Thể chế đột phá cần đội ngũ thi hành đủ năng lực

Thể chế - đột phá để bứt phá

Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Campuchia và Lào Mariam J. Sherman nhìn nhận, trở thành nước có thu nhập cao vào 2045 là mục tiêu “đầy tham vọng” của Việt Nam. Trên thực tế, hơn 30 năm qua, chỉ có 34 quốc gia và vùng lãnh thổ vượt qua bẫy thu nhập trung bình, trở thành nền kinh tế có thu nhập cao. Do đó, Việt Nam “cần thành công ở những khía cạnh mà nhiều quốc gia khác từng thất bại”.

Trong Báo cáo “Việt Nam 2045 - Đột phá: Thể chế cho một tương lai thu nhập cao” do WB công bố mới đây chỉ ra: Việt Nam có lợi thế là có thể học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia khác, nhất là các quốc gia đã tránh được giai đoạn mòn mỏi ở mức thu nhập trung bình trong hàng thập kỷ mà chưa đạt được ngưỡng thu nhập cao - gọi là "bẫy thu nhập trung bình". Các quốc gia vượt qua được ngưỡng thu nhập trung bình cao một cách nhanh chóng thường là những quốc gia mà đã cải thiện được về thực thi pháp luật”, báo cáo nêu.

Các chuyên gia của WB khuyến nghị một số cải cách sẽ có ý nghĩa quyết định đối với giai đoạn phát triển tiếp theo của Việt Nam. Đó là đầu tư công cần được quản lý hiệu quả hơn, từ khâu lựa chọn dự án, triển khai đến giám sát thực hiện. Việc hoàn thiện khung pháp lý và quy định sẽ giúp môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và dễ dự đoán hơn. Quản trị địa phương cũng cần được nâng cao thông qua việc trao quyền tự chủ, tăng trách nhiệm giải trình và phối hợp tốt hơn giữa các tỉnh, thành phố. Song song, Việt Nam cũng cần xây dựng một bộ máy công vụ hiệu quả và có trách nhiệm giải trình.

Theo bà Mariam J. Sherman, Việt Nam hiện đã có sẵn lợi thế, chính là nền tảng phát triển vững chắc trong 4 thập kỷ qua, kể từ thời kỳ Đổi mới. Cụ thể, kể từ sau Đổi mới, Việt Nam đã ghi dấu sự tiến bộ từng bước về quyền tiếp cận thông tin, huy động sự tham gia của người dân, quyền sở hữu, phân cấp, các thể chế về quản lý nhà nước cũng như về sự phát triển của khu vực tư nhân, cùng các cơ chế bảo đảm trách nhiệm giải trình và nhiều cải cách khác. Nền kinh tế đã chuyển sang các thể chế dựa vào thị trường nhiều hơn… Và thành quả là, Việt Nam trong nhóm các nước tăng trưởng kinh tế duy trì ở mức cao của khu vực và thế giới. Tỷ lệ đói nghèo cùng cực giảm từ một nửa dân số xuống chỉ còn khoảng 1%. Đây cũng là một trong những mức giảm đói nghèo nhanh nhất trong lịch sử...

Ông Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện chiến lược và Chính sách kinh tế tài chính, Bộ Tài chính, xác nhận, thời gian qua, Đảng và Nhà nước dành ưu tiên cao nhất cho cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp, phần quyền, gắn với phân bổ nguồn lực, tinh gọn bộ máy, tổ chức lại đơn vị hành chính hiệu quả hơn. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn không ít rào cản. Thủ tục hành chính vẫn rườm rà, chi phí tuân thủ cao, thực thi chưa đồng đều, một bộ phận cán bộ công chức thiếu năng lực…

Trong bối cảnh đó, để đạt mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào 2045, các chuyên gia nhấn mạnh, yêu cầu đặt ra vẫn phải là cải cách sâu hơn nhằm đẩy mạnh tăng trưởng theo hướng bền vững. Xử lý vấn đề thể chế sẽ tạo đột phá để bứt phá.

