Thách thức đối với mô hình phát triển của Australia

Cầu cảng Sydney, Australia. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Báo cáo chung của nhóm nghiên cứu e61 và Đại học New South Wales (UNSW) cho thấy nền kinh tế Australia có thể gặp rủi ro nếu không có những điều chỉnh phù hợp trước những biến động nhanh chóng của thế giới.

Báo cáo có tiêu đề "Sự cô lập ngày càng tăng của một quốc đảo: Năm chủ đề kinh tế sẽ chi phối Quốc hội khóa tới", trong đó nhấn mạnh rằng xu hướng dân túy toàn cầu, việc ông Donald Trump làm Tổng thống Mỹ và sự suy giảm của hệ thống thương mại toàn cầu sẽ là những thách thức đáng kể đối với Australia.

Một trật tự kinh tế toàn cầu mới

Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng trật tự kinh tế toàn cầu đã thay đổi đáng kể trong những năm gần đây.

Báo cáo cho biết hệ thống dựa trên luật lệ đang dần nhường chỗ cho một kỷ nguyên mới của các cuộc đàm phán mang tính giao dịch dựa trên quyền lực, trong đó các nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa thực dụng chiếm ưu thế. Nhiều quốc gia đang từ bỏ thương mại tự do và hành động vì khí hậu, thay vào đó theo đuổi chính sách công nghiệp với mục tiêu đảm bảo năng lực tự cung tự cấp và chủ quyền kinh tế.

Các nhà nghiên cứu nhận định đây không phải là một sự thay đổi tạm thời và cảnh báo rằng các chính sách gần đây của Mỹ có tác động sâu rộng và không thể dễ dàng đảo ngược. Trong bối cảnh này, mối quan hệ giữa Australia với Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục gặp nhiều thử thách, đòi hỏi kỹ năng điều hành chính sách khéo léo từ chính phủ.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu vẫn là một thách thức cấp bách và dù Australia cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, tham vọng trở thành cường quốc năng lượng xanh của nước này vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản.

Báo cáo cho rằng trong khi nhiều quốc gia đang tập trung bảo vệ và xây dựng năng lực sản xuất trong nước, Australia nên tìm cách thích ứng theo hướng khác. Một trong những cơ hội tiềm năng là tận dụng xu hướng "friendshoring" - giao dịch với các đối tác đáng tin cậy. Với hệ thống tài chính ổn định, thể chế dân chủ vững chắc và nền pháp quyền, Australia có lợi thế trong việc thu hút đầu tư nước ngoài trong bối cảnh thế giới ngày càng khó lường.

Xem xét lại mô hình tăng trưởng dân số cao

Các nhà nghiên cứu cho biết Australia đã áp dụng mô hình tăng trưởng dân số cao trong nhiều thập kỷ, với tốc độ nhanh hơn hầu hết các quốc gia phát triển khác. Trong 20 năm qua, dân số nước này đã tăng 35%, cao hơn mức trung bình 13% của OECD và vượt qua nhiều quốc gia phát triển như Canada (27%) và New Zealand (30%).

Báo cáo nhấn mạnh rằng tốc độ tăng trưởng dân số cao đã mang lại nhiều lợi ích rõ ràng, giúp duy trì sự trẻ trung của lực lượng lao động, lấp đầy các khoảng trống kỹ năng và thúc đẩy sự đa dạng văn hóa.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mô hình này có những "chi phí tích lũy" đáng kể. Áp lực dân số đã làm gia tăng nhu cầu nhà ở, trong khi nguồn cung không theo kịp, đẩy giá bất động sản lên cao. Đồng thời, sự ủng hộ của công chúng đối với nhập cư dường như đã suy giảm trong cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt gần đây.

Báo cáo cho biết ngành xây dựng của Australia có quy mô lớn hơn nhiều so với các nước phát triển khác, khiến nước này chịu tác động mạnh hơn từ sự suy giảm năng suất trong lĩnh vực xây dựng trên toàn cầu. Điều này đã cản trở khả năng cung cấp nhà ở cho dân số ngày càng tăng một cách kịp thời và hiệu quả.

