Thúc đẩy mã nguồn mở, Trung Quốc đảo ngược quan niệm truyền thống về trí tuệ nhân tạo

DeepSeek gây chấn động ngành công nghệ thế giới

Sự chuyển hướng sang mã nguồn mở được dẫn dắt bởi startup AI DeepSeek, khi mô hình R1 của họ ra mắt đầu năm nay đã thách thức sự thống trị của công nghệ Mỹ và đặt câu hỏi về khoản chi tiêu khổng lồ của các tập đoàn công nghệ lớn vào mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) và trung tâm dữ liệu.

DeepSeek với mã nguồn mở từng gây chấn động ngành công nghệ thế giới.

Dù R1 đã tạo tiếng vang trong ngành nhờ hiệu suất ấn tượng và tuyên bố chi phí thấp hơn, một số nhà phân tích cho rằng tác động lớn nhất của DeepSeek nằm ở việc thúc đẩy sự chấp nhận các mô hình AI mã nguồn mở.

"Thành công của DeepSeek chứng minh rằng các chiến lược mã nguồn mở có thể dẫn đến đổi mới nhanh hơn và sự áp dụng rộng rãi", nhà phân tích chính về trí tuệ nhân tạo tại Counterpoint Research, Wei Sun nhận định, đồng thời lưu ý rằng rất nhiều công ty đã triển khai mô hình này.

"Giờ đây, chúng ta thấy R1 đang tích cực định hình lại bối cảnh AI của Trung Quốc, với các công ty lớn như Baidu chuyển sang mở mã nguồn cho các LLM của riêng họ như một phản ứng chiến lược", chuyên gia Wei Sun thêm vào.

Vào ngày 16/3, Baidu đã phát hành phiên bản mới nhất của mô hình AI Ernie 4.5, cùng với mô hình suy luận mới Ernie X1, cung cấp miễn phí cho người dùng cá nhân. Baidu cũng lên kế hoạch mở mã nguồn dòng mô hình Ernie 4.5 từ cuối tháng 6/2025.

Các chuyên gia cho rằng kế hoạch mã nguồn mở của Baidu phản ánh một sự chuyển dịch lớn hơn tại Trung Quốc, rời xa chiến lược kinh doanh tập trung vào giấy phép độc quyền.

"Baidu luôn rất ủng hộ mô hình kinh doanh độc quyền và từng công khai phản đối mã nguồn mở, nhưng những kẻ đột phá như DeepSeek đã chứng minh rằng các mô hình mã nguồn mở có thể cạnh tranh và đáng tin cậy không kém các mô hình độc quyền," nhà phân tích trưởng tại nhóm nghiên cứu và tư vấn công nghệ Omdia, Lian Jye Su chia sẻ.

Mã nguồn mở trái ngược so với mô hình độc quyền

Mã nguồn mở thường đề cập đến phần mềm mà mã nguồn được cung cấp miễn phí trên web, cho phép chỉnh sửa và phân phối lại.

Trung Quốc đang tích cực áp dụng các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) mã nguồn mở.

Các mô hình AI tự gọi là mã nguồn mở đã tồn tại trước khi DeepSeek xuất hiện, với Llama của Meta và Gemma của Google là những ví dụ tiêu biểu tại Mỹ. Tuy nhiên, một số chuyên gia lập luận rằng các mô hình này không thực sự là mã nguồn mở vì giấy phép của chúng hạn chế một số cách sử dụng và chỉnh sửa, đồng thời tập dữ liệu huấn luyện không được công khai.

Mô hình R1 của DeepSeek được phân phối theo "Giấy phép MIT," mà nhà phân tích Wei Sun của Counterpoint mô tả là một trong những giấy phép mã nguồn mở linh hoạt và được chấp nhận rộng rãi nhất, cho phép sử dụng, chỉnh sửa và phân phối không hạn chế, kể cả cho mục đích thương mại.

Nhóm DeepSeek thậm chí còn tổ chức "Tuần lễ mã nguồn mở" vào tháng trước, công bố thêm chi tiết kỹ thuật về quá trình phát triển mô hình R1.

Dù mô hình của DeepSeek miễn phí, startup này vẫn thu phí Giao diện lập trình ứng dụng (API), cho phép tích hợp các mô hình AI và tính năng của chúng vào ứng dụng của các công ty khác. Tuy nhiên, mức phí API của họ được quảng bá là rẻ hơn đáng kể so với các sản phẩm mới nhất của OpenAI và Anthropic.

OpenAI và Anthropic cũng tạo doanh thu bằng cách thu phí người dùng cá nhân và doanh nghiệp để truy cập một số mô hình của họ. Những mô hình này được coi là "nguồn đóng," vì tập dữ liệu và thuật toán của chúng không được công khai.

Trung Quốc mở cửa

Ngoài Baidu, các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc khác như Alibaba Group và Tencent cũng ngày càng cung cấp miễn phí các sản phẩm AI của mình và mở mã nguồn cho nhiều mô hình hơn.

Tuần trước, Baidu vừa ra mắt mô hình AI mã nguồn mở mới, vượt trội ở một số khía cạnh so với DeepSeek.

Ví dụ, Alibaba Cloud tháng trước thông báo mở mã nguồn các mô hình AI dùng để tạo video, trong khi Tencent được cho là đã phát hành năm mô hình mã nguồn mở mới trong tháng này, với khả năng chuyển đổi văn bản và hình ảnh thành hình ảnh 3D.

