Thương nhớ nhà báo liệt sĩ Thôi Hữu

Bí thư Đảng ủy xã Vô Tranh Hoàng Anh Tuấn năm nay 56 tuổi. Tuổi ấy cũng đã được chứng kiến nhiều đắp đổi; những giá trị của tình nghĩa, của tình đời, tình người… Câu chuyện giữa chúng tôi về mảnh đất, con người Vô Tranh xưa và nay; về các liệt sĩ đã yên nghỉ nơi đây; về công việc đang chuẩn bị cho sắp xếp lại đơn vị hành chính trong cuộc cách mạng lớn lao và cần thiết đang diễn ra. Chuyện về lĩnh vực nào cũng sôi nổi.

Đền Phi Mã Sơn, nơi yên nghỉ của 76 liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Pháp, trong đó có nhà báo Thôi Hữu

Chúng tôi nghĩ rằng có thể bài báo này là cuối cùng khi nhắc đến địa danh Vô Tranh! Không hề gì - anh Tuấn nhấn nhá: Vốn liếng của Vô Tranh khi góp vào đơn vị mới cũng kha khá: Đó là những năm tháng hào sảng của 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, người dân Vô Tranh tham gia nhiệt thành, trách nhiệm. Đó là cơ sở vật chất, tình yêu quê hương của một xã nông thôn mới nâng cao. Đó là nền kinh tế khấm khá do phát triển bền vững trên 650 ha chè và chăn nuôi đậm đặc yếu tố kinh tế thị trường có đều khắp ở 22 xóm, làng. Xã anh hùng, dân đoàn kết, Đảng bộ vững mạnh, đời sống người dân no đủ…

Anh Tuấn nhắc lại chuyện của 28 năm trước, khi ấy nhà báo Thôi Hữu được truy tặng huân chương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân khi đó là nhà báo Nguyễn Hồng Vinh đã đưa đoàn báo chí lên thắp hương, báo cáo tin vui với liệt sĩ. Trước đó, Báo Nhân Dân, Báo Bắc Thái và gia đình cùng xã đã tổ chức đưa mộ phần nhà báo liệt sĩ Thôi Hữu cùng 75 liệt sĩ hy sinh tại địa bàn trong kháng chiến chống Pháp vào Nghĩa trang liệt sĩ xã Vô Tranh… Về Vô Tranh nghe những chia sẻ của lớp người trung niên, rằng: Khi còn nhỏ, đi học, được học bài thơ Lên Cấm Sơn nổi tiếng của Thôi Hữu, ba phần tư thế kỷ liệt sĩ nằm đây, trang trọng, linh thiêng, trong ấm nồng tình nghĩa của đồng bào Vô Tranh. Vậy nhưng hiểu biết nằm lòng về liệt sĩ - nhà báo Thôi Hữu hay về chí sĩ yếu nhân của cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên năm 1917 - Lương Ngọc Quyến hy sinh và nằm lại đây, trong sự tri ân hương khói của đồng bào Vô Tranh hơn 80 năm thì chưa nhiều…

Tác giả trao đổi với Bí thư xãVô Tranh Hoàng Anh Tuấn

Nhà báo, nhà thơ Thôi Hữu tên thật là Nguyễn Khắc Giới, bí danh là Trần Văn Tấn, bút danh Tân Sắc, sinh năm 1921 (năm ghi mộ chí) tại Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa; hy sinh ngày 16-12-1950 tại xã Vô Tranh, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Thôi Hữu tham gia hoạt động cách mạng từ rất sớm. Năm 1943, ông được kết nạp Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1944, Thôi Hữu bị giặc bắt, kết án 5 năm tù, giam ông tại Hỏa Lò. Ông trốn tù, tham gia hoạt động cách mạng tại ngoại thành Hà Nội theo phân công của tổ chức. Xông xáo, can đảm, Thôi Hữu lập được nhiều chiến công, là một trong những người lãnh đạo tài giỏi của Đảng bộ Hà Nội thời đó… Từ năm 1946, Thôi Hữu gắn bó với báo chí. Kháng chiến bùng nổ, Thôi Hữu gia nhập quân đội.