Với những thách thức này, các chuyên gia nhận định Australia có thể không thể tiếp tục dựa nhiều vào nhập cư để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong tương lai, lấp đầy tình trạng thiếu hụt kỹ năng hay giải quyết các vấn đề nhân khẩu học. Câu hỏi đặt ra là chiến lược thay thế nào sẽ được áp dụng để đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững?

Suy giảm năng suất - Thách thức dài hạn

Các nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng năng suất lao động của Australia đã suy giảm trong nhiều thập kỷ qua.

Tốc độ tăng trưởng năng suất hằng năm đã giảm từ hơn 2% trong những năm 1990 xuống dưới 1% trong thập kỷ 2010 và hầu như đi ngang kể từ khi đại dịch COVID-19 bắt đầu. Tình trạng năng suất lao động dưới xu hướng từ năm 2014 đến nay đã khiến mỗi người dân Australia mất khoảng 11.000 AUD thu nhập mỗi năm.

Các chuyên gia cho rằng việc hiểu rõ nguyên nhân khiến năng suất lao động suy giảm là điều quan trọng. Một số yếu tố chính như tốc độ đổi mới công nghệ chậm lại, tác động của dân số già hóa đối với nguồn cung lao động và sự tập trung quyền lực ngày càng tăng trong các ngành kinh tế quan trọng, gây cản trở sự gia nhập của các doanh nghiệp mới.

Bên cạnh đó, tỷ lệ các công ty mới gia nhập và các công ty cũ rời thị trường cũng giảm dần, khiến dân số lao động của Australia ngày càng già đi.

Báo cáo nhấn mạnh rằng ngành chăm sóc - hiện là lĩnh vực lớn nhất của nền kinh tế Australia - có thể là một trong những nguyên nhân làm chậm tốc độ tăng trưởng năng suất. Các nhà nghiên cứu khuyến nghị rằng cần có chính sách phù hợp để thúc đẩy môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp có tiềm năng lớn, đồng thời loại bỏ các rào cản đối với sự dịch chuyển lao động.

Áp lực tài chính đối với chính quyền liên bang và tiểu bang

Báo cáo cảnh báo rằng chính quyền Australia sẽ phải tập trung cải thiện tính bền vững tài chính trong những năm tới.

Tỷ lệ nợ công trên GDP của Australia vẫn ở mức thấp so với các nước OECD, nhưng xu hướng gia tăng nợ đang trở thành vấn đề đáng lo ngại. Dự báo hiện tại cho thấy ngân sách liên bang sẽ tiếp tục thâm hụt trong toàn bộ thập kỷ tới.

Báo cáo cho biết hệ thống phúc lợi xã hội của Australia có mục tiêu rõ ràng, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm bất bình đẳng thu nhập và tiêu dùng giữa các hộ gia đình. Tuy nhiên, cơ cấu chi tiêu đã thay đổi đáng kể trong thập kỷ qua, khi chính phủ ngày càng tập trung vào các khoản phúc lợi hiện vật như chăm sóc người già, chăm sóc trẻ em và Chương trình Bảo hiểm Khuyết tật Quốc gia (NDIS), thay vì hỗ trợ bằng tiền mặt như trước đây.

Các nhà nghiên cứu nhận định rằng những lĩnh vực chi tiêu này sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tương lai. Do đó, chính phủ cần xem xét nghiêm túc các biện pháp cải cách thuế và chi tiêu để đảm bảo tính bền vững tài chính.

Những thách thức liên thế hệ

Báo cáo cảnh báo rằng thế hệ trẻ Australia có thể không khá giả hơn cha mẹ và ông bà của họ nếu tình trạng giá nhà đất cao, áp lực tài chính và tăng trưởng năng suất kém tiếp tục kéo dài.

Tỷ lệ sở hữu nhà của những người trong độ tuổi 25-34 hiện nay thấp hơn so với thế hệ trước ở cùng độ tuổi, đặc biệt tại các thành phố lớn. Đồng thời, mức tăng thu nhập thực tế của nhóm tuổi này trong hai thập kỷ qua cũng thấp hơn so với các nhóm tuổi khác.

Báo cáo kết luận rằng nếu không có cải cách thuế hợp lý, phần lớn gánh nặng tài chính sẽ dồn lên vai người lao động, hoặc bị chuyển sang thế hệ tương lai thông qua việc gia tăng thâm hụt ngân sách.

Hoàng Anh/Báo Tin tức