Trang bị 'bộ lọc văn hóa' trước các trào lưu vô bổ

“Như người tối cổ” là cảm giác của nhiều người khi off mạng xã hội dù chỉ trong một khoảng thời gian ngắn bởi không nắm bắt kịp các trào lưu mới xuất hiện liên tục, trong đó có những trend hết sức lạ lùng. Gần đây nhất, lướt trên nền tảng mạng xã hội nào cũng thấy người dùng yểu điệu trong bộ váy hồng 2 dây, xem là “chiếc váy quốc dân”, kể cả… nam giới.

Trên thực tế, chiếc váy này là sản phẩm tạo ra nhờ tính năng “Tủ đồ AI” trên ứng dụng chỉnh sửa ảnh BeautyCam (Trung Quốc). Tính năng này cho phép người dùng tải ảnh lên, sau đó, BeautyCam sẽ tự động phân tích các đặc điểm và áp dụng trang phục ảo, tùy theo lựa chọn người dùng.

Trào lưu sưu tầm hộp mù, túi mù lên ngôi do đánh đúng tâm lý hiếu kỳ của nhiều người. Ảnh: NGUYÊN VÕ

Đơn giản là vậy nhưng nhờ sự nhiệt tình “đu trend” theo cách khó lý giải mà chiếc váy này bỗng trở nên hot cùng với không ít lo ngại. Đầu tiên là khả năng bảo mật của ứng dụng trước nguy cơ bị kẻ xấu giả mạo hình ảnh, gây ra những thiệt hại khó lường.

Thêm vào đó, việc lạm dụng các ứng dụng chỉnh sửa ảnh sẽ khiến người dùng dễ áp đặt bản thân vào những quy chuẩn vẻ đẹp phi thực tế, gây rối loạn mặc cảm ngoại hình, do không nhận thức đúng về vẻ đẹp và giá trị riêng của bản thân.

Trước váy hồng, cõi mạng cũng từng lên “cơn sốt” với những trào lưu ẩm thực kỳ dị, đại diện cho “tinh thần sáng tạo” không giới hạn như: mì cay trà sữa trân châu, trà sữa mắm tôm, trà sữa hành lá, cà phê trứng bắc thảo… Trong khi một số trend nhanh chóng “hạ nhiệt” thì trào lưu sưu tầm hộp mù, túi mù lại lên ngôi do đánh đúng tâm lý hiếu kỳ và tâm lý đám đông của nhiều người.

Đáng nói, mặt trái của những vật phẩm này là tạo thói quen tiêu dùng bốc đồng, lãng phí, mua sắm không vì nhu cầu thiết yếu (dù không biết rõ món đồ mình mua sẽ như thế nào), chưa kể còn thải ra môi trường lượng rác thải nhựa không nhỏ.

Không ít người cảm thấy khó hiểu trước thực trạng giới trẻ dễ dàng chạy theo những trào lưu vô bổ, lạ lùng. Năm 2024, giới trẻ Trung Quốc rộ lên trào lưu “nuôi nước thối”. Theo đó, nhiều thanh-thiếu niên tìm cách trộn chất bẩn, xác côn trùng, da heo sống, đậu phụ… vào chai nước uống và thích thú quan sát sự thay đổi cho đến khi chiếc chai… tự phát nổ do quá trình lên men khép kín và bắn tung tóe chất lỏng ra ngoài, khiến những người đứng gần đó ngất xỉu hoặc nôn mửa.

Một trò nghịch dại khác cũng từng khiến giới chức New York (Mỹ) “đau đầu” khi năm 2024 đã ghi nhận ít nhất 6 trường hợp tử vong liên quan đến thử thách… leo lên nóc tàu điện đang chạy.

Theo các chuyên gia tâm lý, sở dĩ các trào lưu tưởng chừng vô bổ, vô nghĩa vẫn thu hút là bởi người trẻ muốn được công nhận, khẳng định bản thân, bất chấp hậu quả. Thực trạng trên cũng có thể xuất phát từ hiệu ứng FOMO (Fear Of Missing Out-sợ bị bỏ lỡ). Đó là tâm lý sợ bỏ lỡ những thứ mà mọi người xung quanh đều biết nên luôn phải cập nhật và bắt trend thật nhanh.

Văn hóa nói chung và văn hóa ăn mặc, sinh hoạt, ứng xử nói riêng luôn phát triển trong sự tiếp biến. Và mạng xã hội là nơi cập nhật nhanh nhất những tiếp biến này. Các nền tảng mạng xã hội dù là ảo nhưng lại là một phần rất thực của đời sống. Vậy nên, những gì đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ trên các nền tảng này chính là sự phản ánh tư duy và văn hóa của người dùng.

Nếu chỉ là vài chuyện đơn lẻ thì không đáng ngại. Tuy nhiên, khi trở thành trào lưu dù “vô tri” nhưng lập tức được hưởng ứng thì cần phân tích thấu đáo. Phải chăng ở đây đang có sự thiếu vắng nhiều mặt: thiếu các trò giải trí lành mạnh; thiếu nội lực văn hóa để thật sự biết mình muốn gì, cần gì; sâu xa hơn nữa là thiếu vắng sự định hướng cần thiết.

Nên chăng, gia đình và nhà trường cần tăng cường hướng sự quan tâm của giới trẻ vào những hoạt động bổ ích, ý nghĩa, giúp hình thành “hành lang” văn hóa, lối sống chuẩn mực, tránh adua theo tâm lý đám đông và các trào lưu độc hại. Trẻ em cũng cần được dạy kỹ năng tự bảo vệ bản thân khi sử dụng mạng xã hội, tạo một “bộ lọc” phù hợp để phân định thật-giả, đúng-sai, thông tin tích cực hay xấu, độc… Quan trọng hơn là bồi đắp sức mạnh từ bên trong. Một khi có đủ kiến thức, hiểu biết sẽ có được sự tự tin, con trẻ không dễ dàng bị chi phối bởi mạng xã hội.

Công bằng mà nói, bên cạnh trào lưu kỳ dị của một bộ phận nhỏ trong giới trẻ thì phần lớn họ chính là đối tượng kiến tạo những trào lưu tích cực, rất đáng hoan nghênh có sức lan tỏa đáng kể như: “Biến mỗi mái nhà thành một lá cờ”, “Dọn rác check-in”, “Thách thức mỗi ngày 1 cuốn sách”… Đó chính là sức mạnh được trang bị từ tình yêu quê hương, đất nước, từ ý thức mạnh mẽ phát triển bản thân và cộng đồng.

LAM NGUYÊN