Lên Việt Bắc, Thôi Hữu là thành viên Ban Biên tập các báo: Vệ Quốc Quân và Sự Thật. Ông luôn tâm niệm rằng: Khi đã dấn thân vào nghề báo cần phải giành tất cả tâm sức cho nghề, cho sự sống và chiến đấu của nhà báo cách mạng. Và ông nhanh chóng trở thành một nhà báo chiến sĩ thành công trong công việc. Ở mảng văn xuôi, chính luận, truyện ký, tùy bút, bình luận… Thôi Hữu là cây bút viết khỏe, chắc, giàu cảm xúc của người lăn lộn và trưởng thành từ thực tiễn phong trào cách mạng. Ông cùng với Trần Đăng, Trần Độ, Nguyễn Đình Thi, Nam Cao, Thâm Tâm… là những nhà văn, nhà báo tên tuổi thời đó đã làm nên một diện mạo văn nghệ, báo chí đậm đà, rực rỡ… Đặc biệt về báo chí, Thôi Hữu ghi đậm tên tuổi khi ông được phân công về Báo Sự Thật của Đảng. Trưa 6-12-1950, trên đường đi tác nghiệp, nhà báo Thôi Hữu bị trúng đạn máy bay Đa-cô-ta của giặc Pháp trên cánh đồng Phố Giá. Ông bị thương nặng và được đưa đi cấp cứu tại Quân y viện 7 đóng cùng xã, hy sinh ngay chiều hôm đó.

Tác giả dâng hương tri ân liệt sĩ nhà báo Thôi Hữu

Mộ Thôi Hữu để trên một gò đất ở Bến Giáng, bên nhánh con sông Cầu, một tấm bia bằng gỗ ghi tên liệt sĩ Tân Sắc được cắm trên mộ, mãi sau này người ta mới hay đó chính là nhà báo Thôi Hữu… Trước tình cảm của người dân xã Vô Tranh, chính quyền đã đề nghị để hài cốt nhà thơ, nhà báo Thôi Hữu ở tại nghĩa trang liệt sĩ xã nhà. Đề nghị đó đã được gia đình chấp nhận. Ủy viên Ban Biên tập Báo Sự Thật Nguyễn Đắc Giới, nhà báo - nhà thơ Thôi Hữu anh dũng hy sinh trên đường đi công tác khi mới ở độ tuổi 30. Nhà báo Thép Mới trong bài Thương nhớ Thôi Hữu, viết sau ngày ông hy sinh, đăng trên Tạp chí Văn nghệ số 35 lúc bấy giờ: “Thôi Hữu là một nhân cách đặc biệt của làng báo, làng văn trẻ tuổi của chúng ta hiện nay… Người cán bộ Thôi Hữu từ lúc giác ngộ đã mang một lòng yêu thơ, yêu viết”. Nhiều thế hệ học sinh và công chúng báo chí được đọc và học tác phẩm thơ Lên Cấm Sơn nổi tiếng của Thôi Hữu, đăng Báo Vệ Quốc Quân số 21 ngày 15-4-1948. Đây là bài thơ hay bởi ở đó toát lên hơi thở của tự do, hiện thực khắc nghiệt của cuộc kháng chiến gian khổ, là sự thật xót xa, rung động và tinh thần chiến đấu: “Cuộc đời gió bụi pha xương máu/ Đói rét bao lần xé thịt da/… Lòng tôi xao xuyến tình thương xót/ Muốn viết bài thơ thấm lệ nhòa/ Tặng những anh tôi từng rỏ máu/ Đem thân xơ xác giữ sơn hà…”, rồi tiếp đến là những câu thơ tràn đầy lạc quan cách mạng: “Ở đây bản vắng rừng u tối/ Bộ đội mang gieo ánh chói lòa/… Ở đây những mặt buồn như đất/ Bộ đội cười lên tươi như hoa”.

Trong các cuộc kháng chiến của dân tộc ta, gần 600 nhà báo đã anh dũng hy sinh khi tác nghiệp ở khắp các chiến trường, trong đó có Thôi Hữu - một nhà báo giỏi, kiên cường, một cây viết ký sự bản lĩnh, tài ba. Thắp nén hương thơm trên nấm mồ liệt sĩ, chúng tôi thầm hứa phấn đấu làm tròn trách nhiệm của người làm báo hôm nay.

Hữu Minh