Top 10 sự kiện định hình thế giới năm 2024

Dưới đây là 10 sự kiện đáng chú ý, tác động lớn tới thế giới trong năm 2024 được VietTimes bình chọn.

Năm 2024 đánh dấu sự trở lại Nhà Trắng ngoạn mục của ông Donald Trump bằng chiến thắng áp đảo trước đương kim Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ.

Ông Donald Trump tuyên bố chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11. Ảnh: Fox News.

Chiến thắng của ông Trump có thể nói là thuyết phục nhưng để có được kết quả đó, ông đã trải qua một chiến dịch tranh cử không hề dễ dàng. Đầu tiên là việc ông đối mặt với hàng loạt vụ án hình sự nhưng cuối cùng vẫn đứng vững và trở thành ứng cử viên Tổng thống của đảng Cộng hòa.

Tiếp đến, ông Trump 2 lần bị ám sát, trong đó có một lần ông đang phát biểu tại một sự kiện vận động tranh cử ngoài trời ở thành phố Butler, bang Pennsylvania. Viên đạn từ tay súng nấp trên mái nhà đã bắn sượt qua đầu ông Trump. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử bầu cử tổng thống Mỹ, chỉ trong hơn 2 tháng, một ứng cử viên tổng thống 2 lần bị ám sát hụt.

Tuy nhiên, vượt qua tất cả, ông Trump làm tiêu tan giấc mơ trở thành nữ Tổng thống Mỹ đầu tiên của bà Kamala Harris. Chiến thắng của ông Trump vì thế được xem là sự kiện ấn tượng nhất của nước Mỹ trong năm 2024. Việc đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát tại lưỡng viện Quốc hội Mỹ cũng khiến hành trình trở lại Nhà Trắng của ông Trump trở nên hoàn hảo hơn.

Tổng thống Mỹ đắc cử đã đưa ra hàng loạt cam kết về chống người di cư, tăng cường sản lượng nhiên liệu hóa thạch, rút khỏi Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, và dọa áp thuế với nhiều nước, bao gồm cả các đồng minh của Mỹ.

Đáng chú ý, ông cam kết sẽ giải quyết cuộc xung đột Nga-Ukraine chỉ trong 24 giờ. Dù tới 20/1/2025 ông Trump mới chính thức trở lại Nhà Trắng, nhưng với sự chuẩn bị nhân sự cho chính quyền mới cùng những tuyên bố đã đưa ra, ông Trump đang khiến cả thế giới phải chờ đợi. Nếu những tuyên bố của ông được thực hiện, tác động của chúng đối với thế giới là rất lớn.

Israel đã phô diễn sức mạnh quân sự của mình trước toàn thế giới trong năm 2024. Ngoài chiến dịch quân sự trên Dải Gaza, Israel còn mở thêm mặt trận mới với Hezbollah, nhóm chiến binh được Iran hậu thuẫn ở Lebanon. Với trang bị vũ khí hiện đại, quân đội của Nhà nước Do Thái giành chiến thắng mà không gặp nhiều khó khăn.

Một người đàn ông Palestine bế một đứa trẻ thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel qua nghĩa trang ở Deir el-Balah, Gaza. Ảnh: AFP.

Tình báo Israel đã thực hiện một chiến dịch hết sức tinh vi để triệt hạ các đối thủ của mình. Họ bí mật cài chất nổ vào máy nhắn tin và bộ đàm của Hezbollah từ khâu sản xuất, sau đó kích nổ đồng loạt. Đến tháng 9, Israel thực hiện vụ ám sát thủ lĩnh Hezbollah Sayyed Hassan Nasrallah và thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar chỉ trong vòng hơn hai tuần.

Trong khi Israel thực hiện hàng loạt vụ ám sát nhằm vào tầng lớp lãnh đạo của Hamas và Hezbollah, Liên Hợp Quốc liên tục nêu quan ngại về nạn đói có thể xảy ra và cái chết của nhiều trẻ em, nhân viên cứu trợ và nhà báo ở Gaza. Tuy nhiên, những quan ngại này dường như không được Israel lắng nghe.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đã cam kết sẽ chấm dứt mọi cuộc chiến tranh và cảnh báo Hamas phải trả tự do cho tất cả con tin người Israel, đây là yếu tố khiến cả thế giới chờ đợi xem liệu cuộc khủng hoảng ở Trung Đông có lời giải trong năm 2025 hay không?

Sau 54 năm cầm quyền ở Syria, gia tộc Assad cuối cùng đã rút lui khỏi Syria một cách lặng lẽ và chóng vánh.

Vào ngày 8/12, sau khoảng 14 năm nội chiến và 5 năm bế tắc, chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria đã sụp đổ chỉ sau một tuần lễ. Ông Bashar cầm quyền đất nước trong 24 năm và cha ông, Hafez al-Assad, đã cầm quyền ở đất nước này trong khoảng 30 năm trước đó.

Chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria đã sụp đổ chỉ sau một tuần lễ. Nguồn: Reuters.

Ông Assad và các lực lượng của ông dường như mất cảnh giác khi các chiến binh đối lập do nhóm nổi dậy Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo chiếm giữ thành phố lớn Aleppo vào cuối tháng 11. Kể từ lúc đó, nhiều người đã dự đoán về một cuộc chiến khốc liệt giữa HTS và quân chính phủ, nhưng điều đó đã không xảy ra.

Sau Aleppo, các chiến binh HTS lần lượt chiếm được Hama, Homs và tiến tới thủ đô Damascus, trong khi các đồng minh truyền thống của chính quyền Assad là Nga và Iran không hỗ trợ được nhiều.

Các lực lượng của chính quyền Assad nhanh chóng mất tinh thần chiến đấu, tin rằng đầu hàng là điều khôn ngoan. Bản thân Tổng thống đã bỏ chạy sang Moscow để xin tị nạn.

Khi ban lãnh đạo HTS nắm quyền, Syria vẫn chìm trong tình trạng cực kỳ bất ổn. Các nước phương Tây cũng tỏ rõ sự hoài nghi của họ do mối liên hệ giữa HTS và tổ chức khủng bố trong quá khứ. Tuy nhiên, sự kiện này cũng làm dấy lên hy vọng rằng hàng triệu người Syria đã trốn khỏi nước này trong nhiều năm sẽ trở về.

Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu (BRICS) lần thứ 16 đã diễn ra trong năm 2024, bắt đầu từ ngày 22/10 tại thành phố Kazan, Nga.

Đây là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên được tổ chức khi BRICS không chỉ gồm 5 nước Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi mà đã mở rộng thành 9 nước, với sự góp mặt của các thành viên mới gồm Iran, Ai Cập, Ethiopia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) gia nhập từ đầu năm nay.

Lãnh đạo các nước tham dự Hội nghị thượng đỉnh BRICS. Ảnh: Economic Forum.

Với chủ đề "Tăng cường chủ nghĩa đa phương vì sự phát triển và an ninh toàn cầu công bằng", sự kiện năm nay thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận khi đánh dấu một giai đoạn mới trong quá trình mở rộng và củng cố tầm ảnh hưởng của BRICS.

Tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay, Tổng thống Nga Vladimir Putin đề xuất thành lập một hệ thống thanh toán và tài chính toàn cầu thay thế mới nhằm củng cố vị thế của khối và bảo vệ các nước trước các lệnh trừng phạt.

Với sự tham gia của các quốc gia mới, BRICS lúc này không chỉ là một khối kinh tế mà còn là một nền tảng cho sự hợp tác chính trị và an ninh quốc tế. Theo giới phân tích, bất chấp sự khác nhau về chính sách đối ngoại, thậm chí có cả những mâu thuẫn giữa các quốc gia, tất cả các nước BRICS đều có cùng quan điểm về các vấn đề trật tự thế giới và quản trị toàn cầu.

Năm 2024, Liên minh Châu Âu (EU) đã đạt được một cột mốc lịch sử khi thông qua Luật Trí tuệ Nhân tạo (AI Act), khung pháp lý toàn diện đầu tiên trên thế giới dành riêng cho trí tuệ nhân tạo (AI).

Đạo luật AI được thông qua giúp EU nằm ở vị trí tiên phong trong quản lý công nghệ mới. Ảnh: Reuters.

Sự kiện này đánh dấu một bước tiến quyết định trong nỗ lực quản trị công nghệ một cách có trách nhiệm, đồng thời đặt EU vào vị trí tiên phong trên trường quốc tế trong việc định hình các tiêu chuẩn đạo đức và pháp lý cho AI.

Luật AI của EU được thiết kế để cân bằng giữa việc thúc đẩy đổi mới công nghệ và bảo vệ quyền lợi của con người.

Với cách tiếp cận dựa trên mức độ rủi ro, luật phân loại các ứng dụng AI thành bốn cấp độ: không rủi ro, rủi ro thấp, rủi ro cao, và không thể chấp nhận được. Những hệ thống AI có khả năng gây nguy hiểm nghiêm trọng, như công nghệ giám sát hàng loạt hoặc sử dụng AI để thao túng hành vi con người, sẽ bị cấm.

Trong khi đó, các ứng dụng AI rủi ro cao, chẳng hạn như trong chăm sóc sức khỏe, tuyển dụng hoặc tài chính, sẽ phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt về minh bạch, an toàn và trách nhiệm giải trình.

