Trạm Tấu (Yên Bái): Tưng bừng Lễ hội Gầu Tào - một nét bản sắc văn hóa đặc sắc của người Mông

Lãnh đạo tỉnh Yên Bái chung vui với huyện Trạm Tấu tại Lễ hội Gầu Tào.

Trong không khí tưng bừng, vui tươi, phấn khởi của những ngày đầu xuân, năm mới Ất Tỵ 2025, cùng với cộng đồng chủ thể di sản Lễ hội Gầu Tào là huyện Văn Chấn và Mù Cang Chải vừa được vinh dự đón nhận Bằng công nhận Lễ hội Gầu Tào của người Mông nơi đây là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 2318/QĐ-BVHTTDL ngày 9/8/2024 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sáng 15/02 (tức mùng 18 tháng Giêng Ất Tỵ), tại sân vận động trung tâm huyện, Lễ hội Gầu Tào dân tộc Mông năm 2025 huyện Trạm Tấu đã được khai mạc trọng thể với sự tham dự của ông Tạ Văn Long, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Yên Bái; lãnh đạo HĐND, UBND tỉnh Yên Bái; đại diện lãnh đạo Sở, ban, ngành, các huyện, thị xã, thành phố tỉnh Yên Bái; lãnh đạo và các huyện Mường La, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, đông đảo bà con nhân dân các dân tộc huyện Trạm Tấu và du khách gần xa. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm, thể hiện đặc sắc các giá trị văn hóa dân gian truyền thống của đồng bào dân tộc Mông nói chung và của huyện Trạm Tấu nói riêng; là sự kiện văn hóa quan trọng nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Mông nơi đây.

Gầu Tào theo tiếng Mông là “Chơi ngoài trời” hay còn gọi là “Hội chơi đồi” thường được người dân tộc Mông tổ chức vào khoảng thời gian từ ngày 8 đến ngày rằm tháng Giêng (tức ngày 15 âm lịch). Theo quan niệm tâm linh, đây là dịp để đồng bào dân tộc Mông cảm tạ thần linh, cầu xin trời đất ban cho sức khỏe, may mắn để làm ăn và cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.

Đối với đồng bào dân tộc Mông huyện Trạm Tấu, Lễ hội Gầu Tào là một trong những lễ hội tiêu biểu, thể hiện truyền thống văn hóa của dân tộc Mông nơi đây, đã có từ rất lâu đời, được đồng bào dân tộc Mông duy trì và gìn giữ. Lễ hội thường được diễn ra vào dịp hết năm cũ, sang đầu năm mới với quan niệm của sự sinh sôi, nảy nở. Lễ hội Gầu Tào để đồng bào dân tộc Mông tạ ơn thần núi, thần đất, thần trời, thần suối đã cho đồng bào dân tộc Mông nói riêng và nhân dân các dân tộc huyện Trạm Tấu nói chung một năm nhiều tốt lành, mùa màng bội thu và cầu xin thần linh tiếp tục phù hộ độ trì cho đồng bào một năm mới nhiều may mắn.

Lễ hội Gầu Tào cũng đã trở thành nơi đến vui xuân, thu hút đông đảo bà con nhân dân các dân tộc trong vùng và du khách gần xa đến vui xuân, đồng thời cũng là dịp để quảng bá, giới thiệu những phong tục tập quán tốt đẹp, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông, là dịp để mọi người gặp gỡ giao lưu, vui chơi, hát các điệu hát giao duyên và cùng nhau múa khèn, mời nhau uống chén rượu đầu xuân.

