Thông điệp chia rẽ trong bài phát biểu dài nhất lịch sử của ông Trump

Theo New York Times, bài phát biểu đầu tiên trước Quốc hội hôm 4/3 đã nhấn mạnh bản chất hỗn loạn và bất ổn suốt những tuần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ 2 của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Trump chủ yếu phàn nàn về cách đảng Dân chủ đối xử với ông, đồng thời cường điệu hóa những thành tựu đầu tiên. Một bên đảng Cộng hòa vỗ tay tán dương, một bên đảng Dân chủ im lặng, thậm chí la ó và rời phòng họp.

Bài phát biểu cũng khép lại loạt nỗ lực mạnh tay kéo dài suốt 6 tuần qua, khi vị tổng thống sa thải công chức chính phủ, đóng băng viện trợ nước ngoài, đảo lộn các liên minh quốc tế, ân xá cho cá nhân tham gia vụ bạo loạn tại Điện Capitol ngày 6/1/2021 và ban hành vô số sắc lệnh hành pháp.

"6 tuần trước, tôi cũng đứng dưới mái vòm của Điện Capitol và tuyên bố về bình minh cho thời đại hoàng kim của nước Mỹ", ông Trump nói. "Kể từ thời điểm đó, (tôi) hành động nhanh chóng và không ngừng nghỉ để mở ra kỷ nguyên vĩ đại nhất và thành công nhất trong lịch sử đất nước chúng ta".

Bài phát biểu trước Quốc hội của ông Trump hôm 4/3 dường như mang phong cách thông điệp liên bang, nhưng về mặt lý thuyết thì không phải vậy. Bắt đầu từ Tổng thống Ronald Reagan vào năm 1981, tất cả tổng thống Mỹ đều phát biểu trước Quốc hội ngay sau khi nhậm chức, và sẽ nêu thông điệp liên bang vào mỗi năm sau đó.

Đây là bài phát biểu trước Quốc hội dài nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại, kéo dài 1 giờ 40 phút. Kỷ lục trước đó thuộc về ông Bill Clinton, người phát biểu khoảng 1 giờ 28 phút trong thông điệp liên bang vào năm 2000.

Về mức độ đón nhận từ công chúng, Fox News dẫn thăm dò của CNN, cho thấy 69% người theo dõi lễ phát biểu của Tổng thống Trump là "có phần tích cực".

Phân tích sâu hơn, 44% người xem cho biết họ có phản ứng "rất tích cực" với bài phát biểu, 25% có phản ứng "khá tích cực". Đối với những người không đồng tình, 15% cho biết họ thấy bài phát biểu "khá tiêu cực" và 16% mô tả là "rất tiêu cực".

Bên cạnh đó, quy mô thăm dò nhỏ, chỉ 431 người tham gia khảo sát. Và theo thông tin họ tự cung cấp, 44% tự nhận là đảng viên Cộng hòa, 21% thuộc đảng Dân chủ, 35% thuộc đảng khác hoặc không thuộc đảng nào.

Chia rẽ đảng phái

Ngay từ những giây phút đầu tiên, ông Trump đã đối mặt với sự la ó từ phía đảng Dân chủ khi tuyên bố: "Nước Mỹ đã trở lại". Đảng Dân chủ gần như không vỗ tay và thậm chí mang nhiều biểu ngữ phản đối hay rời phòng, trong khi đảng Cộng hòa lại nhiệt tình cổ vũ.

Đỉnh điểm là khi Hạ nghị sĩ Al Green, nhà lập pháp đảng Dân chủ đến từ Texas, liên tục hét và từ chối ngồi xuống, nên bị mời rời đi. Trong những năm gần đây, Quốc hội Mỹ từng chứng kiến những lần tổng thống phát biểu và bị ngắt lời, như Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene từ Georgia với ông Joe Biden và Hạ nghị sĩ Joe Wilson với ông Barack Obama. Tuy nhiên, cả hai đều ở lại phòng họp sau giây phút kích động.

Những khoảnh khắc này đã phơi bày sự chia rẽ sâu sắc trong Quốc hội và nước Mỹ.

Hạ nghị sĩ Al Green hét lên khi ông Trump đang phát biểu. Ảnh: New York Times.

Và dường như tổng thống cũng không tìm cách hạ nhiệt căng thẳng. Theo CNN, bài phát biểu của ông Trump mang đậm tính đảng phái, hầu như không có lời kêu gọi đoàn kết theo thông lệ.

Ngay từ những câu từ đầu tiên đã báo hiệu diễn văn này sẽ không giống nhiều bài phát biểu trước Quốc hội trong quá khứ. Thái độ này cũng hoàn toàn trái ngược so với 8 năm trước, khi ông Trump lần đầu tiên đứng tại nơi này và nhiều lần kêu gọi đoàn kết: "Tất cả chúng ta đều chung một dòng máu. Tất cả chúng ta đều đứng dưới một lá cờ Mỹ vĩ đại".

8 năm sau, ông khoe khoang về chiến thắng hồi tháng 11/2024, tấn công đảng Dân chủ vì đã cản đường và phàn nàn họ sẽ không bao giờ công nhận những thành tựu của ông.

"Những người ngồi ngay đây sẽ không vỗ tay, sẽ không đứng dậy và chắc chắn sẽ không hoan nghênh những thành tựu to lớn này", ông Trump nói tới đảng Dân chủ. "Họ sẽ không làm vậy dù có chuyện gì xảy ra".

Tuy nhiên, trong một bài viết trên Fox News, nhà nghiên cứu Doug Schoen, một thành viên đảng Dân chủ trong 50 năm, lại đánh giá cao tầm nhìn táo bạo mà ông Trump đưa ra trong bài phát biểu.