Việc thông qua luật này không chỉ có ý nghĩa sâu sắc đối với các doanh nghiệp công nghệ châu Âu mà còn tạo ra một chuẩn mực toàn cầu. Trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc tập trung phát triển AI mà chưa có khung pháp lý đồng bộ, EU kỳ vọng rằng AI Act sẽ đặt ra một tiêu chuẩn mới, khuyến khích các nước khác áp dụng các nguyên tắc tương tự.

Năm 2024 chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ của kinh tế xanh, trở thành xu hướng chủ đạo trong các chiến lược phát triển bền vững trên toàn thế giới. Khi biến đổi khí hậu tiếp tục là mối đe dọa hiện hữu, các chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế đã đặt ưu tiên hàng đầu vào việc giảm phát thải carbon, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và thúc đẩy các mô hình sản xuất - tiêu dùng thân thiện với môi trường.

Kinh tế xanh đạt nhiều bước tiến, tạo động lực mới cho phát triển bền vững toàn cầu. Ảnh: Telegraph.

Các nước phát triển dẫn đầu phong trào này thông qua những chính sách táo bạo. Liên minh Châu Âu (EU) tiếp tục thúc đẩy Thỏa thuận Xanh Châu Âu, cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Mỹ, với đạo luật Giảm Lạm phát (Inflation Reduction Act), tăng cường đầu tư vào năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng xanh. Đồng thời, Trung Quốc, quốc gia phát thải lớn nhất thế giới, đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong phát triển năng lượng mặt trời, gió, và phương tiện giao thông điện hóa.

Các quốc gia đang phát triển cũng không đứng ngoài cuộc, với nhiều sáng kiến sáng tạo nhằm xây dựng nền kinh tế xanh phù hợp với điều kiện thực tế. Từ các dự án năng lượng tái tạo ở châu Phi đến những mô hình nông nghiệp tái sinh tại Đông Nam Á, kinh tế xanh đang mang lại không chỉ lợi ích môi trường mà còn tạo ra cơ hội việc làm mới, cải thiện sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ý nghĩa của sự phát triển kinh tế xanh trong năm 2024 vượt xa khía cạnh kinh tế. Đây là một phần của nỗ lực toàn cầu nhằm tái định hình mối quan hệ giữa con người và hành tinh, hướng tới một tương lai bền vững.

Người dân Hàn Quốc đã trải qua một sự kiện kịch tính trong đêm 3/12 khi Tổng thống Yoon Suk Yeol bất ngờ tuyên bố thiết quân luật, cáo buộc đảng đối lập có thiện cảm với Triều Tiên và có “các hoạt động chống nhà nước”.

Người dân biểu tình phản đối Tổng thống Yoon Suk Yeol ở Seoul, Hàn Quốc. Ảnh: Sky News.

Sắc lệnh chỉ tồn tại được 6 giờ đồng hồ do bị Quốc hội nhất trí bỏ phiếu chống lại. Tuy nhiên, tác động của nó đã được cảm nhận rõ trên thị trường chứng khoán Hàn Quốc.

Quyền lực và nhiệm vụ Tổng thống của ông Yoon đã bị đình chỉ khi Quốc hội nhất trí luận tội ông và Thủ tướng Han Duck-soo lên nắm quyền Tổng thống. Đề nghị luận tội cáo buộc rằng ông Yoon "đã thực hiện cuộc nổi loạn làm tổn hại đến hòa bình ở Hàn Quốc bằng cách dàn dựng một loạt cuộc bạo loạn".

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Kim Yong-hyun, người bị cáo buộc đóng vai trò chủ chốt trong việc áp đặt thiết quân luật, đã cố gắng tự sát trong một trại tạm giam nhưng không thành. Số phận của ông Yoon và những người thân cận sẽ được làm sáng tỏ thêm trong năm mới.

Chiến tranh ở Ukraine đã kéo dài đến năm thứ ba liên tiếp kể từ khi bùng nổ vào tháng 2/2022. Cuộc chiến kéo dài đầy mệt mỏi đã khiến các bên bắt đầu đánh tín hiệu mong muốn đàm phán. Thêm vào đó, việc ông Trump trở lại Nhà Trắng cùng với cam kết chấm dứt xung đột trong 24 giờ cũng mở ra một cách cửa hy vọng.

Cuộc xung đột Nga-Ukraine đã bước sang năm thứ ba. Ảnh: Politico.

Tháng 11, khi Tổng thống sắp mãn nhiệm của Mỹ Joe Biden vội vàng cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa do Mỹ cung cấp để chống lại Nga, cuộc xung đột một lần nữa “nóng” trở lại. Động thái của ông Biden diễn ra sau khi ông Trump tuyên bố rằng viện trợ của Mỹ cho Ukraine sẽ dừng lại.

