Thói quen nghiện việc khiến Nhật Bản khó khăn triển khai làm việc 4 ngày/tuần

Theo trang CNBC, Chính phủ Nhật Bản gần đây đã khởi xướng chiến dịch "cải cách văn hóa làm việc" nhằm thúc đẩy chế độ làm việc linh hoạt, giờ làm việc ngắn hơn và hạn chế thời gian làm thêm. Để khuyến khích sáng kiến này hơn nữa, Bộ Lao động Nhật Bản bắt đầu thực hiện các hoạt động trợ cấp và dịch vụ tư vấn miễn phí.

Một nhân viên văn phòng đang nghiên cứu sơ đồ điện tử trên máy tính. Ảnh: Bloomberg | Bloomberg | Getty Images

Động thái này đánh dấu nỗ lực đồng bộ của chính phủ kể từ lần đầu tiên lên tiếng về việc triển khai tuần làm việc 4 ngày vào năm 2021. Vào thời điểm đó, các nhà lập pháp đã tán thành ý tưởng này. Tuy nhiên, quá trình thực hiện quy định này vẫn chưa bắt buộc hay được áp dụng rộng rãi trên cả nước đến hiện tại.

Ông Tim Craig, người đã dành hơn 20 năm giảng dạy và thực hiện nghiên cứu tại các trường kinh doanh hàng đầu ở Nhật Bản, cho biết người Nhật có thói quen làm việc nhiều giờ là bởi tác động của các yếu tố văn hóa và xã hội. Và điều đó vẫn không thay đổi cho đến hiện tại.

Theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, hiện chỉ khoảng 8% các công ty ở Nhật Bản cho phép nhân viên nghỉ 3 ngày/ tuần.

Ông Craig, cũng là người từng viết một cuốn sách về văn hóa đại chúng và truyền thống Nhật Bản giải thích người Nhật Bản thường coi trọng công việc và xem công việc là "một phần tích cực của cuộc sống", nhưng áp lực xã hội cũng đóng vai trò nhất định.

"Nếu họ về nhà sớm thì đồng nghiệp sẽ nhìn với ánh mắt nghi ngờ hoặc sau đó, họ phải làm việc nhiều hơn để bù đắp. Dù thế nào đi nữa, thì đó cũng không phải là cảm giác dễ chịu", ông Craig giải thích thêm.

Trong khi đó, Martin Schulz, chuyên gia kinh tế chính sách tại Fujitsu nhận xét công ty là nơi mà hầu hết người Nhật có cơ hội trao đổi và tương tác xã hội nhiều nhất. Vì vậy, nhân viên sẵn sàng ở lại lâu hơn để giúp đỡ nhóm và tham dự các bữa tiệc công ty kéo dài.

"Trở thành một phần của công ty cũng được xem như một phần của cộng đồng. Điều này thường dẫn đến xu hướng người Nhật thích làm việc dài ngày hơn", ông Martin Schulz nói.

Vào tháng 10 năm ngoái, Bộ Y tế Nhật Bản đã công bố báo cáo thường niên về tình trạng làm việc nhiều giờ ở Nhật Bản. Mối liên hệ của tình trạng này với chứng trầm cảm và hội chứng karoshi - hiểu là tử vong tăng cao do làm việc quá sức.

Năm 2022, thống kê khoảng 2.968 người ở Nhật Bản đã tử vong do karoshi, tăng so với khoảng 1.935 vào năm 2021. Nhật Bản vẫn chưa công bố Sách trắng về số liệu thống kê chính thức trong năm 2023.

Karoshi được biết đến là hiện tượng một người làm việc quá sức dẫn đến tử vong.

Thay đổi tư duy giờ làm việc

Báo cáo cũng nhấn mạnh khoảng 10,1% nam giới và 4,2% phụ nữ làm việc hơn 60 giờ một tuần, xác định sự liên quan của làm việc quá sức với tỷ lệ tử vong cao.

"Tôi nghĩ rằng sẽ mất thời gian để có thể điều chỉnh tuần làm việc 4 ngày ở Nhật Bản. Chúng ta đang không quen với sự linh hoạt. Tôi cho rằng Nhật Bản sẽ phải mất một thời gian nữa để thực hiện điều đó", ông Hiroshi Ono, Giáo sư về nguồn nhân lực tại Đại học Hitotsubashi cho biết.

Hiện tại, một trong những công ty lớn nhất Nhật Bản là Panasonic đã triển khai tuần làm việc 4 ngày cho nhân viên vào năm 2022, nhưng chỉ có khoảng 150 trong số 63.000 công nhân lựa chọn làm việc 4 ngày/tuần.

Công ty môi giới SMBC cũng đã cho phép nhân viên tùy chọn tuần làm việc 4 ngày kể từ năm 2020.

Với hy vọng thu hút nhiều người tham gia hơn, đặc biệt là trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chính phủ Nhật Bản đã phát động chiến dịch "hatarakikata kaikaku", nghĩa là "đổi mới cách chúng ta làm việc". Mục tiêu là thúc đẩy giờ làm việc ngắn hơn, hạn chế làm thêm giờ, chế độ nghỉ phép có lương và các lựa chọn linh hoạt khác.

Mặc dù tỷ lệ áp dụng rất thấp, nhưng sáng kiến này không phải là vô nghĩa.

Ông Schulz từ công ty Fujitsu nhận định "sự linh hoạt tổng thể chắc chắn có ích", đồng thời nói thêm rằng chính phủ đang thúc đẩy các công ty cân bằng hơn giữa công việc và cuộc sống để đảm bảo sức khỏe cho người lao động.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng nói rằng hội chứng làm việc quá sức không phải là hiện tượng chỉ có ở Nhật Bản. Năm 2019, Thụy Điển cũng ghi nhận hơn 770 người lao động được báo cáo đã tử vong do căng thẳng công việc.

Vì vậy, hiện tại giới chức Nhật Bản coi việc vận động thay đổi tư duy làm việc rất quan trọng để duy trì lực lượng lao động khả thi trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm mạnh ở nước này./.

Hồng Nhung