Thuốc lá điện tử: Cái bẫy mới tinh vi hơn

Thuốc lá điện tử còn tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện mạnh mẽ hơn thuốc lá điếu

Với thiết kế hiện đại, hương vị đa dạng, thuốc lá điện tử dễ khiến người dùng cảm thấy "nhẹ đô" hơn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia y tế, đây là một sự thay thế sai lầm. Không những không giúp cai nghiện thực sự, thuốc lá điện tử còn đưa người dùng quay lại vòng xoáy phụ thuộc nicotine, thậm chí ở mức độ tinh vi và khó nhận biết hơn.

Đặc biệt, khi việc sử dụng loại thuốc lá mới này chưa được kiểm soát chặt chẽ, nhiều người tưởng mình đã "thoát" lại đang bị dẫn dắt vào một vòng nghiện mới.

Anh Trần Minh Phương (34 tuổi, trú tại phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy, Hà Nội) từng có gần 15 năm gắn bó với thuốc lá điếu. Mỗi ngày, anh thường hút từ 1 đến 2 bao thuốc, đến mức bản thân luôn bị ám mùi khói thuốc, hơi thở nặng nề, sức khỏe giảm sút rõ rệt. Nhiều lần, anh quyết tâm cai thuốc vì lời khuyên của bác sĩ và sự thúc giục từ gia đình. Nhưng cứ cai được dăm bữa nửa tháng, cơn thèm nicotine lại bủa vây khiến anh tái nghiện.

Một lần, nghe bạn bè rỉ tai rằng "chuyển sang thuốc lá điện tử đi, nhẹ hơn, dễ cai hơn", anh Phương liền tìm mua một thiết bị pod hiện đại. Những ngày đầu, anh mừng thầm vì đã bỏ được thuốc lá điếu mà không phải trải qua những cơn vật vã khủng khiếp như những lần trước. Chiếc pod nhỏ gọn, nhiều hương vị thơm ngọt như bạc hà, dâu tây khiến anh dễ chịu hơn nhiều so với khói thuốc nồng nặc trước kia.

Nhưng dần dần, anh Phương nhận ra mình đang lệ thuộc nặng nề vào chiếc pod ấy. Từ sáng sớm đến tận khuya, anh liên tục cầm thiết bị hút không ngừng, bất cứ khi nào rảnh tay, đôi khi không kiểm soát nổi.

"Khi tôi bỏ thuốc lá điếu, tôi tưởng mình đã chiến thắng. Nhưng không ngờ mình lại rơi vào một cái bẫy còn âm thầm hơn, khó nhận ra hơn", anh Phương chua chát chia sẻ.

TS.BS Trương Hồng Sơn (Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam) trong một buổi hội thảo về tác hại thuốc lá

Theo TS.BS Trương Hồng Sơn (Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam), tình trạng này không hề hiếm gặp. Bác sĩ lý giải, dù đã bỏ thuốc lá điếu, cơn thèm nicotine vẫn âm thầm tồn tại do não bộ đã quen với sự hiện diện của chất này để duy trì cảm giác dễ chịu và giảm căng thẳng. Thuốc lá điện tử, với hình thức sử dụng tiện lợi và quảng cáo mập mờ về độ an toàn, trở thành "giải pháp thay thế" cho những người tưởng rằng mình đã cai nghiện thành công.

Điều đáng nói là nhiều người tin rằng thuốc lá điện tử "nhẹ hơn", "an toàn hơn" nên dễ dàng tự cho phép mình sử dụng mà không cảm thấy tội lỗi. Khi thuốc lá truyền thống bị kiểm soát gắt gao tại nhiều khu vực công cộng, thuốc lá điện tử lại được lách luật, trở thành lựa chọn thay thế "hợp lý" trong mắt nhiều người. Bên cạnh đó, việc thuốc lá điện tử có vô vàn hương vị hấp dẫn cùng chiến lược marketing nhắm vào giới trẻ càng khiến nó trở nên khó cưỡng.