Các cuộc đàm phán về thỏa thuận hòa bình tiềm năng đã diễn ra một cách không liên tục trong suốt năm 2024, trong đó cả Moscow và Kiev đều đồng ý để Ấn Độ đóng vai trò trung gian hòa giải, nhưng cho đến cuối năm vẫn chưa có tiến triển. Trong khi đó, Ukraine bước vào mùa Đông khắc nghiệt với cơ sở hạ tầng năng lượng bị tổn thất nghiêm trọng.

Cuộc ám sát do tình báo Ukraine thực hiện ở Moscow nhằm vào người đứng đầu lực lượng bảo vệ hạt nhân Nga, tướng Igor Kirillov, càng khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Số phận cuộc chiến Nga - Ukraine trong năm mới sẽ ra sao? Cả thế giới sẽ tiếp tục phải chờ đợi.

Ngay trong những ngày đầu tiên của năm 2024, trận động đất trên bán đảo Noto của Nhật Bản đã khiến ít nhất 250 người chết và hàng nghìn người bị thương. Sau đó, hàng loạt sự kiện thời tiết khắc nghiệt tiếp tục tàn phá khắp thế giới trong thời gian còn lại của năm.

Một người phụ nữ đi dọc con đường đầy bùn và rác thải ở Valencia, Tây Ban Nha sau trận lũ lụt kinh hoàng. Ảnh: Fortune.

Trong thời gian từ tháng 3 đến tháng 4, mưa lớn trái mùa và lũ quét ở Afghanistan và Pakistan đã khiến hơn 1.000 người thiệt mạng và nhiều người khác bị thương. Tháng 5 đặc biệt tồi tệ do sự xuất hiện của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. Mưa lớn cùng dòng dung nham lạnh và bùn chảy xuống sườn núi lửa trên đảo Sumatra của Indonesia đã gây ra lũ quét khiến nhiều người thiệt mạng.

Brazil chứng kiến một trong những trận lũ lụt tồi tệ nhất trong cùng tháng đó, trong khi Afghanistan vốn khô cằn chứng kiến nhiều người thiệt mạng do một đợt lũ lớn khác ở tỉnh Baghlan.

Hàng trăm người chết và hàng vạn người phải di dời trong đợt lũ lụt hoành hành khắp Kenya và Tanzania, trong khi vụ lở đất ở Papua New Guinea đã chôn sống 2.000 người.

Trong tháng 10, lũ lụt ở Tây Ban Nha khiến hàng trăm người thiệt mạng, trong khi siêu bão Kong-rey tấn công đảo Đài Loan (Trung Quốc) vào cuối tháng đó. Pháp cũng phải đối mặt với lũ lụt, trong khi Philippines hứng chịu nhiều cơn bão lớn chỉ trong một tháng, trong đó có siêu bão Man-yi vào tháng 11.

Trung Quốc, Thái Lan, Nepal, Nhật Bản và cả Việt Nam chứng kiến lũ lụt chết người, trong khi ngay cả sa mạc Sahara cũng biến thành đại dương do lũ lụt. Cháy rừng quét qua Brazil và Bắc Mỹ trong khi hai cơn bão lớn Beryl và Helene mang đến thảm họa cho Bắc Mỹ.

Năm 2024, kinh tế toàn cầu tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức, với dự báo tăng trưởng toàn cầu chỉ đạt 2,9%, thấp hơn mức 3,4% của năm 2023.

Trung Quốc dự kiến tăng trưởng 4,8%, trong khi Ấn Độ duy trì mức tăng 6,3%, trở thành nền kinh tế phát triển nhanh nhất. Các nền kinh tế phát triển như Mỹ và khu vực Euro chỉ ghi nhận mức tăng trưởng thấp, lần lượt là 1,5% và 1,2%, do tác động của lạm phát và các chính sách tiền tệ thắt chặt.

Kinh tế thế giới vẫn gặp nhiều thách thức trong năm 2024. Ảnh: Getty.

Chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch, với nguồn đầu tư nước ngoài đổ vào Đông Nam Á tăng 15%, đặc biệt là Việt Nam, Indonesia và Thái Lan. Thương mại toàn cầu chỉ tăng 1,7%, thấp hơn mức trung bình lịch sử. Năng lượng tái tạo tiếp tục là lĩnh vực đầu tư chủ lực, với chi tiêu toàn cầu đạt 1,7 nghìn tỷ USD, chiếm 70% tổng đầu tư vào năng lượng.

Mặc dù gặp khó khăn, kinh tế các quốc gia đang phát triển như châu Phi và Mỹ Latinh vẫn duy trì tăng trưởng ổn định, đạt lần lượt 4,5% và 2,5%. Nợ công toàn cầu lên tới 92% GDP nhưng năm 2024 vẫn ghi nhận những cơ hội cho các thị trường mới nổi, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và năng lượng tái tạo. Đây là thời điểm quan trọng để tái cấu trúc nền kinh tế toàn cầu theo hướng bền vững và công bằng.

VietTimes