Thế khó của châu Âu khi muốn thoát phụ thuộc Nga về năng lượng

Liên minh châu Âu (EU) đã hoãn công bố kế hoạch loại bỏ dần sự phụ thuộc của khối này vào nhập khẩu năng lượng từ Nga, với lịch trình ban đầu dự kiến là ngày 26/3 sang một thời điểm mới không xác định trong tương lai.

Động thái trên diễn ra trong bối cảnh EU đang cân nhắc tác động từ những thay đổi trong cách tiếp cận của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump với Ukraine, cách để cân bằng an ninh nguồn cung trong khi hạ giá năng lượng để duy trì khả năng cạnh tranh của các ngành công nghiệp, và nỗ lực duy trì sự thống nhất giữa các quốc gia thành viên.

Đây là lần thứ hai Ủy ban châu Âu – cơ quan điều hành EU – hoãn công bố chiến lược thoát phụ thuộc Nga về năng lượng, với mốc thời gian đầu tiên vào tháng 2 đã bị đẩy lùi sang tháng 3, và giờ là một thời điểm mới không xác định.

EC từ chối bình luận về thời hạn mới, nhưng cho biết công việc liên quan đến chiến lược trên vẫn tiếp tục.

Một đơn vị lưu trữ và tái khí hóa nổi (FSRU) tại cảng Klaipėda, Litva. Ảnh: FPRI

EU đã tự đặt ra mục tiêu không ràng buộc là chấm dứt nhập khẩu năng lượng từ Nga vào năm 2027 sau khi Moscow phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine vào năm 2022. Tuy nhiên, một số quốc gia thành viên đã không làm gì nhiều để đa dạng hóa nguồn cung, và lượng khí đốt từ Nga chảy vào khối này đã tăng vào năm ngoái.

Hungary và Slovakia – 2 quốc gia phụ thuộc nặng nề vào Nga về năng lượng và có mối quan hệ thân thiện nhất với Moscow ở châu Âu – đã bày tỏ quan điểm khác nhau về cách EU nên ứng phó với sự thay đổi địa chính trị.

Do đó, việc EC trì hoãn công bố chiến lược thoát phụ thuộc có thể giúp tránh gây thù địch với các quốc gia thành viên vào thời điểm quan trọng khi EU đang tìm cách huy động hàng trăm tỷ Euro tài trợ bổ sung để giúp Ukraine và đảm bảo an ninh cho chính lục địa này.

"Chúng tôi vẫn đang tiến hành Lộ trình, nó đang được chuẩn bị, nhưng thời gian đã thay đổi do những diễn biến địa chính trị mới nhất.

"Chiến lược thoát phụ thuộc Nga về năng lượng vẫn đang được xúc tiến và chuẩn bị, nhưng thời gian công bố đã thay đổi theo những diễn biến địa chính trị mới nhất", bà Anna Kaisa Itkonen, phát ngôn viên năng lượng của EC cho biết.

Sự trì hoãn này lại là tin tốt cho thị trường khi giá khí đốt châu Âu giảm hôm 5/3. Giá hợp đồng tương lai khí đốt gần đây dễ biến động mạnh do bất ổn kinh tế và địa chính trị gia tăng.

Mức tiêu thụ nhiên liệu cao hơn vào mùa đông này và việc chấm dứt thỏa thuận trung chuyển giữa Nga và Ukraine vào ngày đầu năm mới đã làm gia tăng thách thức trong việc bổ sung kho dự trữ khí đốt của châu Âu, vốn đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2022.

Mặc dù nguồn cung khí đốt qua đường ống từ Nga chỉ đáp ứng chưa đến 5% nhu cầu nhiên liệu của châu Âu sau khi hầu hết các tuyến đường chính đã đóng cửa kể từ năm 2022, Moscow vẫn là nhà cung cấp LNG lớn thứ hai cho EU.

Lượng mua đã đạt kỷ lục vào năm ngoái, với Tây Ban Nha, Pháp và Bỉ là những nước mua nhiều nhất.

Mặc dù về mặt lý thuyết, việc trừng phạt khí đốt Nga sẽ là công cụ pháp lý mạnh nhất để chấm dứt nhập khẩu, nhưng EU đã không đề xuất biện pháp như vậy vì họ sẽ không nhận được sự ủng hộ nhất trí cần thiết do sự phản đối tiềm tàng từ Hungary và Slovakia.

Kế hoạch là thay vào đó, EU dựa vào các biện pháp thương mại, vì các biện pháp đó có thể được thông qua bởi đa số đủ điều kiện.

Nhưng ngay cả cách tiếp cận đó cũng có thể phải đối mặt với sự phản kháng trong bối cảnh lo ngại về khả năng tăng giá và sự phụ thuộc liên tục của một số quốc gia vào nhiên liệu của Nga, theo các nhà ngoại giao EU hiểu biết về các cuộc thảo luận.

Cũng có những nghi ngờ liệu các biện pháp thương mại khác ngoài lệnh trừng phạt có đủ để tạo ra sự bất khả kháng để giải thoát các công ty khỏi các hợp đồng dài hạn với Nga hay không.

Một con đường chính để EU giảm sự phụ thuộc vào Nga về năng lượng là tăng lượng nhập khẩu từ Mỹ, điều mà các quan chức châu Âu cũng đã bày tỏ lo ngại.

"Việc trì hoãn công bố lộ trình không có gì ngạc nhiên vì châu Âu vẫn phụ thuộc rất nhiều vào LNG của Nga, và việc loại bỏ bất kỳ loại khí đốt nào trong bối cảnh đàm phán thuế quan với Mỹ sẽ khiến châu Âu rơi vào thế khó", ông Florence Schmit, một chiến lược gia năng lượng tại Rabobank, cho biết.

Minh Đức (Theo Bloomberg, Reuters)