Chỉ có cách từ bỏ hoàn toàn

Không dừng lại ở đó, thuốc lá điện tử còn tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện mạnh mẽ hơn. Bác sĩ Trương Hồng Sơn phân tích: mặc dù một số sản phẩm quảng cáo rằng hàm lượng nicotine thấp nhưng thực tế chúng chứa muối nicotine, một dạng nicotine hấp thu nhanh vào máu, khiến não bộ phóng thích dopamine mạnh, tạo cảm giác thỏa mãn gần như lập tức. Người dùng thuốc lá điện tử vì thế dễ dàng hít sâu, kéo dài thời gian hút, thậm chí tổng lượng nicotine nạp vào cơ thể còn cao hơn cả hút thuốc lá điếu.

Nhiều hội thảo về tác hại của thuốc lá được tổ chức trên khắp cả nước

Tâm lý chủ quan rằng thuốc lá điện tử "nhẹ hơn" còn khiến người dùng mất kiểm soát tần suất sử dụng. Thay vì hút 5-7 điếu thuốc lá mỗi ngày, họ có thể "vape" liên tục từ sáng đến đêm mà không hề hay biết mình đang ngày càng lệ thuộc nặng nề hơn.

Trái với suy nghĩ phổ biến, thuốc lá điện tử không phải là "bước đệm" giúp cai nghiện hoàn toàn. Theo bác sĩ Sơn, hiện chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định việc sử dụng thuốc lá điện tử sẽ giúp bỏ thuốc lá thành công. Tổ chức FDA Hoa Kỳ cũng chưa chấp nhận thuốc lá điện tử như một liệu pháp cai thuốc hợp pháp. Một nghiên cứu gần đây của CDC Hoa Kỳ chỉ ra rằng đa số người dùng thuốc lá điện tử vẫn duy trì thói quen hút thuốc lá truyền thống song song - thậm chí nguy cơ tổn hại sức khỏe còn lớn hơn khi tiếp xúc đồng thời với cả hai sản phẩm.

Đáng lưu ý, kể từ ngày 1/1/2025, Việt Nam chính thức cấm hoàn toàn việc sản xuất, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử. Đây là một bước tiến quan trọng nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời dập tắt những lối mòn ngụy biện như "dùng vape để bỏ thuốc lá điếu".

Vậy làm thế nào để người từng nghiện thuốc lá truyền thống không sa vào "cái bẫy mới" mang tên thuốc lá điện tử? Theo TS.BS Trương Hồng Sơn, điều quan trọng nhất là phải cai hoàn toàn nicotine. Người đã bỏ thuốc lá cần tránh xa cả thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay bất kỳ sản phẩm chứa nicotine nào khác. Họ cần thay đổi thói quen sinh hoạt, tăng cường vận động thể dục thể thao, tập thiền, tránh xa các môi trường dễ kích thích hành vi hút thuốc như tụ tập uống bia rượu, quán bar...

Nếu cần thiết, có thể tìm sự hỗ trợ y tế dưới sự chỉ định của bác sĩ. Tham gia các nhóm hỗ trợ cộng đồng cũng giúp tạo động lực và duy trì quyết tâm trong hành trình cai nghiện.

Một điều nữa: hãy chuẩn bị tâm lý rằng có thể sẽ có lúc tái nghiện. Nhưng điều quan trọng là không được nản lòng. Việc lỡ hút lại một lần không có nghĩa là thất bại toàn bộ, chỉ cần kiên trì quay lại kế hoạch cai, mỗi bước đi nhỏ vẫn là tiến bộ lớn trên hành trình bỏ thuốc.

Thuốc lá điện tử, dưới lớp vỏ bọc hiện đại, thực ra chỉ là một cái bẫy tinh vi kéo người dùng trở lại với cơn nghiện nicotine. Để bảo vệ sức khỏe, hãy nhớ: Chỉ có cách từ bỏ hoàn toàn, mới thật sự chiến thắng được cơn nghiện.

An Khê