'Thần y mạng' chữa bệnh bằng độc dược

Từ “thần dược” thịt cóc

Thịt cóc là thần dược cho trẻ còi xương và suy dinh dưỡng, là cứu cánh cho người kém ăn. Dinh dưỡng từ thịt cóc là có, nhưng chất độc trong cơ thể của cóc là chất độc mạnh với tim mạch, thần kinh và tâm thần. Tuy nhiên, trên các nhóm buôn bán sản phẩm từ cóc thì các “thần y” lại ví loài cóc là cứu cánh cho sức khỏe con người: “Bột cóc nhà làm được chế biến từ 100% thịt cóc nguyên chất, không pha trộn, không chất bảo quản, là bài thuốc gia truyền của lương y H.T.M”, một trong nhiều nội dung rao bán bột cóc trên nhóm “Đông y gia truyền”.

Nhóm trẻ em miền núi bị ngộ độc do ăn thịt cóc phải vào bệnh viện cấp cứu

Người rao bán kiêm lương y gia truyền chia sẻ, loại cóc bào chế thành bột hoặc ruốc chính là cóc rừng, được thu mua từ Tây Nguyên và miền Tây. “Vì là cóc rừng nên thịt cóc rất sạch, là dinh dưỡng tốt nhất chữa bệnh còi xương cho trẻ”, lương y mạng cho biết. Trả lời băn khoăn về độc tính của loài cóc, lương y này trấn an: “Cóc có độc ở da, mắt, trứng và nội tạng, riêng phần thịt thì lại an toàn tuyệt đối. Thầy đã bán hàng ngàn hũ bột cóc, chưa có trường hợp nào bị ngộ độc hay phản ứng phụ gì”.

Về những trường hợp bị ngộ độc do ăn thịt cóc phải nhập viện hoặc tử vong, theo thầy lang đó là do con người ăn cả nội tạng hoặc chế biến sai quy trình. Thầy khuyên khách hàng nên mua những sản phẩm từ cóc của những shop do bác sĩ hoặc lương y bán để đảm bảo vừa được khám bệnh online, vừa được tư vấn dùng “thần dược” từ cóc một cách an toàn.

Những lời quảng cáo sáo rỗng cùng lý thuyết sách vở online, nhưng có nhiều người hưởng ứng và tham gia mua “thần dược” cóc để chữa bệnh cho người thân, bỏ mặc những khuyến cáo mạnh mẽ từ chính quyền và các chuyên gia y tế về hậu quả nghiêm trọng của độc dược từ loài cóc.

Vào đầu tháng 9/2025 vừa qua, Bệnh viện Nhi Gia Lai tiếp nhận và điều trị cho 9 trẻ em ở xã Ia Dom (tỉnh Gia Lai) bị ngộ độc sau khi ăn thịt cóc tại nhà. Các bệnh nhân đều là trẻ em từ 9 đến 14 tuổi.

Theo tiền sử bệnh nhân, sau khi ăn thịt cóc, cả 9 em xuất hiện triệu chứng buồn nôn, nôn nhiều, đau bụng, khó thở, tê môi, lưỡi và mệt mỏi. Ngay khi phát hiện sự việc, lực lượng y tế xã Ia Dom đã khẩn trương sơ cứu bằng biện pháp gây nôn, rửa dạ dày, truyền dịch, thở oxy và chuyển toàn bộ bệnh nhân lên tuyến trên. Nguyên nhân ban đầu được xác định do các em ăn phải gan, trứng và mật cóc, những bộ phận chứa độc tố bufotoxin, bufotenin có khả năng gây ngộ độc nặng.

Món bột cóc được chế biến sẵn thành từng hũ và rao bán trên mạng

Tại Bệnh viện Nhi Gia Lai, các bác sĩ đã tập trung điều trị và đồng thời tuyên truyền cho người dân về mức độ nguy hiểm khi sử dụng thịt cóc, trứng, gan và mật cóc làm thực phẩm. Ông Lê Trọng Phúc, Chủ tịch UBND xã Ia Dom cho biết nhiều người dân trên địa bàn còn hạn chế hiểu biết về độc tính của cóc nên rất chủ quan.

Theo các chuyên gia chống độc, nếu sản phẩm chế biến từ thịt cóc có chứng nhận của Bộ Y tế thì sẽ được công nhận là sản phẩm an toàn. Ngược lại, nếu thịt cóc hoặc bột cóc được chế biến từ một cơ sở nào đó chưa có giấy phép kinh doanh mặt hàng này, những người bán rong hoặc người tiêu dùng tự chế biến thì đều không đáng tin cậy, rất có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Theo bác sĩ đông y Nguyễn Hữu Khánh, không có gì đảm bảo rằng chúng ta tự chế biến thịt cóc mà không gây một chút sơ sót nhỏ.

