Tết xưa trong ký ức của người cao tuổi

Anh hùng lực lượng vũ trang Nguyễn Văn Tấn kể lại cho các cháu nghe những câu chuyện ngày trẻ ông tham gia chiến đấu.

Những ngày giáp Tết Nguyên đán, chúng tôi có dịp đến thăm Anh hùng lực lượng vũ trang Nguyễn Văn Tấn, xã Quân Hà (Bạch Thông), được lắng nghe nhiều câu chuyện kể về những ngày chiến đấu trực tiếp anh dũng, cái Tết đặc biệt nhất trong cuộc đời. Dù đã ở tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng ký ức của “một thời hoa lửa” về những cái Tết đầy gian khó mà thắm tình đồng chí, đồng đội vẫn mãi vẹn nguyên trong trái tim của người lính già.

Năm 23 tuổi, ông Tấn tình nguyện lên đường nhập ngũ, biên chế thuộc Tổng cục Hậu cần sau đó chuyển sang Tổng cục Kỹ thuật. Nhiệm vụ của đơn vị là sửa chữa các loại xe của quân đội như xe tăng, xe thiết giáp… Ông tham gia chiến đấu trực tiếp ở các chiến dịch đường 9 Nam Lào, Mậu thân năm 1968, chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng miền Nam thống nhất đất nước...

Ông Tấn bồi hồi nhớ lại: Năm 1968 đơn vị của ông đang ở làng Nghi Lâm, huyện Nghi Lộc (Nghệ An) thì đúng Tết Nguyên đán. Cả đơn vị có 120 người, được cấp phát 2 người một chiếc bánh chưng và vài cân thịt lợn. Địch vẫn đang bắn phá khắp nơi nên chỉ thắp đèn mờ mờ để tổ chức thi hái hoa dân chủ cùng đợi đón giao thừa. Rồi năm 1974 đón tết tại Bù Đăng, tỉnh Sông Bé (nay thuộc tỉnh Bình Phước), cả đơn vị ở trong rừng. Bởi tết nên được đơn vị cấp cho ít gạo nếp, vài điếu thuốc lá. Tuy nhiên, đang trên đường hành quân không có gói bánh chưng mà nấu cơm nếp vào nồi quân dụng. Nồi to mà gạo ít cuối cùng nấu bị dính cháy hết. Anh em chỉ còn ít thịt, điếu thuốc ngồi quây quần bên nhau hát hò bài ca kết đoàn đón năm mới. Thiếu thốn, ngày tết nhớ nhà nhưng ai nấy đều quyết tâm, sẵn sàng chiến đấu để có những mùa xuân hòa bình. Giờ chứng kiến sự đổi thay của quê hương thấy những hy sinh, vượt khó khăn ngày ấy xứng đáng. Tết bây giờ đã ấm no, sung túc.

Đã trở thành truyền thống của gia đình, mỗi dịp gần Tết cổ truyền, những thành viên trong gia đình bà Nông Thị Hỷ, phường Đức Xuân (thành phố Bắc Kạn) lại tất bật gói bánh chưng. Đây là khoảng thời gian để gia đình đoàn tụ sau một năm làm việc, mọi người quây quần bên nhau, kể chuyện về một năm cũ đã qua và hy vọng về một năm mới sung túc.

Vừa gói những chiếc bánh chưng vuông vắn, đẹp mắt bà Hỷ vừa chia sẻ: Năm nay bà 76 tuổi rồi. Từ khi còn là con gái tuổi 16 đôi mươi bà đã bắt đầu biết gói bánh, sau đó ở thời bao cấp được phân công ở tổ làm cỗ chuyên gói bánh. Nhưng xưa nghèo, bánh chưng chỉ có vào dịp Tết cổ truyền nên háo hức lắm. Bây giờ cuộc sống ngày càng phát triển, muốn ăn bánh chưng ra chợ là có bán. Vì đã quen với việc làm bánh chưng nên gia đình giữ nghề nhiều năm nay, làm dịch vụ bán bánh dịp lễ, tết và mang lại nguồn thu nhập thêm cho gia đình.

Gia đình bà Nông Thị Hỷ quây quần gói bánh chưng cho Tết cổ truyền.

Năm nay 88 tuổi, nhắc đến tết xưa bà Hoàng Thị Liên, tổ 6, phường Đức Xuân (thành phố Bắc Kạn) vui vẻ chia sẻ: Tết xưa mộc mạc, đơn sơ nhưng gần gũi ấm cúng. Trẻ em, người lớn thời xưa rất háo hức mỗi khi Tết đến, Xuân về. Những ngày giáp Tết, tầm 26 - 28 tháng chạp, nhà nhà, người người đã tươm tất mọi việc, cùng nhau đi phiên chợ tết ngày 29. Vui nhất bọn trẻ con rất háo hức, vì chúng được bố mẹ mua cho bộ quần áo đẹp, ăn những món ăn mà ngày thường chúng thèm. Tối 29, bà con trong một xóm, hay trong một gia đình sẽ góp nếp, góp thịt mỡ, đậu xanh, lá dong, giang lạt cùng nhau ngồi gói bánh và trực nấu bánh chưng. Khi bánh chín, lại cùng nhau vớt bánh và phân chia về các gia đình. Bây giờ cuộc sống đầy đủ, mọi thứ đều có sẵn nên cái háo hức ngày Tết được ăn ngon, mặc đẹp dường như là không có; truyền thống gói bánh chưng cũng không còn được nhiều gia đình gìn giữ, muốn ăn hằng ngày đều có bán.

Tết xưa và nay, mặc dù có những thay đổi trong cách thức tổ chức và chuẩn bị, nhưng tinh thần của ngày Tết thì vẫn không thay đổi. Đó là sự đoàn viên, là tình cảm gia đình, là niềm tin vào tương lai tươi sáng. Những câu chuyện về Tết xưa từ những người cao tuổi là những minh chứng sống động về một thời kỳ đầy gian khổ nhưng cũng đầy ắp tình người, tình đồng chí. Dù cuộc sống hiện đại có thay đổi đến đâu, thì những giá trị tinh thần của Tết cổ truyền vẫn sẽ luôn được gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ mai sau./.

Hà Nhung