“Quá trình hướng tới mục tiêu 2045 đã cho thấy rõ vai trò quan trọng của thể chế trong việc bảo đảm tăng trưởng bền vững”, bà Mariam J. Sherman nhìn nhận. “Những nỗ lực cải cách gần đây thể hiện quyết tâm của Việt Nam, song để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần thực hiện những cải cách quyết liệt hơn nữa - một cú huých thể chế mang tính đột phá, nhằm phát huy tối đa tiềm năng của khu vực tư nhân trong thúc đẩy tăng trưởng và tạo ra việc làm chất lượng cho người dân”.

“Việt Nam đã đạt được những thành tựu phát triển đáng kể trong 20 năm qua, và chắc chắn có thể tiếp tục đạt được và thậm chí nhiều hơn nữa trong 20 năm tới nhờ cải cách thể chế mạnh mẽ - đột phá của đột phá”, Chuyên gia trưởng về khu vực công WB James Anderson tin tưởng.

Tránh tập trung lợi ích vào một nhóm

Theo PGS.TS. Trần Đình Thiên, Thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng, “tương lai của nền kinh tế Việt Nam thu nhập cao chính là tương lai của khu vực kinh tế tư nhân”. Do vậy, đột phá thể chế cần tạo động lực đột phá để khu vực này phát triển, đồng nghĩa thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chính sách của Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Dẫn phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm khi nhấn mạnh: đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, PGS.TS. Trần Đình Thiên cho rằng chính cách tiếp cận cởi trói này không chỉ là Trung ương với địa phương mà còn là sự cởi trói cho toàn bộ nền kinh tế, mà nếu làm được sẽ tạo ra đột phá. “Đây phải là tinh thần xuyên suốt”, ông nhấn mạnh.

Cùng với đó, vị chuyên gia cho rằng, phải chuyển mạnh sang chịu trách nhiệm cá nhân, đi liền với đó là một hệ thống khuyến khích để bảo đảm người có tài được trọng dụng, có cơ hội tốt hơn. “Đây là hai điểm mấu chốt để năng lực, tiềm năng của Việt Nam trỗi dậy, thoát khỏi nỗi lo sợ về thể chế, về rủi ro chính sách”, ông nói.

Ông Nguyễn Quốc Trường, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế tài chính, Bộ Tài chính, lưu ý, muốn đột phá thể chế, quan trọng nhất là khâu thực hiện. Nếu luật pháp, quy định tốt, nhưng đội ngũ thi hành không tốt sẽ không thể thành công.

Ông Trường dẫn chứng, thời gian qua, các địa phương đã gửi lên Trung ương, trong đó có Bộ Tài chính, rất nhiều câu hỏi về quy định pháp luật về đầu tư công, trong khi nó đã được quy định rất rõ trong các luật, nghị định. Điều đó cho thấy, năng lực của một bộ phận đội ngũ cán bộ ở địa phương vẫn còn hạn chế. Nếu không có đột phá về nhân lực, thông qua công tác đào tạo, nâng cao trình độ, năng lực, thì sẽ khó thực hiện tốt những quy định tiến bộ trong hệ thống pháp luật.

Cũng theo ông Trường, tầm nhìn 2045 chính là thịnh vượng và công bằng. Thể chế phải bảo đảm tránh lợi ích tập trung vào một nhóm trong xã hội, bởi nếu như thế thì chúng ta mới chỉ thành công một nửa. “Quan trọng nhất, mục tiêu ngắn hạn phải tạo nền tảng cho mục tiêu dài hạn, tức là mục tiêu 2026 - 2030 không đơn thuần là tăng trưởng bao nhiêu phần trăm, mà quan trọng hơn là kết quả tăng trưởng đó phải tạo vững chắc cho phát triển xa hơn trong giai đoạn 2031 - 2045”.

Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng là một lưu ý quan trọng để đạt được mục tiêu thu nhập cao. Song, theo giới phân tích, bài học từ Trung Quốc hay Mỹ… chỉ là đường hướng để suy nghĩ, còn làm như thế nào phải do chúng ta tự quyết định, và phải tự tin, kiên trì với mục tiêu đề ra.

Đan Thanh