Đối tượng sử dụng thịt cóc hay bột cóc phần lớn là trẻ em chậm lớn, suy dinh dưỡng hoặc bệnh nhân suy nhược. Ở những người này, khả năng chống chọi với chất độc của cóc sẽ kém hơn nhiều so với người khỏe mạnh, trong khi chất độc của một con cóc đủ để giết chết 4 đến 5 người khỏe. Hơn nữa trong cóc chứa nhiều giun sán, ký sinh trùng, nếu chế biến không kỹ, giun sán, ký sinh trùng sẽ gây hại cho cơ thể.

Đến “cứu cánh” cá nóc

Ruốc cá nóc, bột cá nóc hiện đang được các “thần y” rao giảng là bài thuốc với công dụng tăng cường sức khỏe, vỗ béo, chữa giảm đau, lợi tiêu hóa…và chào hàng rôm rả khắp cõi mạng. “Nhà nào có người già yếu, chán ăn thì nên mua loại ruốc cá nóc gai về tẩm bổ sẽ có tác dụng trong vòng một tuần. Loại ruốc này được lương y có tay nghề bào chế từ cá nóc không có độc, đảm bảo an toàn cho sức khỏe”, lời quảng cáo ruốc cá nóc trong cộng đồng “sức khỏe cho người cao tuổi”.

Bệnh nhân ngộ độc cá nóc được điều trị tại bệnh viện.

Hiện nhóm này có trên 3.000 thành viên, hoạt động trao đổi văn hóa, giao lưu và chia sẻ những bài thuốc hay. Chủ nhân quảng cáo món ruốc cá nóc có tài khoản Lương Tài, tự giới thiệu bản thân là lương y của nhà thuốc H.N, chuyên về dinh dưỡng cho người già. Món ruốc cá nóc được lương y quảng cáo với độ tin cậy cao: “Cá nóc dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là Hà đồn. Vì vậy, các loại thuốc được chế biến từ cá nóc sẽ được lấy trực tiếp từ ngư dân và được những chuyên gia hải sản chế biến một cách an toàn, phần ruốc làm hoàn toàn từ thịt của cá, không lẫn nội tạng hay bất kỳ một giọt máu cá nào. Bên thầy đã thử nghiệm trực tiếp nên khách hàng dùng tuyệt đối an toàn”.

Ngoài ruốc cá nóc giúp người già ăn khỏe, mau béo, da đẹp, tóc đen, lương y mạng còn quảng cáo thêm các món như, da cá nóc phơi khô, bóng cá, mình cá, gan cá… có chứa nhiều dinh dưỡng, giúp cải thiện quá trình tiêu hóa, chống suy dinh dưỡng, tăng cường hệ tuần hoàn, hô hấp… Sản phẩm từ cá nóc được quảng cáo là món ăn nhưng có tác dụng như vị thuốc đã thu hút nhiều khách hàng quan tâm.

Trên những hội nhóm, khách hàng và “lương y” kiêm chủ shop sẽ tương tác trực tiếp với nhau, “bắt mạch” online cho bệnh nhân và tư vấn liều dùng thông qua những gói hàng cá nóc đã chế biến thành phẩm loại 100g - 500g với giá thành giao động từ 80.000 - 300.000 đồng.

Cá nóc là loài có độc tố nguy hiểm nhưng vẫn được buôn bán công khai để làm thức ăn và làm thuốc chữa bệnh.

Khi chúng tôi thắc mắc về độc tính nguy hiểm của cá nóc, lương y mạng giải thích rằng, cá nóc có nhiều loại, không phải loài nào cũng độc. Các shop bán mặt hàng này đều là những người học nghề y, am hiểu về dinh dưỡng nên rất yên tâm: “Đối với các loại cá nóc có chất kịch độc tetrodotoxin (độc tố thần kinh), các chuyên gia y tế của thế giới đã nghiên cứu bào chế chúng để làm thuốc kích thích thần kinh, gây tê, gây mê, giảm đau, chữa một số bệnh tim mạch và ung thư... “Lấy độc trị độc” chính là phương pháp y học được các bậc thần y xưa sử dụng”, tài khoản Lương Tài “thần y” tự xưng phân tích để trấn an khách hàng trước nỗi sợ độc dược từ cá nóc.

Theo các tài liệu nghiên cứu, trên thế giới, người ta đã nghiên cứu chất độc của cá nóc có tên là tetrodotoxin, tập trung ở da, ruột, gan, cơ bụng, túi tinh của con đực và nhiều nhất là ở trứng cá của con cái. Đây là một loại độc tố thần kinh cực độc, gấp hơn 1.200 lần so với cyanua. Vì vậy, khi ngộ độc cá nóc, nhiều bệnh nhân rơi vào nguy kịch, thậm chí tử vong.

