Truyền thông trách nhiệm tác động tiêu cực đến môi trường của thuốc lá

Chủ đề này thuần túy không chỉ là một tiêu đề, mà là một lời kêu gọi hành động, lan tỏa những câu chuyện truyền cảm hứng và kiến tạo nên những thay đổi có ý nghĩa.

Tham gia tập huấn có các chuyên gia đến từ Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các tổ chức quốc tế tại Việt Nam và các phóng viên, biên tập viên công tác tại các Cơ quan báo chí.

Quang cảnh buổi tập huấn

Chia sẻ thông tin về tác hại của thuốc lá, Giám đốc Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe Trung ương (Bộ Y tế) Vũ Mạnh Cường đã khái quát về bức tranh thông tin phòng, chống tác hại thuốc lá trên các phương tiện thông tin đại chúng thời gian qua, những đóng góp của cơ quan báo chí với hoạt động này, gợi ý về cách thức tiếp cận chủ đề, kinh nghiệm truyền thông quốc tế với công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Ông Vũ Mạnh Cường, Giám đốc Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe Trung ương (Bộ Y tế) trình bày tại buổi tập huấn

Bên cạnh đó, cũng ông Cường cũng đưa ra những thông tin chung của Tổ chức Y tế Thế giới, ước tính có khoảng tám triệu người chết mỗi năm trên toàn cầu vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó có 1,3 triệu người do hút thuốc lá thụ động. Tại Việt Nam, khoảng 103 nghìn ca tử vong mỗi năm do các bệnh liên quan đến thuốc lá (theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2022).

Đáng lo ngại, kết quả điều tra cho thấy, hơn 90% ca ung thư phổi tại Bệnh viện K (Bộ Y tế) liên quan đến hút thuốc lá. Hút thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ ung thư ở người không hút thuốc lên từ 20-30% so với những người không hút thuốc lá. Trong khi đó, hiện nay tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên (từ 13 đến 15 tuổi) ở nước ta đã tăng gấp đôi từ 3,5% (năm 2022) lên 8% (năm 2023).

Về thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra, số liệu thống kê cho thấy: người Việt Nam đã chi khoảng 49 nghìn tỷ đồng/năm mua thuốc lá; 108.000 tỷ đồng/năm chi cho điều trị, ốm đau, tử vong sớm (tương đương 1,14% GDP năm 2022) liên quan đến hút thuốc lá. Trong khi đó, mức thuế thuốc lá ở Việt Nam hiện còn thấp (khoảng 36% giá bán lẻ) so với mức khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là ít nhất 75%. Bởi việc tăng thuế không chỉ giúp giảm tiêu thụ mà còn tạo nguồn ngân sách cho các chương trình bảo vệ môi trường và sức khỏe của cộng đồng.

Cùng chủ đề này, buổi tập huấn được cung cấp thêm thông tin: Tổng quan về sự can thiệp của các công ty thuốc lá trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách về kiểm soát thuốc lá trên thế giới; Sản phẩm thuốc lá thế hệ mới & thông tin sai lệch về “giảm hại” do các chuyên gia trình bày.

Đối với tác động của thuốc lá đối với môi trường, Thạc sĩ Phạm Hồng Quân, cố vấn chiến lược Trung tâm Bảo vệ môi trường và Ứng phó biến đổi khí hậu cho biết thêm, ngành công nghiệp thuốc lá sản xuất khoảng sáu nghìn tỷ điếu thuốc mỗi năm và hậu quả là thải ra 840 nghìn tấn rác từ đầu lọc-loại rác thải nhựa phổ biến nhất trên hành tinh. Những đầu lọc này không chỉ là rác, mà là những “quả bom độc” chứa nicotine, cadmium, arsenic, ngấm vào đất, sông, biển và giết chết hệ sinh thái.

Tại Việt Nam, với khoảng 15 triệu người hút thuốc, lượng rác thải từ thuốc lá lên đến hàng nghìn tấn mỗi năm, góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng rác thải nhựa.

Đáng chú ý, để sản xuất ra những điếu thuốc đó, toàn bộ chuỗi giá trị của ngành công nghiệp này dẫn đến việc 4.5 triệu hecta đất bị phá hủy mỗi năm để trồng cây thuốc lá và lấy gỗ sấy. Hơn nữa, nó còn phát thải ra khoảng 84 triệu tấn CO2 mỗi năm, tương đương lượng phát thải của cả một quốc gia như Phần Lan, bằng 1/4 lượng phát thải năm 2022 của Việt Nam (327 triệu tấn).

Con số này là một thách thức trực tiếp đến cam kết đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 mà Việt Nam đã mạnh mẽ tuyên bố tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26). Do vậy, chúng ta không thể nói về một tương lai carbon thấp trong khi vẫn dung dưỡng một ngành công nghiệp có lượng phát thải cao.

Liên qua chủ đề này, tại buổi tập huấn, TS. Nguyễn Đình Đáp – chuyên gia Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cũng nêu vấn đề: Ảnh hưởng của việc sản xuất và sử dụng thuốc lá đến môi trường. Trong đó, TS. Nguyễn Đình Đáp đã đưa ra những con số nghiên cứu về mức độ ô nhiễm môi trường, tiêu thụ nguyên, nhiên liệu, phác thải ô nhiễm môi trường với ngành công nghiệp thuốc lá, những hiểm họa môi trường do thuốc lá gây ra.

Cũng thảo luận về chủ đề này, các chuyên gia lĩnh vực y tế, môi trường, truyền thông và các nhà báo đã tập trung trao đổi, cung cấp một số thông tin liên quan đến thuốc lá như: Ảnh hưởng của việc sản xuất và sử dụng thuốc lá đến môi trường; sự can thiệp của các công ty thuốc lá trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách về kiểm soát thuốc lá trên thế giới; vai trò của báo chí trong việc bảo vệ các chính sách phòng, chống tác hại thuốc lá. Đồng thời, các đại biểu cũng đề nghị bên cạnh việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá; đề xuất bổ sung việc thu thuế môi trường với thuốc lá.

Thăng Long