Trẻ em bị 'đe dọa' từ trong gia đình: Bạo lực không phải cách để dạy dỗ hay xây tổ ấm

Nhân ngày Gia đình Việt Nam (28/6), PV Gia đình Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với ông Đặng Hoa Nam – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền Trẻ em Việt Nam, Nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) về thực trạng đáng báo động của bạo lực trẻ em trong gia đình – “bóng tối” vẫn còn âm thầm len lỏi trong nhiều mái ấm, để lại những tổn thương lâu dài cho thế hệ tương lai.

Ông Đặng Hoa Nam – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền Trẻ em Việt Nam, Nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) chia sẻ tại tọa đàm “Thách thức và giải pháp trong công tác hỗ trợ trẻ em chịu ảnh hưởng của bạo lực gia đình”

Thưa ông, ông đánh giá thế nào về tình trạng bạo lực gia đình đối với trẻ em tại Việt Nam hiện nay?

Ông Đặng Hoa Nam: Cũng như nhiều quốc gia khác, Việt Nam hiện vẫn đang đối mặt với tỷ lệ bạo lực trẻ em trong gia đình ở mức cao. Số liệu từ Tổng đài bảo vệ trẻ em 111 và kết quả Nghiên cứu toàn diện về các yếu tố liên quan đến trường học ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và sự phát triển toàn diện của trẻ em nam và nữ vị thành niên tại Việt Nam của UNICEF năm 2022 cho thấy gần 70% trẻ từ 10 – 14 tuổi từng trải qua ít nhất một hình thức kỷ luật có yếu tố bạo lực từ người thân.

Tuy nhiên, con số này mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Phần lớn các hành vi bạo lực không được phát hiện, vì chính nạn nhân hoặc người chứng kiến thường e ngại, sợ hãi, thiếu tin tưởng, hoặc không dám lên tiếng. Chỉ khi vụ việc gây hậu quả nghiêm trọng thì cơ quan chức năng mới tiếp cận được.

Mặt khác, những đối tượng bị bạo lực như phụ nữ, trẻ em thường có sức đề kháng yếu, khó tự tách khỏi môi trường gia đình. Việc can thiệp, bảo vệ các em là một thách thức lớn, đặc biệt đối với các dịch vụ hỗ trợ xã hội hiện nay.

Bạo lực đang ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của trẻ em, thưa ông?

Ông Đặng Hoa Nam: Có thể nói, bạo lực, xâm hại trẻ em để lại những hậu quả rất lâu dài. Những vết thương về thể chất có thể lành, nhưng tổn thương về tinh thần và tâm lý thì có thể theo trẻ suốt đời. Đặc biệt nghiêm trọng là khi người gây bạo lực lại chính là người thân - cha mẹ, ông bà, các thành viên trong gia đình, những người lẽ ra phải yêu thương và bảo vệ trẻ nhất. Điều này khiến đứa trẻ mất niềm tin vào các mối quan hệ, phát triển lệch lạc về nhân cách, tâm lý, có xu hướng thu mình, hoặc thậm chí trở thành người tiếp tục sử dụng bạo lực sau này.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra, phần lớn người có hành vi bạo lực đều từng là nạn nhân hoặc chứng kiến bạo lực từ nhỏ. Đây là vòng luẩn quẩn rất đáng lo ngại.

Bạo lực gia đình để lại những vết thương tinh thần khó lành trong tâm hồn trẻ nhỏ (Ảnh minh họa)

Theo ông, đâu là nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng bạo lực trẻ em trong gia đình hiện nay?

Ông Đặng Hoa Nam: Tôi cho rằng, có rất nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân trước hết phải thuộc về người có trách nhiệm nuôi dưỡng trẻ em ở trong gia đình.

Thứ nhất, về góc độ đạo đức: Chúng ta có thể thấy những vấn đề liên quan đến thoái hóa đạo đức, trong khi đó những truyền thống tốt đẹp chưa được duy trì, phát huy một cách đúng mức như truyền thống kính già yêu trẻ, thương yêu con trẻ. Đồng thời, các giá trị hiện đại về nhân quyền, quyền trẻ em cũng chưa được tiếp cận đầy đủ. Nếu chúng ta thực thi thật tốt, tuyên truyền giáo dục tốt thì sẽ góp phần giảm thiểu trường hợp trẻ em bị bạo lực trong gia đình.

Thứ hai là nhận thức sai lệch: Nhiều người vẫn xem trẻ em là đối tượng phụ thuộc, "con mình, mình có quyền dạy", thậm chí trút giận lên trẻ trong những mâu thuẫn hôn nhân hoặc vì kỳ vọng không được đáp ứng. Đây là cách suy nghĩ hoàn toàn sai lệch và vi phạm pháp luật. Luật đã quy định rõ, mọi hành vi bạo lực với trẻ em, nhất là trong gia đình, đều bị xử lý nghiêm. Đặc biệt, khi trẻ càng nhỏ tuổi, mức hình phạt dành cho thủ phạm càng nặng.

