Thủ tướng Phạm Minh Chính: Không phân cấp, phân quyền, giữ khư khư thì ai làm được?

Sáng 23/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại tổ về: đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025; phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước năm 2023; việc bổ sung ngân sách chi thường xuyên (nguồn viện trợ không hoàn lại nước ngoài) năm 2025; việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước; công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2024; kết quả thực hiện mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới năm 2024. Phát biểu tại Tổ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, hai lãng phí quan trọng nhất là lãng phí cơ hội và lãng phí thời gian nhưng chưa được đánh giá hết. Cơ hội đến và đi rất nhanh. Nếu vẫn phải xử lý một rừng thủ tục thì khi xong thủ tục, cơ hội đi mất rồi.

Phát triển cả 5 phương thức giao thông để giảm chi phí logistics

Theo người đứng đầu Chính phủ, bối cảnh thế giới hiện nay rất khó khăn, các định chế tài chính thế giới, các nước lớn đều dự báo tăng trưởng năm nay thấp hơn năm ngoái. Nhưng Việt Nam đi ngược lại, tăng trưởng cao hơn so với dự kiến ban đầu. Dự kiến tăng trưởng ban đầu khoảng 6,5% - 7% nhưng vừa qua phân tích lại, nâng dự kiến tăng trưởng lên hơn 8% và tăng trưởng 2 con số trong các năm tiếp theo để đạt mục tiêu 100 năm.

Để làm được điều này, theo Thủ tướng, đó chính là 3 đột phá chiến lược mà Việt Nam đang triển khai tích cực: tháo gỡ điểm nghẽn thể chế; đẩy mạnh đột phá chiến lược về hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực. Thủ tướng dành nhiều thời gian chia sẻ về đẩy mạnh đột phá chiến lược về hạ tầng ở cả 5 phương thức để giảm chi phí logistics vốn đang rất cao khoảng 17-18% so với trung bình thế giới 10-11%, giúp tăng sức cạnh tranh hàng hóa. Với đường bộ, mục tiêu đặt ra là phải hoàn thành ít nhất 3.000 km cao tốc trong năm 2025. Tiếp đó là triển khai hệ thống đường sắt – đây là hệ thống dung hòa giữa hàng không và hàng hải bởi hàng không có giá đắt, còn hàng hải mất thời gian hơn. Đường sắt có thể vận tải khối lượng lớn, giá thành rẻ, đi suốt ngày đêm do đó phải nâng cấp hệ thống đường sắt, tập trung xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và đường sắt liên kết với Trung Quốc là Hà Nội - Lào Cai - Hải Phòng, từ đó mở ra kết nối giao thông với Trung Quốc, kết nối sang Trung Á và châu Âu, nhờ đó mới đa dạng hóa thị trường và sản phẩm.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại tổ.

Về đường thủy nội địa, trong đó Đồng Bằng Sông Cửu Long có lợi thế rất lớn, theo Thủ tướng, năm nay và năm tới sẽ tập trung vào loại hình vận tải này để giảm chi phí hàng hóa, tăng sức cạnh tranh. Đối với hàng không, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, đây là phương thức đang phổ biến. Muốn phát triển hàng không, phải có sân bay, phát triển đội bay, các hãng hàng không. "Không thể dừng ở 2-3 hãng hàng không, mà phải phát triển nhiều để tạo cạnh tranh, có lợi cho người dân"- Thủ tướng nhấn mạnh. Về hàng hải, Thủ tướng nhấn mạnh, nước ta có 3.000km bờ biển nên cần phải phát triển hệ thống cảng, vận tải hàng hải và phải xây dựng các cảng lớn để các tàu lớn nhất có thể ra vào. Hiện nay, một số cảng đang được tập trung phát triển như cảng Lạch Huyện, Cái Mép Thị Vải, cảng Cần Giờ, cảng Hòn Khoai… để đẩy mạnh giao thông hàng hải. Ngoài hạ tầng giao thông, hạ tầng về giáo dục, y tế, thể thao... đều phải phát triển bao trùm đồng bộ.

Nếu không phân cấp, phân quyền, xong thủ tục thì cơ hội đi mất

Để thực hiện 3 đột phá chiến lược, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, vừa qua, Chính phủ đã trình 4 Nghị quyết bao gồm Nghị quyết 57 về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, Nghị quyết 59 về hội nhập, Nghị quyết 66 về xây dựng pháp luật và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Thủ tướng khẳng định: "Chúng ta không thể làm gì một mình, phải hội nhập, không thể lẽo đẽo theo sau mãi. Phải tiến cùng, bắt kịp và vượt lên, tham gia dẫn dắt cuộc chơi. Muốn vậy phải chủ động tích cực, nâng cao năng lực cạnh tranh, thương hiệu của đất nước". Bốn "trụ cột chiến lược" trên góp phần với 3 đột phá chiến lược sẽ được triển khai trong giai đoạn tới. Những chiến lược này đang được thực hiện rất nhanh, tích cực nhất là trong vài tháng qua, góp phần tăng trưởng kinh tế. Cùng đó, theo Thủ tướng, cần phải làm mới lại các động lực tăng trưởng cũ, thúc đẩy các động lực mới như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, thích ứng với biến động của thế giới. "Vấn đề là phải biết làm như thế nào để trong điều kiện khó khăn, các nước phát triển trong khu vực đều phải hạ tăng trưởng xuống, còn Việt Nam ngược lại. Trong điều kiện đặc biệt phải có giải pháp đặc biệt, thích ứng linh hoạt, hiệu quả với tình hình, như thế mới dám đi ngược lại và đạt được mục tiêu 100 năm" - Thủ tướng nhấn mạnh.

Các đại biểu tại phiên thảo luận.

