Thương chiến leo thang: Dân Mỹ tốn thêm 1.200 USD/năm, chuỗi cung ứng ô tô dễ đứt gãy

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: AFP

Thuế quan khiến các hộ gia đình Mỹ tốn thêm 1.200 USD/năm

Thuế quan của Mỹ là loại thuế đánh vào hàng nhập khẩu từ nước ngoài, do thực thể Mỹ nhập khẩu một loại hàng hóa cụ thể nộp.

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 4/3 đã chính thức áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico, hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. Riêng với mặt hàng năng lượng nhập khẩu từ Canada, Tổng thống Trump đã áp mức thuế thấp hơn là 10%.

Trước đó, Tổng thống Trump đã áp thuế quan bổ sung 10% lên hàng hóa Trung Quốc từ ngày 4/2, khoảng 2 tuần sau khi trở lại nắm quyền Nhà Trắng.

Ngay khi thuế quan của Tổng thống Trump có hiệu lực, Thủ tướng Canada Justin Trudeau, cùng ngày 4/3, đã tuyên bố đánh thuế 25% đối với 30 tỷ đô la Canada giá trị hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ và quyết định áp thuế này có hiệu lực ngay lập tức.

Ngoài ra, Thủ tướng Canada công bố mức thuế quan đối với 125 tỷ đô la Canada khác đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ sẽ có hiệu lực sau 21 ngày.

Đáp trả lại, Tổng thống Trump cũng đã tuyên bố áp dụng thêm thuế quan đối với Canada.

Để trả đũa thuế quan của Tổng thống Trump, chính quyền bang Ontario (Canada) tuyên bố áp thuế 25% đối với điện mà họ xuất khẩu cho 1,5 triệu hộ gia đình ở 3 bang của Mỹ, gồm: Minnesota, Michigan và New York, theo tờ Nhật báo Phố Wall.

Tương tự, Trung Quốc cũng công bố mức thuế trả đũa lên tới 15% nhắm vào ngành nông nghiệp Mỹ. Đơn cử, ngô nhập khẩu từ Mỹ sẽ bị Trung Quốc đánh thuế 15%, trong khi đậu nành sẽ bị đánh thuế 10%.

Trong khi đó, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng có kế hoạch công bố các biện pháp trả đũa vào ngày 9/3.

GS. Alexander Field từ Đại học Santa Clara cho rằng Mỹ không thể áp dụng thuế quan mà tránh được các biện pháp trả đũa. Và thực tế, "điều đó diễn ra ngay lúc này", GS. Field nhấn mạnh.

Các nhà nhập khẩu thường chuyển một phần chi phí thuế quan sang cho người tiêu dùng. Theo các nhà kinh tế, một số sản phẩm như trái cây và rau quả từ Mexico và dầu thô từ Canada - vốn là một trong những mặt hàng xuất khẩu chính của họ sang Mỹ - sẽ trở nên đắt đỏ hơn do tác động thuế quan, tuy nhiên những tác động sâu rộng trên toàn bộ chuỗi cung ứng có thể không rõ ràng.

"Thuế quan tạo ra hiệu ứng tác động phức tạp đến đến các chuỗi cung ứng theo những cách không phải lúc nào cũng rõ ràng", ông Travis Tokar, giáo sư ngành quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học Texas Christian, nhận định.

Thuế quan và sự phức tạp của chuỗi cung ứng khiến việc dự đoán chính xác tác động đến sản phẩm và giá cả trở nên khó khăn.

Đơn cử, hãy lấy một chiếc bánh sandwich gà ăn nhanh làm ví dụ phân tích. Mặc dù không có thành phần nào trong bánh có thể đến trực tiếp từ Canada hoặc Mexico, nhưng giấy bạc dùng để bọc bánh thì có thể, do đó làm tăng chi phí chuyển sang tay người tiêu dùng, theo GS. Tokar.

Hơn nữa, hầu như mọi thứ người tiêu dùng mua đều được vận chuyển bằng xe tải chạy bằng xăng/dầu. Điều này hàm chứa tác động của thuế quan đối với dầu thô của Canada "có thể rộng hơn nhiều so với đánh giá ban đầu", GS. Tokar cho biết.

Đáng chú ý, gần một nửa nhiên liệu nhập khẩu của Mỹ đến từ Canada, theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson. "Cuối cùng, chi phí cho chuỗi cung ứng" sẽ bị sang tay người dùng cuối cùng, bà Mary Lovely, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho biết.

