Thực thi ESG – Yếu tố quyết định doanh nghiệp Việt Nam vươn ra thế giới

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế và chuỗi giá trị toàn cầu, việc sử dụng ngôn ngữ tài chính chung trở thành điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp tăng cường hợp tác và giao thương quốc tế. Cùng với đó, áp lực từ các tiêu chuẩn phát triển bền vững ngày càng gia tăng, khi các nhà đầu tư, đối tác quốc tế và người tiêu dùng đòi hỏi minh bạch hơn về trách nhiệm môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Doanh nghiệp không chỉ phải đáp ứng các quy định ngày càng khắt khe từ chính phủ và tổ chức quốc tế mà còn đối mặt với yêu cầu áp dụng các báo cáo ESG, giảm phát thải carbon và thực hành kinh doanh có trách nhiệm.

Nhận thức rõ điều này, tại sự kiện “Dẫn đầu xu hướng ESG: ACCA và KPMG đồng hành cùng Nhà lãnh đạo doanh nghiệp,” diễn ra ngày 6/3 ở Hà Nội, Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh Quốc (ACCA) và KPMG Việt Nam cam kết đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu và hướng tới tăng trưởng bền vững. Sự kiện thu hút hàng trăm khách mời là các chuyên gia ESG từ những doanh nghiệp hàng đầu, phản ánh nhu cầu cấp thiết trong việc áp dụng và nâng cao năng lực ESG trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Trong khuôn khổ chương trình, buổi tọa đàm với chủ đề "Hợp tác vì sự phát triển bền vững" quy tụ các chuyên gia đầu ngành đến từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ACCA Việt Nam, KPMG Việt Nam và Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank). Tại đây, các chuyên gia cùng chia sẻ, thảo luận và cập nhật những thông tin, kinh nghiệm thực tiễn về việc triển khai ESG, góp phần thúc đẩy doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững.

Theo các diễn giả, các doanh nghiệp ngày nay có nhiều động lực để theo đuổi mục tiêu phát triển bền vững, trong đó yếu tố quan trọng nhất chính là sự thay đổi trong khung pháp lý cả trong nước lẫn quốc tế. Các quy định mới không chỉ đặt ra yêu cầu ngày càng khắt khe mà còn tác động trực tiếp đến khả năng cạnh tranh và cơ hội tiếp cận thị trường của doanh nghiệp.

Năm 2024, châu Âu đã triển khai hàng loạt tiêu chuẩn bắt buộc liên quan đến phát triển bền vững, nổi bật là CSRD (Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp) và CSDDD (Chỉ thị về Thẩm định Doanh nghiệp Bền vững). Tiếp nối xu hướng này, Anh Quốc dự kiến áp dụng UK SDR vào năm 2026, nhằm tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm môi trường trong hoạt động doanh nghiệp.

Là đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam, châu Âu yêu cầu doanh nghiệp báo cáo khí nhà kính toàn chuỗi giá trị, từ sản xuất đến tiêu thụ. Điều này tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, cũng như các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và nhận vốn từ thị trường châu Âu, Anh. Tuân thủ ESG không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn quyết định khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chia sẻ tại sự kiện, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh rằng trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, những doanh nghiệp không tích hợp chiến lược phát triển bền vững sẽ gặp nhiều bất lợi.

“Cách đây vài năm, khi Việt Nam mất nhiều đơn hàng dệt may vào tay Bangladesh do chưa đáp ứng được yêu cầu báo cáo và chiến lược phát triển bền vững. Đây là bài học quan trọng cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các tiêu chuẩn quốc tế đang trở thành rào cản kỹ thuật ngày càng phổ biến,” ông giải thích.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Đào tạo, Phó trưởng ban ESG tại Agribank, nhấn mạnh rằng việc áp dụng ESG không chỉ là một nghĩa vụ mà còn mang lại lợi ích chiến lược cho doanh nghiệp. Theo bà, chiến lược phát triển bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp gia tăng lợi thế cạnh tranh mà còn đóng vai trò quan trọng trong quản trị rủi ro, cải thiện xếp hạng tín nhiệm và tối ưu hóa chi phí vốn.

