Thống nhất phương án bổ sung vốn điều lệ cho Tổng công ty đầu tư phát triển đường cao tốc

Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) được giao nhiệm vụ đầu tư, phát triển và quản lý, bảo trì hệ thống đường cao tốc quốc gia, làm chủ đầu tư 5 dự án đường cao tốc với tổng chiều dài 540km, tổng mức đầu tư 5 dự án là 108.865 tỷ đồng.

Hiện nay, VEC đã hoàn thành đầu tư và đưa vào khai thác sử dụng 4/5 dự án với tổng chiều dài 490km, chiếm khoảng 27% tổng chiều dài các tuyến đường cao tốc tại Việt Nam hiện nay. Các tuyến đường cao tốc của VEC đều là các tuyến đường huyết mạch của đất nước, phát huy hiệu quả to lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội.

Mặc dù vậy, với số vốn điều lệ là hơn 1,1 nghìn tỷ đồng, trong khi tổng mức đầu tư các dự án đường cao tốc của VEC là rất lớn, VEC luôn gặp khó khăn khi không đảm bảo tỷ lệ hệ số nợ/vốn chủ sở hữu theo quy định của pháp luật hiện hành.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình.

Theo chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035, VEC cần huy động số vốn lớn để đầu tư mới các tuyến cao tốc, đầu tư mở rộng các dự án đang quản lý. Cụ thể trong giai đoạn 2021-2025 cần khoảng 14.890 tỷ đồng; giai đoạn 2026- 2030 cần khoảng 30.500 tỷ đồng.

Song song đó, tiến độ thực hiện và hoàn thành các dự án theo chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền là rất gấp rút. Sau khi được bổ sung vốn điều lệ, VEC sẽ đủ điều kiện để huy động vốn từ các tổ chức tín dụng để thực hiện đầu tư dự án.

Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định việc đầu tư bổ sung vốn điều lệ cho VEC là cần thiết và cấp bách. Theo đó, Chính phủ đề nghị bổ sung 38.251 tỉ đồng vốn điều lệ VEC từ hai nguồn, trong đó nguồn thứ nhất là khoảng 1.562 tỉ đồng từ Quỹ đầu tư phát triển tại doanh nghiệp được ghi trong dự án đầu tư hình thành tài sản phục vụ sản xuất kinh doanh.

Nguồn thứ hai, gần 36.690 tỉ đồng từ nguồn ngân sách Nhà nước đã giải ngân đầu tư năm dự án đường bộ cao tốc do VEC làm chủ đầu tư. Trong số này có 10.062 tỉ đồng vốn đối ứng từ ngân sách; 24.127 tỉ vốn ODA tại các dự án thực hiện theo hình thức chuyển vốn vay về cho vay lại thành cấp phát ngân sách và 2.500 tỉ đồng cấp phát ngân sách cho dự án Nội Bài-Lào Cai và Cầu Giẽ-Ninh Bình.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết việc tăng vốn điều lệ từ nguồn đầu tư công đã giải ngân đảm bảo nguyên tắc bảo toàn vốn. Theo đó, số tiền ngân sách đã chi ra được giao thành vốn điều lệ doanh nghiệp và VEC có trách nhiệm bảo toàn phần vốn được cấp.

Tuy nhiên, Luật Đầu tư công và pháp luật hiện hành không có nội dung quy định bố trí vốn cho dự án và chuyển thành vốn ngân sách cấp bổ sung vốn điều lệ cho doanh nghiệp Nhà nước. Chưa kể, mức vốn điều lệ dự kiến đầu tư bổ sung cho VEC là 38.251 tỉ đồng nên việc quyết định chủ trương thuộc thẩm quyền của Quốc hội.

Việc tăng vốn điều lệ cho công ty mẹ - VEC từ nguồn đầu tư công đã giao kế hoạch cho Bộ Giao thông vận tải để làm dự án và đã giải ngân đầu tư xây dựng năm dự án đường bộ cao tốc do VEC làm chủ đầu tư, ông Thắng khẳng định không làm phát sinh khoản chi ngân sách và nợ công. Vì thế, không tác động trực tiếp với ngân sách Nhà nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh trình bày báo cáo thẩm tra.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết đa số ý kiến thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách nhất trí cần tăng vốn vốn điều lệ cho VEC giai đoạn 2024-2026, để tăng năng lực tài chính cho doanh nghiệp này trong phát triển các dự án đường cao tốc.

Với đề xuất của Chính phủ, ông Mạnh cho rằng cấp có thẩm quyền đã kết luận đồng ý chủ trương cho phép dùng nguồn vốn đầu tư công đã giao cho Bộ Giao thông vận tải đầu tư dự án.

Cụ thể, số này gồm vốn đối ứng từ ngân sách Nhà nước, ODA tại các dự án thực hiện theo hình thức chuyển vốn vay về cho vay lại thành cấp phát ngân sách và vốn cấp phát ngân sách cho các dự án để chuyển thành vốn ngân sách bổ sung cho VEC.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan tính toán, xác định chính xác và chịu trách nhiệm về số liệu khi thực hiện chủ trương này. Việc này nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, không thất thoát vốn và tài sản Nhà nước, cũng như xử lý các vấn đề liên quan tới quản lý, hạch toán, phương án bảo toàn và phát triển vốn khi bổ sung vốn điều lệ cho VEC.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị giao Kiểm toán Nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện kiểm toán việc tuân thủ các quy định về tăng vốn điều lệ cũng như quản lý, sử dụng vốn của công ty mẹ - VEC theo quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tháng 10, dự kiến vào tháng 10-2025.

Tuấn Khang