Các công ty nhỏ hơn cũng đang thúc đẩy xu hướng này. ManusAI, một công ty AI Trung Quốc gần đây ra mắt một tác nhân AI tự nhận vượt trội hơn Deep Research của OpenAI, cho biết họ sẽ chuyển sang mã nguồn mở.

"Điều này sẽ không thể thực hiện được nếu không có cộng đồng mã nguồn mở tuyệt vời, đó là lý do chúng tôi cam kết đóng góp lại. ManusAI hoạt động như một hệ thống đa tác nhân được cung cấp bởi nhiều mô hình riêng biệt, vì vậy cuối năm nay, chúng tôi sẽ mở mã nguồn một số mô hình này", đồng sáng lập Ji Yichao nói trong một video giới thiệu sản phẩm.

Zhipu AI, một trong những startup AI hàng đầu của Trung Quốc, tháng này đã thông báo trên WeChat rằng năm 2025 sẽ là "năm của mã nguồn mở."

Nhà phân tích chính và người sáng lập Constellation Research, Ray Wang cho biết, các công ty đã buộc phải thực hiện những động thái này sau sự xuất hiện của DeepSeek.

"Với DeepSeek miễn phí, không đối thủ Trung Quốc nào khác có thể thu phí cho cùng một thứ. Họ phải chuyển sang mô hình kinh doanh mã nguồn mở để cạnh tranh", nhà phân tích Ray Wang giải thích.

Học giả và doanh nhân AI Kai-Fu Lee cũng tin rằng động lực này sẽ ảnh hưởng đến OpenAI, lưu ý trong một bài đăng trên mạng xã hội gần đây rằng sẽ rất khó để công ty này biện minh cho mức giá của mình khi đối thủ "miễn phí và đáng gờm".

"Khám phá lớn nhất từ DeepSeek là mã nguồn mở đã chiến thắng", doanh nhân Kai-Fu Lee nói và cho biết startup 01.AI của ông tại Trung Quốc đã xây dựng một nền tảng LLM cho các doanh nghiệp nếu muốn sử dụng DeepSeek.

Cuộc chiến Mỹ-Trung

OpenAI - công ty khởi đầu cơn sốt AI khi ra mắt chatbot ChatGPT vào tháng 11/2022 - chưa có dấu hiệu chuyển đổi khỏi mô hình kinh doanh độc quyền. Công ty bắt đầu như một tổ chức phi lợi nhuận vào năm 2015 giờ đang chuyển sang cấu trúc vì lợi nhuận.

Khoảng cách trong lĩnh vực AI giữa Trung Quốc và Mỹ có lẽ chỉ còn từ 3 đến 6 tháng.

Nhà phân tích Wei Sun cho biết, OpenAI và DeepSeek đại diện cho hai đầu rất khác nhau của không gian AI. Bà cho rằng ngành này có thể tiếp tục chứng kiến sự phân chia giữa các công ty mã nguồn mở đổi mới dựa trên nhau và các công ty nguồn đóng chịu áp lực duy trì các mô hình tiên tiến chi phí cao.

Xu hướng mã nguồn mở đã đặt câu hỏi về số tiền khổng lồ mà các công ty như OpenAI huy động được. Microsoft đã đầu tư 13 tỷ USD vào công ty này. OpenAI đang đàm phán để huy động tới 40 tỷ USD trong một vòng gọi vốn có thể nâng định giá lên tới 340 tỷ USD.

Vào tháng 9/2024, OpenAI dự kiến lỗ khoảng 5 tỷ USD, với doanh thu đạt 3,7 tỷ USD. Giám đốc Tài chính OpenAI Sarah Friar cũng nói rằng doanh thu 11 tỷ USD "nằm trong khả năng" của công ty năm nay.

Phát biểu trên chương trình "Street Signs Asia" tuần trước, Tim Wang - đối tác quản lý của quỹ đầu cơ tập trung vào công nghệ Monolith Management cho biết, các mô hình từ các công ty như DeepSeek đã trở thành "những yếu tố hỗ trợ và nhân tố thúc đẩy tuyệt vời tại Trung Quốc", cho thấy cách làm việc với nguồn lực hạn chế hơn.

Theo ông Wang, các mô hình mã nguồn mở đã giảm chi phí, mở ra cánh cửa cho đổi mới sản phẩm - điều mà ông nói các công ty Trung Quốc từ lâu đã rất giỏi. Ông gọi sự phát triển này là "khoảnh khắc Android," ám chỉ thời điểm Google mở mã nguồn hệ điều hành Android, thúc đẩy đổi mới và phát triển trong hệ sinh thái ứng dụng ngoài Apple.

"Chúng tôi từng nghĩ Trung Quốc chậm hơn Mỹ từ 12 đến 24 tháng trong lĩnh vực AI, nhưng giờ đây chúng tôi cho rằng khoảng cách đó có lẽ chỉ còn từ 3 đến 6 tháng", ông Wang nói.

Tuy nhiên, các chuyên gia khác đã hạ thấp ý kiến rằng AI mã nguồn mở nên được nhìn qua lăng kính cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ. Thực tế, một số công ty Mỹ đã tích hợp và hưởng lợi từ R1 của DeepSeek.

"Tôi nghĩ cái gọi là khoảnh khắc DeepSeek không phải là về việc Trung Quốc có AI tốt hơn Mỹ hay ngược lại. Nó thực sự là về sức mạnh của mã nguồn mở", Chủ tịch Alibaba Group, Joe Tsai nói tại hội nghị CONVERGE ở Singapore hồi đầu tháng này.

Đức Bình