Trong những năm gần đây, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như Moody’s, Fitch Ratings… đã đưa ESG vào hệ thống đánh giá doanh nghiệp, với các tiêu chí riêng dành cho báo cáo phát triển bền vững và quản trị rủi ro. Những yếu tố này không chỉ tác động đến khả năng tiếp cận nguồn vốn mà còn góp phần nâng cao vị thế thương hiệu và năng lực cạnh tranh của các tổ chức tài chính.

"Tuy nhiên, dù Agribank đã thể hiện cam kết mạnh mẽ với ESG thông qua các quyết định và kế hoạch hành động cụ thể, việc hiện thực hóa những cam kết này vẫn đối mặt với không ít thách thức," bà Hà thông tin.

Theo bà, một trong những trở ngại lớn nhất là thiếu một khung pháp lý rõ ràng để xác định tiêu chí cho các dự án xanh, khiến việc triển khai tài chính bền vững còn bị động. Ngoài ra, do hoạt động theo mô hình phi tập trung, ngân hàng phải đối mặt với thách thức trong việc đào tạo đồng bộ nguồn nhân lực có chuyên môn về ESG.

Bên cạnh đó, huy động vốn xanh từ các tổ chức quốc tế vẫn gặp nhiều rào cản do lãi suất chưa thực sự cạnh tranh và các yêu cầu nghiêm ngặt từ đối tác nước ngoài. Việc đo lường tác động ESG cũng gặp khó khăn do hạn chế về công nghệ và dữ liệu, trong khi chi phí chuyển đổi cao đặt ra áp lực tài chính đáng kể.

“Những thách thức này cho thấy dù ESG mang lại nhiều cơ hội cho doanh nghiệp, quá trình thực thi vẫn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách nội bộ, khung pháp lý quốc gia và các cơ chế hỗ trợ tài chính để đảm bảo sự chuyển đổi bền vững và hiệu quả,” bà Hà nhận định.

Nhận thức rõ những khó khăn mà doanh nghiệp đang phải đối mặt trong quá trình triển khai ESG, bà Phạm Hoàng Ngọc Linh, Thành viên Ban Điều hành, Trưởng Bộ phận Tư vấn Con người và Thay đổi tại KPMG Việt Nam, nhấn mạnh rằng sự hỗ trợ từ các tổ chức tư vấn và kiểm toán là vô cùng quan trọng.

Theo bà Linh, KPMG không chỉ cung cấp dịch vụ kiểm toán và báo cáo tài chính mà còn hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng lộ trình ESG bài bản, chuyển đổi chiến lược thành hành động cụ thể và đảm bảo bộ máy vận hành có thể thích ứng với các cam kết phát triển bền vững.

"Bên cạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp, KPMG cũng cam kết đầu tư mạnh mẽ vào nguồn lực và công nghệ để nâng cao năng lực thực thi ESG. Tập đoàn đã dành 4 tỷ USD để phát triển các công cụ, dịch vụ và đào tạo nhân sự nhằm giúp doanh nghiệp đạt được các tiêu chuẩn ESG ngày càng khắt khe." bà Linh chia sẻ.

Bà cũng chỉ ra rằng việc đáp ứng các tiêu chuẩn ESG không chỉ là yêu cầu từ các nhà đầu tư và đối tác quốc tế mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả vận hành, giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh. Tuy nhiên, quá trình này đòi hỏi sự chuyển đổi toàn diện, từ chiến lược cấp cao đến quy trình vận hành nội bộ, từ chính sách quản trị đến hệ thống báo cáo dữ liệu.

“Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là tình trạng thiếu hụt nhân sự có chuyên môn sâu về ESG không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu. Các chương trình đào tạo bậc đại học và sau đại học chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường, trong khi ESG ngày càng trở thành một yêu cầu thiết yếu trong hoạt động kinh doanh,” bà Linh thông tin thêm.

Nhằm giải quyết vấn đề này, các tổ chức chuyên môn đã triển khai nhiều sáng kiến để nâng cao năng lực cho lực lượng lao động trong lĩnh vực ESG. Một trong những sáng kiến nổi bật phải nhắc đến trong năm vừa qua đó là Chứng chỉ Cao cấp Phát triển bền vững cấp độ chuyên nghiệp (ProDipSust) cho cộng đồng chuyên gia trên toàn cầu do ACCA triển khai.