Dù vậy, ông cũng thừa nhận phản ứng của các thành viên đảng Dân chủ tại lễ phát biểu cho thấy sự chia rẽ và phân cực, ngay trong chính nội bộ đảng này.

Vẫn trong chế độ "chiến dịch tranh cử"

Trong suốt bài phát biểu, ông Trump tập trung vào "cuộc chiến văn hóa", cam kết xóa bỏ "sự thức tỉnh" (woke) và nhắc tới một số lệnh hành pháp gây chia rẽ như bãi bỏ quyền của người chuyển giới hay các chương trình đa dạng. Ông cũng nhắc tới một số khách mời để minh họa cho quan điểm của mình, như các vận động viên nữ hay cha mẹ của những đứa trẻ bị người nhập cư không giấy tờ sát hại.

Vị tổng thống đóng khung những động thái này thuộc "cuộc cách mạng lẽ thường", song mọi chủ đề dường như nhằm mục đích thu hút nhóm cử tri trung thành nhất. Do đó, thay vì thu hẹp khoảng cách đảng phái, cách tiếp cận này nhấn mạnh chế độ "liên tục vận động tranh cử" của ông Trump, ngay cả khi ông đã chiến thắng.

Lời giải thích cho những hành động chóng mặt

Những nỗ lực hành pháp tái định hình chính phủ liên bang đã diễn ra dữ dội suốt 6 tuần qua. Ông Trump cùng nhóm cố vấn giờ đây có nhiều kinh nghiệm hơn, và bản thân tổng thống cũng muốn nhanh chóng thực hiện các lời hứa trong chiến dịch tranh cử.

Tuy nhiên, với nhiều người Mỹ, sự thay đổi liên tục này đôi khi khó hiểu. Thăm dò cho thấy sự hoài nghi về các ưu tiên của ông Trump đang lan rộng. Bài phát biểu hôm 4/3 là cơ hội để ông Trump đưa ra những lập luận thuyết phục.

Ông chọn cách ca ngợi tỷ phú Elon Musk, người đứng đầu nỗ lực tinh giản chính phủ, đồng thời đọc danh sách dài chương trình bị Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) cắt giảm. Ông cũng lặp lại thông tin "số lượng lớn người Mỹ đã qua đời" vẫn nhận được trợ cấp an sinh xã hội.

Ông Trump là tổng thống Mỹ có bài phát biểu trước Quốc hội dài nhất trong lịch sử, kéo dài khoảng 100 phút. Ảnh: Reuters.

Nhắc tới DOGE, tổng thống dường như tập trung nhiều hơn vào các chương trình mà ông đánh giá là lãng phí tiền thuế của người dân, thay vì làm rõ khoản tiết kiệm ngân sách thực tế từ chính phủ.

Những vấn đề đối ngoại số 1

Ông Trump khó né tránh chủ đề đối ngoại thống trị giới truyền thông vào tuần trước - xung đột Ukraine - mặc dù bài phát biểu chủ yếu tập trung vào đối nội. Tổng thống thể hiện thiện chí giảm căng thẳng với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky sau cuộc họp căng thẳng tại Phòng Bầu dục.

Ông đã đọc to lời cảm ơn ông Zelensky đăng tải trên mạng xã hội vào đầu ngày. Ông chủ Nhà Trắng đánh giá cao thông điệp này và nói đã nhận được "những tín hiệu mạnh mẽ" mong muốn hòa bình từ Nga.

Dẫu vậy, ông Trump không cam kết sẽ dỡ bỏ thuế quan với các đối tác thương mại lớn nhất của Washington. Thị trường chứng khoán lao dốc và giới đầu tư chấn động trước mức thuế quan Mỹ áp đặt với Mexico, Canada và Trung Quốc. Tuy nhiên, ông Trump - người ủng hộ thuế quan từ những năm 1970 và từng nói "thuế quan" là từ mình yêu thích nhất - không chùn chân trước chiến lược này.

"Họ đánh thuế gì với chúng ta, chúng ta sẽ đáp trả y vậy. Chúng ta sẽ thu về hàng nghìn tỷ USD và tạo ra nhiều việc làm hơn bao giờ hết", ông nói.

"Tất cả là tại Joe Biden"

Ông Trump đã biến người tiền nhiệm, cựu Tổng thống Joe Biden, thành nhân vật trung tâm trong nhiệm kỳ thứ hai, đổ lỗi cho ông về mọi thứ, từ giá cả tăng cao đến xung đột nước ngoài. Bài phát biểu hôm 4/3 cũng không ngoại lệ. Ông Trump nhắc đến tên "Biden" 12 lần và chính quyền của ông 4 lần trong bài phát biểu.

"Chúng ta thừa hưởng từ chính quyền trước một thảm họa kinh tế và cơn ác mộng lạm phát", ông Trump khẳng định.

Sau đó, khi đề cập đến các nỗ lực thông qua dự luật biên giới vào năm 2024, ông Trump nói thay vì luật mới, "những gì chúng ta thực sự cần là một tổng thống mới".

Mọi tổng thống Mỹ đều phải giải quyết những trở ngại do chính quyền trước để lại. Tuy nhiên, chưa rõ ông Trump sẽ đổ lỗi cho ông Biden về những thách thức nước Mỹ đang đối mặt trong bao lâu nữa. Sau cùng, cử tri Mỹ trông chờ vào một nhà lãnh đạo giải quyết được vấn đề đang tồn tại, thay vì chỉ chăm chăm đổ lỗi cho người khác.

Trí Ân