Thứ ba là thiếu kỹ năng làm cha mẹ: Nhiều người chưa được trang bị kiến thức cơ bản về nuôi dạy con, không phân biệt được giữa “kỷ luật tích cực” và “bạo lực trừng phạt”. Đây là khoảng trống lớn cần được lấp đầy bằng giáo dục và truyền thông.

Có dấu hiệu tích cực nào trong việc phát hiện và hỗ trợ trẻ em bị bạo lực, thưa ông?

Ông Đặng Hoa Nam: Một tín hiệu đáng mừng là ngày càng nhiều người dân, đặc biệt là người trẻ, dám lên tiếng thông qua Tổng đài 111 – kênh tiếp nhận và hỗ trợ bảo vệ trẻ em 24/7. Đây là hệ thống bảo mật tốt, được vận hành chuyên nghiệp, giúp nạn nhân cảm thấy an toàn hơn khi báo tin.

Tuy nhiên, để can thiệp kịp thời, cần mở rộng mạng lưới dịch vụ tại cộng đồng như trung tâm công tác xã hội, cán bộ xã phường, nhân viên hỗ trợ học đường... để việc phát hiện nguy cơ và tiếp cận trẻ diễn ra sớm hơn.

Đồng thời, dịch vụ phòng ngừa, hàn gắn, giải quyết, các vấn đề liên quan đến bạo lực như là các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, điều trị tâm lý cũng cần mở rộng hơn. Các nghiên cứu đều chỉ ra rằng một người có hành vi bạo lực người khác và bạo lực các thành viên trong gia đình thì đều có vấn đề về sang chấn tâm lý, ở các mức độ khác nhau về tâm thần. Cho nên việc phát hiện sớm trị liệu, tư vấn cho những người này cũng góp phần giảm thiểu và phòng ngừa từ xa những hành vi bạo lực trong gia đình.

Một người từng bị bạo lực gia đình khi còn nhỏ chia sẻ về những chuyện buồn từng trải qua

Trong trường hợp nhận được thông tin trẻ em bị bạo lực, Hội Bảo vệ Quyền Trẻ em Việt Nam sẽ có những hành động gì cụ thể?

Ông Đặng Hoa Nam: Theo quy định của Luật Trẻ em, khi tiếp nhận thông tin, Hội sẽ lập tức chuyển đến các cơ quan chức năng như công an, chính quyền địa phương, hoặc Tổng đài 111 để can thiệp kịp thời.

Với các vụ việc nghiêm trọng gây bức xúc dư luận, Hội cũng sẽ lên tiếng, định hướng truyền thông để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho trẻ. Tuy nhiên, vai trò của Hội là hỗ trợ, thúc đẩy và kết nối, còn các cơ quan nhà nước vẫn là lực lượng chính trong xử lý.

Ông đánh giá thế nào về sự phối hợp giữa các cơ quan trong công tác bảo vệ quyền trẻ em hiện nay?

Ông Đặng Hoa Nam: Có thể nói là đã có nhiều tiến bộ. Ở cấp Trung ương, chúng ta đã có những thông tư liên tịch, quy trình phối hợp rõ ràng. Tại địa phương, theo thống kê của 63 tỉnh/thành cũ thì có tới 20 tỉnh/thành đã ban hành quy chế xử lý vụ việc xâm hại trẻ em, trong đó có cả xâm hại trong gia đình.

Tuy nhiên, cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa sự phối hợp ở khâu phòng ngừa. Chúng ta không chỉ chờ khi sự việc xảy ra mới xử lý mà cần phát hiện nguy cơ từ sớm, kết nối tốt giữa các ngành như giáo dục, y tế, công an và đoàn thể xã hội.

Nhân Ngày Gia đình Việt Nam 28/6, ông muốn gửi gắm điều gì tới các bậc phụ huynh?

Ông Đặng Hoa Nam: Tôi có hai điều muốn nhắn gửi.

Thứ nhất, hãy quan tâm, dành nhiều thời gian hơn cho con cái, không chỉ là vật chất mà là sự hiện diện thực sự, sự lắng nghe và thấu hiểu.

Thứ hai, hãy học hỏi những kiến thức làm cha mẹ văn minh, chủ động cập nhật kiến thức nuôi dạy, chăm sóc và bảo vệ con của mình, bởi các nguy cơ đối với trẻ luôn diễn biến thế giới rất phức tạp.

Tôi cho rằng một gia đình hạnh phúc là một gia đình có các thành viên chia sẻ trách nhiệm với nhau, thấu hiểu nhau, nơi đó có sự đồng hành và yêu thương. Bạo lực không bao giờ là cách để dạy dỗ hay xây dựng tổ ấm.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!

Thúy Ngà