Chuẩn bị cho Lễ hội Gầu Tào năm nay, xã Bản Mù được huyện Trạm Tấu giao cho chủ trì chuẩn bị lễ vật cúng và cây nêu, đội múa khèn... biểu diễn tại Lễ hội. Nghi lễ đặc sắc và được chú ý nhất là lễ dựng cây nêu ở trung tâm nơi tổ chức lễ hội với nhiều ước nguyện. Cây nêu là biểu tượng chính, gắn liền với sự linh thiêng của lễ hội. Cũng như mọi năm, cây nêu được dựng năm nay là cây Tô hạp có dáng thẳng tắp, khỏe khoắn với chiều cao trên 20 mét được nghệ nhân Giàng A Su (87 tuổi) trực tiếp đi xem cây, chọn ngày, giờ để hạ đốn cây từ hôm trước; thân cây được trang trí 3 màu xanh, đỏ, vàng, tượng trưng cho sự tươi đẹp của đất trời, thiên nhiên, hoa trái, được dựng sừng sững, vững chãi giữa khu vực trung tâm lễ hội, hướng về phía mặt trời mọc.

Mở đầu Lễ hội năm nay là lễ cúng được thực hiện theo phong tục dân tộc Mông do nghệ nhân Giàng A Su thực hiện. Trong phần nghi lễ này, ngoài cây nêu, phần chuẩn bị lễ vật cúng tuân theo truyền thống gồm 1 con gà trống to, 1 chai đựng rượu bằng ống nứa, 4 chén đựng rượu bằng ống nứa, 12 bó hương, nước, giấy cúng và một số vật dụng khác, đội múa khèn phục vụ nghi lễ gồm 10 nghệ nhân khèn Mông điêu luyện đã được luyện tập, chuẩn bị chu đáo.

Sau phần nghi lễ là các hoạt động giao lưu văn nghệ đặc sắc do các diễn viên, nghệ nhân của huyện Trạm Tấu và các huyện Văn Chấn, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, huyện Mường La, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La biểu diễn, với nội dung ca ngợi Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại, ca ngợi quê hương và con người Trạm Tấu; tổ chức thi đấu các môn thể thao truyền thống dân tộc, như: Kéo co, đẩy gậy, đánh quay; thi giã bánh giày; trình diễn các trò chơi, như: Ném pao; đánh cầu lông gà; ném còn (dân tộc Thái)... và các trò chơi dân gian khác của dân tộc Mông, với sự tham gia của đông đảo bà con nhân dân ở 10 xã vùng cao của huyện Trạm Tấu.

Nghệ nhân Giàng A Su thực hiện nghi lễ tâm linh trong Lễ hội.

Người dân và du khách được trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc của người Mông với 16 gian hàng trưng bày giới thiệu, quảng bá, bán các sản phẩm OCOP, sản phẩm nông, lâm sản đặc trưng; sản phẩm văn hóa của nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện Trạm Tấu và của các huyện Mù Cang Chải, Văn Chấn (tỉnh Yên Bái); huyện Mường La, Bắc Yên (tỉnh Sơn La); trưng bày giới thiệu hình ảnh đẹp của quê hương, đất nước, mừng Đảng, mừng Xuân Ất Tỵ 2025.

Lễ hội Gầu Tào của người Mông Trạm Tấu không chỉ là nơi để thỏa mãn nhu cầu tâm linh mà còn nâng cao đời sống tinh thần cho người dân nơi đây, được thông qua các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào Mông huyện Trạm Tấu nói riêng và các tỉnh vùng cao Tây Bắc nói chung.

Việc duy trì tổ chức Lễ hội Gầu Tào dân tộc Mông, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia cùng với nghệ thuật Khèn Mông và vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải sẽ trở thành sự kiện thường niên, ngày càng khẳng định bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mông huyện Trạm Tấu, nơi hội tụ nhiều hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc vùng cao với bản sắc văn hóa, truyền thống lịch sử, có cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ như đỉnh Tà Chì Nhù cao 2.979m, đỉnh Tà Xùa cao 2.865m so với mực nước biển; có đồi thông Eo Gió, suối khoáng nóng với độ ấm trung bình từ 37- 40 độ vào bốn mùa, đã, đang và tiếp tục trở thành sản phẩm du lịch, là điểm đến, thu hút du khách trong nước và quốc tế, góp phần thúc đẩy khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của huyện, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Lễ hội Gầu Tào huyện Trạm Tấu năm 2025 được tổ chức đến hết ngày 16/2 (hết ngày 19 tháng Giêng năm Ất Tỵ).

Ngọc Giang Sơn - Sơn Lâm