Tối ngày 15/10, ghe của ông L.V.T. (xã Phan Rí Cửa, tỉnh Lâm Đồng) đánh bắt được một con cá nóc mú nặng khoảng 5 kg và mang về chế biến món cá nóc um. Trong bữa ăn có vợ và con ông T. cùng 7 người bạn. Khoảng 20 giờ cùng ngày, bà T.T.N. xuất hiện triệu chứng tê đầu lưỡi, tê môi, buồn nôn, hoa mắt và mệt mỏi, người con là L.T.T. và ông L.V.T. cũng có biểu hiện tương tự. Cả ba được đưa đến Bệnh viện Đa khoa Bắc Bình Thuận, sau đó chuyển tiếp lên Bệnh viện Đa khoa Bình Thuận.

Đến khoảng 21 giờ 30 phút, ông M.V.N., người cùng ăn cá nóc, cũng xuất hiện triệu chứng tê miệng. Đến 2 giờ sáng 16/10, ông được chuyển vào Bệnh viện Đa khoa Bắc Bình Thuận, rồi tiếp tục chuyển lên Bệnh viện Đa khoa Bình Thuận để theo dõi và điều trị. Riêng trường hợp của bà T.T.N. (32 tuổi) xuất hiện biến chứng suy hô hấp nặng, bác sĩ tiên lượng nguy cơ tử vong cao. Chồng bà là ông L.V.T. (31 tuổi) cũng rơi vào tình trạng suy hô hấp cấp, tiên lượng nặng. Con gái là bé L.T.T. (13 tuổi) bị ngộ độc nhẹ. Ngoài ra, ông M.V.N. (30 tuổi) được xác định ngộ độc mức độ nhẹ.

Đến sáng 17/10, thêm hai người nữa cùng ăn cá nóc với nhóm trên cũng phải nhập viện, nhưng dạng nhẹ. Nhờ được cấp cứu và điều trị kịp thời, các bệnh nhân đã qua cơn nguy kịch và đang tiếp tục được theo dõi, chăm sóc tại bệnh viện. Bác sĩ Ngô Văn Ba, Trưởng khoa Hồi sức Tích cực - Chống độc (Bệnh viện Đa khoa Bình Thuận) thông tin, chiều 16/10, ông L.V.T. đã được cai máy thở và tỉnh táo hoàn toàn. Đến sáng 17/10, bà T.T.N., vợ ông T., cũng đã tỉnh táo và được cai máy thở sau 24 giờ hôn mê.

Biết cá nóc có độc dược rất mạnh, nhiều ca ngộ độc, thậm chí tử vong khi ăn cá nóc có độc nhưng ngư dân miền biển vẫn thường ăn món này và xảy ra những vụ ngộ độc nguy hiểm đến tính mạng. Trước đó, cuối tháng 8/2025, bà T. T. H. (47 tuổi) và ông L. H. (43 tuổi) cùng trú tại phường Phú Thủy (Lâm Đồng) nhập viện trong tình trạng tê môi, tê lưỡi, nôn ói, sùi bọt mép, riêng ông L. H. bị liệt tay, chân.

Sau khi tỉnh lại, bà H. cho biết, hai vợ chồng cùng một người bạn đã ăn cá nóc gạo um bún và bị ngộ độc. Trước đây, bà cũng đã vài lần ăn cá nóc gạo um bún nhưng không xảy ra vấn đề gì nên chủ quan và tiếp tục ăn.

Ngày 17/10, Sở Y tế tỉnh Lâm Đồng đã có văn bản đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường; UBND các xã, phường, đặc khu tăng cường công tác truyền thông phòng, chống ngộ độc cá nóc, nâng cao nhận thức của người dân về mức độ nguy hiểm của cá nóc. Người dân cần tuyệt đối không đánh bắt, thu gom, vận chuyển, mua bán, chế biến hoặc tiêu dùng cá nóc dưới bất kỳ hình thức nào.

Sở Y tế cũng yêu cầu các cơ sở kinh doanh hải sản ký cam kết không mua bán, chế biến hoặc tiêu thụ cá nóc; đồng thời, phát động phong trào quần chúng phát hiện, tố giác hành vi đánh bắt, thu mua, chế biến, buôn bán cá nóc làm thực phẩm. Các đơn vị chuyên môn trực thuộc cần tăng cường kiểm tra, giám sát tại cảng cá, chợ, điểm kinh doanh hải sản để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về kinh doanh cá nóc.

Ngọc Thiện