Theo dữ liệu của Cơ quan Thống kê Mỹ, kim ngạch thương mại của Mỹ với Canada và Mexico đạt 1.600 tỷ USD trong năm 2024, chiếm hơn 30% tổng kim ngạch thương mại của nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Thuế quan mà Tổng thống Trump áp dụng đối với Canada và Mexico ước tính sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ phải chi thêm trung bình 930 USD vào năm 2026, theo ước tính của Trung tâm Chính sách Thuế Urban-Brookings.

Còn phân tích của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson chỉ ra rằng thuế quan sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ chi tiêu đắt đỏ thêm 1.200 USD/năm sau khi tính cả thuế quan đối với Trung Quốc. Đáng nói, trong phân tích này, Viện Kinh tế Quốc tế Peterson mới dựa trên mức thuế quan 10% mà Tổng thống áp dụng đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc từ ngày 4/2, chưa bao gồm đợt thuế bổ sung 10% mà ông Trump tuyên bố áp dụng ngày 4/3.

Bà Lovely cho biết, dự báo tác động trên không tính đến khả năng các nhà sản xuất trong nước sẽ phản ứng như thế nào khi có ít sự cạnh tranh từ nước ngoài hơn.

"Những mức thuế quan đó sẽ làm tăng giá hàng nhập khẩu" và các nhà sản xuất trong nước có khả năng sẽ tăng giá để "bằng" giá của các đối tác nước ngoài, GS. Alexander Field từ Đại học Santa Clara cho biết.

Gây gián đoạn lớn cho ngành ô tô

Tác động thuế quan đến người tiêu dùng cũng sẽ phụ thuộc vào từng ngành và doanh nghiệp cụ thể.

Với ngành công nghiệp ô tô Mỹ, các nhà kinh tế dự báo, với chuỗi cung ứng rộng khắp Bắc Mỹ, ngành này sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thuế quan của Tổng thống Trump và biện pháp trả đũa của các nước.

Ví dụ, một chiếc ô tô mới được lắp ráp tại bang Alabama (Mỹ) có vẻ không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi thuế quan của ông Trump, nhưng nhiều phụ tùng/linh kiện của chiếc ô tô đó có thể được nhập khẩu từ Mexico hoặc Canada, GS. Tokar cho biết. Như vậy, ô tô khó có thể miễn nhiễm với thuế quan.

Các nhà sản xuất ô tô lớn như Ford, General Motors và Stellantis có thể phải đối mặt với chi phí sản xuất cao hơn do phụ thuộc vào chuỗi cung ứng xuyên biên giới, theo cảnh báo của Bank of America.

Cụ thể hơn, ngân hàng đầu tư Benchmark ước tính trong tháng 2 rằng thuế quan của Canada và Mexico có thể khiến giá cả 1 chiếc ô tô bán tại Mỹ tăng thêm gần 6.000 USD, do đó khiến phí bảo hiểm ô tô tăng theo.

"Điều này sẽ gây gián đoạn rất lớn cho ngành công nghiệp ô tô", giáo sư kinh tế Douglas Irwin tại Đại học Dartmouth nhận định.

Giá nông sản tươi có thể tăng nhanh

Ông Brian Cornell, CEO chuỗi bán lẻ Target, cho biết thuế quan mà Mỹ áp lên hàng hóa Mexico có thể buộc công ty này phải tăng giá trái cây và rau quả, bao gồm dâu tây, bơ và chuối, trong vòng vài ngày tới.

Phân tích tác động tổng thể từ các biện pháp thuế quan đáp trả của Canada, Mexico và Trung Quốc, Trung tâm nghiên cứu chính sách Budget Lab của Đại học Yale dự báo giá thực phẩm nói chung tại Mỹ sẽ tăng gần 2% trong ngắn hạn, còn giá nông sản tươi sẽ tăng gần 3%.

Thông thường, các tập đoàn lớn có thể hấp thụ một phần chi phí thuế quan, thay vì chuyển toàn bộ cho người tiêu dùng. Nhưng trong lĩnh vực nông nghiệp, bà Lovely lưu ý rằng các nhà sản xuất nông nghiệp có thể không có khả năng làm như vậy vì ngành này thường có "biên lợi nhuận của họ trên toàn chuỗi cung ứng rất thấp".

Nếu doanh nghiệp chịu một phần chi phí thuế quan để tránh cú sốc giá ngay lập tức cho người tiêu dùng, đồng nghĩa lợi nhuận của họ giảm đi, khi đó buộc phải cắt giảm đầu tư vào thiết bị mới, thuê nhân công hoặc phát triển sản phẩm mới. Điều này gây ra "lực cản kinh tế ít nhận diện nhưng vẫn đáng kể", GS. Tokar nhận định.

Đông Phong