'Tết Đoan Ngọ xưa và nay' tại Hoàng thành Thăng Long

Trong văn hóa lễ Tết cổ truyền của cha ông ta, từ xưa đã lưu truyền câu ca dao “Tháng Tư đong đậu nấu chè. Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng Năm”. Tết được gọi với nhiều cái tên khác nhau như Đoan Ngọ, Đoan dương, Đoan ngũ hay “Tết giữa năm” nhưng phổ biến nhất là Tết “giết sâu bọ”.

Hàng năm, cứ đến ngày mùng 5/5 âm lịch, từ chốn cung đình hoa lệ, tôn nghiêm cho đến những miền quê mộc mạc thân thương đều hân hoan đón Tết Đoan Ngọ. Từ cung đình tới ngoài dân gian có những lễ nghi, phong tục khác nhau nhưng đều là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tông, cầu mong sức khỏe, bình an.

Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lễ Tết truyền thống của dân tộc, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội đã tổ chức không gian trưng bày “Tết Đoan Ngọ xưa và nay” tại Nhà N14 và trong hai ngày 31/5 và mùng 1/6 sẽ có các nghệ nhân đến chia sẻ tại 19C, Khu di sản Hoàng Thành Thăng Long.

“Tết Đoan Ngọ xưa và nay” được trưng bày theo hai chủ đề chính: Tết Đoan Ngọ dân gian truyền thống và Tết Đoan Ngọ trong cung đình thời Lê Trung Hưng. Không gian trưng bày Tết Đoan Ngọ dân gian truyền thống được chọn lọc và tái hiện với các phong tục đặc sắc như: phong tục thờ cúng các vị thần linh và tổ tiên; phong tục “giết sâu bọ; phong tục đeo bùa tua bùa túi, đeo chỉ ngũ sắc. Không gian trưng bày được tái hiện một cách dung dị và chân thực, giúp du khách có thể tiếp cận và cảm nhận được nét độc đáo, ý nghĩa của các phong tục Tết của người dân kinh thành xưa. Các nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thiết triều, lễ ban quạt, lễ ban yến... được phỏng dựng lại qua hệ thống tranh vẽ dựa trên các tư liệu lịch sử.

Mô hình chiếc quạt lớn trên có đề bài thơ được phỏng dựng nhằm ghi dấu lại sự kiện vua Lê Hiến Tông làm thơ đề trên quạt vào dịp Tết Đoan Ngọ để gửi gắm những tâm tư, trăn trở của mình trong việc chính sự, trị vì đất nước. Không gian lễ ban quạt được phỏng dựng qua mô hình quan Tư lễ ban quạt cho các quan trong triều. Bên cạnh đó, để hiểu hơn về ý nghĩa và vai trò của chiếc quạt trong đời sống hàng ngày, Trung tâm đã phối hợp trưng bày quy trình, dụng cụ làm quạt và bộ sưu tập quạt của nghệ nhân Lân Tuyết.

Văn hóa phi vật thể cung đình Thăng Long xưa vốn đã diễn ra cách đây hàng nhiều thế kỷ, các nguồn tư liệu ghi chép rất ít. Không gian trưng bày đã góp phần làm sống lại văn hóa phi vật thể cung đình thông qua những diễn giải cụ thể, giúp du khách có thể hình dung ra đôi nét về đời sống sinh hoạt hoàng cung xưa.

Lê Chi