Chia sẻ tại sự kiện, ông Tô Quốc Hưng, Giám đốc Quốc gia, ACCA Việt Nam, cho biết: “Đánh giá được khó khăn này, năm 2024 ACCA cũng triển khai Chứng chỉ Cao cấp Phát triển bền vững cấp độ chuyên nghiệp (ProDipSust) cho cộng đồng chuyên gia trên toàn cầu để đáp ứng được một phần vấn đề nhân sự.”

“Chứng chỉ cung cấp hiểu biết sâu sắc về các quy định quốc tế liên quan đến tính bền vững và tác động của chúng, đồng thời trang bị kỹ năng thực hành để triển khai việc quản trị, thực hiện chiến lược bền vững, lập báo cáo phát triển bền vững cho đến việc đảm bảo, kiểm toán báo cáo phát triển bền vững” ông Hưng bổ sung.

Trong bối cảnh chuyển đổi bền vững, nhận thức và tư duy quản trị là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp thích ứng và phát triển. Nhằm hỗ trợ quá trình này, ACCA đã hợp tác với Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM và các trường đại học để thực hiện nghiên cứu chuyên sâu, phân tích dữ liệu từ những doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra những yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp áp dụng hiệu quả các tiêu chuẩn ESG. Dữ liệu tích lũy suốt 10 năm qua là nền tảng quan trọng để đề xuất giải pháp thực tiễn, giúp nâng cao nhận thức và thúc đẩy việc triển khai ESG một cách bền vững.

Tuy nhiên, nhân sự vẫn là rào cản lớn. Để tháo gỡ nút thắt này, ACCA đã triển khai chương trình chứng chỉ ESG nâng cao tại 180 quốc gia từ năm 2024, cung cấp kiến thức toàn diện về quản trị, pháp lý, báo cáo và kiểm soát phát triển bền vững, giúp doanh nghiệp và chuyên gia sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn ESG ngày càng khắt khe.

Với sự đồng hành của cơ quan quản lý, tổ chức chuyên môn và trường đại học, doanh nghiệp Việt có cơ hội tiếp cận, học hỏi và ứng dụng ESG một cách thực chất. Đây không chỉ là xu hướng, mà còn là chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong dài hạn.

Trước áp lực từ các tiêu chuẩn môi trường quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải thích nghi để duy trì năng lực cạnh tranh. Tuân thủ quy định môi trường không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội phát triển bền vững.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ như Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Nghị định 06/2022 và Quyết định 13/2024. Từ tháng 3/2025, khoảng 2.100 doanh nghiệp phải kiểm kê và báo cáo phát thải, nếu không sẽ bị phạt đến 100 triệu đồng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa có sự chuẩn bị đầy đủ do thiếu thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Không chỉ đối mặt với áp lực trong nước, doanh nghiệp xuất khẩu còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như CBAM của EU trong ngành thép, hóa chất... Nếu chậm thích nghi, chi phí tuân thủ sẽ tăng, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh. Ngược lại, áp dụng ESG hiệu quả giúp doanh nghiệp tiếp cận quỹ đầu tư xanh, cải thiện xếp hạng tín dụng và giảm chi phí vốn.

Thay vì coi ESG là nhiệm vụ bắt buộc, doanh nghiệp nên tích hợp vào chiến lược kinh doanh để chủ động thích ứng với các quy định ngày càng khắt khe. Các quỹ đầu tư xanh đang ưu tiên rót vốn vào doanh nghiệp cam kết ESG, mở ra cơ hội mở rộng thị trường, đặc biệt tại Mỹ và châu Âu.

Công nghệ và chuyển đổi số giúp tối ưu vận hành, giảm lãng phí tài nguyên và tăng minh bạch. Doanh nghiệp có thể ứng dụng năng lượng tái tạo, phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường hoặc cung cấp dịch vụ tài chính xanh để đón đầu xu hướng bền vững. Đào tạo đội ngũ chuyên môn ESG cũng giúp quản lý rủi ro tốt hơn và xây dựng văn hóa phát triển bền vững.

Minh bạch trong báo cáo ESG không chỉ nâng cao uy tín mà còn thu hút nhà đầu tư. Đồng thời, hợp tác với tổ chức tài chính quốc tế và tận dụng chính sách hỗ trợ sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi. Cuộc chơi ESG đã bắt đầu, doanh nghiệp nào nắm bắt sớm sẽ có lợi thế cạnh tranh, trong khi chậm chân sẽ bị bỏ lại phía sau.

Khánh Linh