Trước ngưỡng cửa đại học: Chọn ngành theo sở thích hay nhu cầu thị trường?

Sở thích – điểm khởi đầu của hành trình dài

Đối với nhiều học sinh cuối cấp, việc chọn ngành học giống như đứng trước một ngã ba đường. Một bên là sở thích cá nhân – thứ giúp các em học tập với sự hào hứng, nhiệt huyết và kiên trì. Một bên là nhu cầu thị trường – nơi những ngành nghề đang "khát" nhân lực, hứa hẹn mức thu nhập tốt và cơ hội việc làm cao.

Nhiều bạn trẻ đứng trước ngưỡng cửa đại học đều tỏ ra băn khoăn nên chọn ngành học theo sở thích hay nhu cầu thị trường. Ảnh minh họa

Sở thích, đam mê không phải là thứ "xa xỉ" hay phi thực tế như nhiều người vẫn nghĩ. Ngược lại, đó là nền tảng để người trẻ phát triển bền vững. Một sinh viên chọn ngành vì yêu thích sẽ có xu hướng chủ động tìm tòi, sáng tạo và sẵn sàng vượt khó khăn để theo đuổi đến cùng. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, sự yêu nghề và hứng thú trong học tập chính là lợi thế không nhỏ.

Tuy nhiên, chọn ngành chỉ dựa trên sở thích mà bỏ qua năng lực thực tế và bức tranh nghề nghiệp tương lai thì cũng đầy rủi ro. Nhiều bạn trẻ mơ mộng với những ngành nghệ thuật, truyền thông, tâm lý học... nhưng lại chưa hiểu rõ về đặc thù công việc, cơ hội việc làm và mức thu nhập sau này. Khi đam mê thiếu thực tế, nó dễ trở thành cái bẫy khiến người học thất vọng, chán nản và phải rẽ hướng muộn màng.

Thị trường lao động – thước đo của sự thực tế

Rõ ràng, yếu tố thị trường là không thể bỏ qua. Trong bối cảnh nền kinh tế thay đổi nhanh chóng, sự dịch chuyển mạnh mẽ của công nghệ và xu hướng nghề nghiệp, nhiều ngành nghề mới xuất hiện và phát triển mạnh mẽ (như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu, năng lượng tái tạo, chăm sóc sức khỏe tinh thần…). Việc cập nhật xu hướng, tìm hiểu các báo cáo ngành nghề và nhu cầu nhân lực là điều rất cần thiết.

Khi chọ ngành học, yếu tố thị trường là điều bạn không thể bỏ qua. Ảnh minh họa

Một lựa chọn "thực dụng" – theo ngành dễ xin việc không phải là xấu. Nhưng nếu người học không có hứng thú, không phù hợp với tính chất công việc, thì khả năng gắn bó lâu dài với nghề sẽ thấp. Khi ấy, dù có việc làm, họ cũng dễ rơi vào trạng thái khủng hoảng, kiệt sức hoặc nhảy việc liên tục.

Vì vậy, thay vì đặt câu hỏi “sở thích hay thị trường?”, người trẻ cần học cách dung hòa. Đó là tìm ra điểm giao thoa giữa đam mê cá nhân, năng lực thực tế và nhu cầu của xã hội. Một người có thể yêu thích hội họa, nhưng nếu họ giỏi công nghệ và nhạy bén với xu hướng, họ hoàn toàn có thể trở thành nhà thiết kế UI/UX – nơi hội tụ cả cái đẹp và công nghệ. Đó là ví dụ điển hình của sự kết hợp hài hòa.

Lời khuyên dành cho bạn trẻ

Trước ngưỡng cửa đại học, điều quan trọng đầu tiên là hãy dành thời gian để hiểu chính mình. Bạn cần biết mình thực sự yêu thích điều gì, điểm mạnh, điểm yếu ra sao, tính cách phù hợp với môi trường công việc như thế nào. Có thể bạn từng nghe đến các bài trắc nghiệm hướng nghiệp như MBTI hay Holland Code – đó là công cụ hữu ích, nhưng không thể thay thế quá trình trải nghiệm thực tế. Việc tham gia các hoạt động ngoại khóa, các dự án cộng đồng, thử sức với công việc làm thêm hay đơn giản là trò chuyện với những người đi trước… đều giúp bạn soi chiếu lại bản thân một cách chân thực hơn.

Khi chọn ngành, đừng chỉ chạy theo lời khuyên của người khác, dù đó là cha mẹ, thầy cô hay bạn bè. Mỗi người có một hành trình riêng, một khả năng và một định hướng khác nhau. Điều phù hợp với người này chưa chắc đã là con đường đúng cho bạn. Vì thế, hãy lắng nghe, tham khảo, nhưng cuối cùng, bạn phải là người chịu trách nhiệm cho lựa chọn của mình.

Trong quá trình chọn ngành học, điều quan trọng đầu tiên là mỗi bạn trẻ phải dành thời gian để hiểu chính mình. Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, đừng quên rằng chọn ngành mới là bước đầu tiên. Hãy tập trung vào việc chọn ngành phù hợp với mình trước khi nghĩ đến chuyện chọn trường nào danh giá hơn. Một trường đại học nổi tiếng chưa chắc có ngành học bạn thực sự yêu thích, trong khi một ngôi trường bình thường khác có thể mang đến môi trường học tập và cơ hội phát triển phù hợp hơn nhiều.

Cuối cùng, hãy luôn chuẩn bị tâm thế sẵn sàng thích nghi và thay đổi. Ngay cả khi bạn đã lựa chọn ngành học, không có nghĩa con đường ấy là cố định mãi mãi. Trong quá trình học, bạn có thể nhận ra đam mê mới, khám phá năng lực khác, hoặc thay đổi lộ trình nghề nghiệp. Điều quan trọng là bạn không ngừng học hỏi, rèn luyện kỹ năng và giữ được tinh thần cầu tiến. Không có quyết định nào là hoàn hảo tuyệt đối, nhưng sự kiên định và chủ động sẽ giúp bạn vượt qua mọi ngã rẽ một cách tự tin và bản lĩnh.

Yến Nguyễn