Một trong những nội dung người đứng đầu Chính phủ dành thời gian phân tích là chính quyền 2 cấp. Cụ thể, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh điều quan trọng và cơ bản nhất trong bản chất của chính quyền 2 cấp là chuyển đổi trạng thái từ thụ động tiếp cận yêu cầu người dân, doanh nghiệp rồi xử lý sang chủ động, tích cực phục vụ người dân và doanh nghiệp. Để thực hiện sự chuyển đổi này, chính quyền các cấp phải làm, nhân dân và cả hệ thống chính trị phải vào cuộc, kiên quyết cắt giảm thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí tuân thủ của người dân. Trong đó, đẩy mạnh công tác quy hoạch, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều kiện cần thiết... và công bố công khai để người dân làm theo những tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều luật pháp không cấm. Chính quyền thay vì tiền kiểm (phải cấp phép) thì hậu kiểm (đi kiểm tra, giám sát). Còn quản lý nhà nước phải làm chiến lược, quy hoạch, xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách để phát triển ngành địa phương, giám sát kiểm tra… Trong quá trình tổ chức bộ máy, Thủ tướng cho rằng, chắc chắn sẽ dư thừa các trụ sở và cần xử lý ngay. Hiện Bộ Tài chính đang rà soát nhưng quan trọng nhất là các cấp ủy địa phương không để lãng phí, vận dụng sáng tạo từ địa phương. "Luật pháp không bao giờ bao phủ được hết các góc cạnh của cuộc sống nên không cầu toàn, nóng vội… Với các vấn đề mới phát sinh phải bình tĩnh, tổng kết dần, miễn là không có tiêu cực, tham nhũng" - Thủ tướng lưu ý.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc phân cấp, phân quyền phải đi đôi với phân bổ nguồn lực, tăng cường kiểm tra giám sát, nâng cao năng lực thực thi. Phân cấp, phân quyền nhưng không có nguồn lực, phân bổ ngân sách, giữ khư khư thì ai làm được" - Thủ tướng nói. Nêu ví dụ về việc phân bổ tiền sửa trụ sở của Chủ tịch nước, Thủ tướng cho biết, đây là việc đương nhiên phải làm nhưng theo quy định vẫn phải đưa ra Quốc hội thảo luận, cuối cùng không ai có ý kiến vì đó là việc hiển nhiên cần phải làm. "Với những việc đương nhiên phải làm đó, tại sao lại cần có quá nhiều thủ tục từ tờ trình, thẩm tra, thảo luận?... Giảm thủ tục hành chính chính là ở chỗ này!" - Thủ tướng khẳng định và cho rằng nên thực hiện theo hướng có quy chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí rõ ràng. Song song đó, Chính phủ thiết kế các công cụ kiểm tra giám sát, Quốc hội tăng cường giám sát tối cao. Nhấn mạnh hai lãng phí rất quan trọng là lãng phí cơ hội và lãng phí thời gian nhưng chưa được đánh giá hết, ông nói: "Cơ hội đến và đi rất nhanh, nhưng phải xử lý một rừng thủ tục. Khi xong được thủ tục thì cơ hội đi mất rồi. Hoặc những vấn đề rất đột xuất bất ngờ thì phải có cơ chế giải quyết ngay".

Cần cải tổ toàn diện cơ chế thực thi để dòng vốn thực sự chảy đến đúng nơi cần thiết

Nêu quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (đoàn Đắk Lắk) đánh giá rất cao sự điều hành của Chính phủ thời gian qua và cho biết, cử tri và nhân dân đang dõi theo và hết sức ủng hộ các chủ trương của Đảng, Nhà nước, nhất là việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, sắp xếp đơn vị hành chính, sáp nhập các tỉnh, không tổ chức cấp huyện.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt đề nghị Chính phủ tập trung chỉ đạo kịp thời vấn đề điều chỉnh quy hoạch trong bối cảnh sáp nhập một số tỉnh, sắp xếp đơn vị hành chính sẽ tác động đến các quy hoạch đã được phê duyệt trước đó. Trong đó, cần xác định lại quy hoạch tổng thể của vùng kinh tế trong cả nước và quy hoạch của địa phương trong các tỉnh, thành phố sau sáp nhập, quy hoạch vùng kinh tế trọng điểm gắn liền với vấn đề an ninh quốc phòng và tăng trưởng của các địa phương.

Đại biểu Nguyễn Như So (đoàn Bắc Ninh) cho rằng, chính sách tài khóa và tiền tệ cần thật sự trở thành “đòn bẩy tăng trưởng”. Theo đại biểu, thời gian qua, Chính phủ đã rất nỗ lực với các chính sách như Nghị định 82/2025/NĐ-CP (gia hạn thuế, tiền thuê đất), Nghị định 31/2022/NĐ-CP (hỗ trợ lãi suất 2%)... "Tuy nhiên, thực tế triển khai lại rất chật vật". Phân tích cụ thể, đại biểu cho biết, gói hỗ trợ lãi suất 2% từng được kỳ vọng là "phao cứu sinh" cho doanh nghiệp, sau gần hai năm mới giải ngân chưa tới 5%. Không ít doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn là “xương sống” của nền kinh tế bị loại khỏi cuộc chơi vì không có báo cáo tài chính được kiểm toán hay tài sản thế chấp đạt chuẩn. "Chính sách có, tiền có, nhưng doanh nghiệp không chạm được. Đó là sự thất bại trong thực thi. Vì vậy, bên cạnh việc tiếp tục hoàn thiện chính sách, điều cấp thiết hơn là cải tổ toàn diện cơ chế thực thi để dòng vốn thực sự chảy đến đúng nơi cần thiết" - đại biểu nhấn mạnh.

Phương Thủy