truyền thống của Đảo Sado.

Điệu nhảy Onidaiko truyền thống của Sado. (Video: Nguyễn Tuyến/Vietnam+)

Đón đọc Bài 2: Từ loài chim Toki đến những đặc sản nổi tiếng của vùng đất Sado

(Vietnam+)