Tăng tốc đổi mới sáng tạo: Đồng hành giữa chính sách và nội lực doanh nghiệp

GS.TS Nguyễn Đức Khương, Giám đốc Điều hành Trường Kinh doanh Leonard de Vinci (Pháp), Chủ tịch Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global).

Bên lề Hội nghị Thượng đỉnh French Tech Việt Nam 2025 (La French Tech Summit Vietnam 2025) vừa diễn ra tại TP.HCM, GS.TS. Nguyễn Đức Khương, Giám đốc Điều hành Trường Kinh doanh Leonard de Vinci (Pháp), Chủ tịch Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global), đã dành cho Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy một cuộc trao đổi về những không gian hợp tác sâu rộng trong các lĩnh vực công nghệ, đổi mới sáng tạo, kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp giữa Việt Nam và Pháp; về những sáng kiến cụ thể, góp phần nâng cao năng lực sáng tạo, năng lực quản lý và thúc đẩy phát triển bền vững cho cả hai quốc gia.

Tuyên bố chung giữa Việt Nam và Pháp về đối tác chiến lược toàn diện đã nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo và công nghệ cao trong hợp tác song phương, ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa và thời điểm tổ chức French Tech Summit 2025 trong bối cảnh Việt Nam đang triển khai các chiến lược lớn về kinh tế số, đổi mới sáng tạo và công nghệ cao, đặc biệt khi các chính sách như Nghị quyết 57-NQ/TW vừa được ban hành?

Đây là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cả Việt Nam và Pháp, khi hai quốc gia đã thống nhất tăng cường hợp tác sâu rộng hơn nữa trên nhiều lĩnh vực, vượt ra khỏi các lĩnh vực truyền thống như y tế hay giáo dục - đào tạo.

Lần này, trọng tâm được chuyển sang lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo – một trụ cột phát triển mà Việt Nam đang rất cần thêm những động lực mới. Đặc biệt, trong bối cảnh Nghị quyết 57 vừa được ban hành, chúng ta đang có một không gian chính sách rộng mở để thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển khoa học công nghệ.

Pháp là một quốc gia có nền công nghiệp và khoa học công nghệ phát triển ở trình độ cao, với nhiều ý tưởng đột phá mang tầm toàn cầu đã khởi nguồn từ đây. Sau những cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu và khủng hoảng nợ công trong giai đoạn 2007 – 2011, Pháp đã triển khai chương trình "Đầu tư cho tương lai" nhằm xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ.

Mục tiêu ban đầu là đến năm 2025 sẽ có 25 kỳ lân công nghệ, tuy nhiên ngay từ năm 2022, Pháp đã không chỉ đạt mà còn vượt xa con số này, cho thấy sức bật mạnh mẽ của quốc gia này trong lĩnh vực công nghệ cao. Đây chính là cơ hội để Việt Nam mở ra một không gian hợp tác mới với Pháp trong các lĩnh vực công nghệ. Sự kiện La French Tech Summit Vietnam 2025 như một ví dụ cụ thể về khả năng kết nối lực lượng đổi mới sáng tạo của hai quốc gia.

Những sự kiện như French Tech Summit Vietnam 2025 được xem là những “cú hích mềm” thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, theo ông, cần làm gì để những hội thảo hay sự kiện như thế không chỉ dừng lại ở tính biểu tượng, mà thực sự tạo ra những chuyển biến bền vững và thực chất trong chính sách, dòng vốn đầu tư, cũng như hệ sinh thái khởi nghiệp và công nghệ?

Trước đây, La French Tech đã nhiều lần tổ chức các sự kiện bên lề nhằm thúc đẩy kết nối cộng đồng đổi mới sáng tạo tại Việt Nam có thể tiếp cận các nguồn lực quốc tế, đặc biệt là nguồn vốn và công nghệ, doanh nghiệp và chuyên gia đến từ Pháp.

Tuy nhiên, sự kiện lần này có quy mô đặc biệt lớn, diễn ra trong thời gian Tổng thống Pháp thăm chính thức Việt Nam, với mục tiêu hai nước cùng xây dựng một hành lang hợp tác sâu rộng hơn về đổi mới sáng tạo và công nghệ. Đây là dấu mốc mở ra kỳ vọng mới nhưng đồng thời cũng đòi hỏi nỗ lực lớn từ cả hai phía trong thời gian tới từ việc tìm được tiếng nói chung đến việc triển khai các dự án hợp tác cụ thể.

Một trong những ưu tiên là làm sao để hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam có thể cung cấp các giải pháp công nghệ mà phía Pháp đang quan tâm. Ngược lại, các startup công nghệ của Pháp cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết những “bài toán” cụ thể tại Việt Nam từ chuyển đổi số trong doanh nghiệp, đô thị thông minh, đến các thách thức cấp bách như thích ứng với biến đổi khí hậu, số hóa dịch vụ công, y tế hay giáo dục.

Chẳng hạn, trong bối cảnh thị trường đòi hỏi ngày càng nhiều mô hình dịch vụ linh hoạt, thuận tiện nơi người dùng có thể tiếp cận giải pháp công nghệ xuyên biên giới mà không cần di chuyển thì những sáng kiến đổi mới sáng tạo, nhất là các sáng kiến về công nghệ, hướng đến phát triển bền vững sẽ đóng vai trò then chốt.

Vậy theo ông, các chuyên gia, hay doanh nghiệp tiên phong trong và ngoài Việt Nam đóng vai trò như thế nào trong việc “bắc cầu” thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam và Pháp nói riêng, cũng như Việt Nam và thế giới nói chung trong những lĩnh vực như công nghệ, sáng kiến sáng tạo, phát triển bền vững?

Trước hết, hợp tác đổi mới sáng tạo giữa Việt Nam và Pháp phải được đặt trong bối cảnh thị trường, tức là phải có cung và có cầu. Hai bên chỉ thực sự hợp tác hiệu quả khi có nhu cầu thực sự. Tuy nhiên, để đi đến hợp tác, điều kiện tiên quyết là sự thấu hiểu lẫn nhau, cả về văn hóa, thế mạnh của mỗi nước. Từ sự hiểu biết này, chúng ta mới có thể xây dựng được các hình thức hỗ trợ nhau, phối hợp một cách hiệu quả.

Một tiềm năng lớn cần được khai thác sâu hơn là cộng đồng người Pháp đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam, đặc biệt là các doanh nhân có hiểu biết sâu sắc về thị trường trong nước. Đây có thể là những cầu nối giúp đưa thêm nhiều doanh nghiệp Pháp vào thị trường Việt Nam.

Ngược lại, cộng đồng người Việt tại Pháp, với quy mô ước tính khoảng 500.000 người cũng là nguồn lực rất quan trọng. Nhiều người trong thế hệ thứ ba, thứ tư đang làm việc tại các tập đoàn công nghệ hàng đầu của Pháp. Họ hoàn toàn có thể trở thành cầu nối hiệu quả để hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các startup, tiếp cận sâu hơn với hệ sinh thái công nghệ của Pháp.

GS.TS Nguyễn Đức Khương (thứ ba từ phải qua) trong phiên thảo luận "Những cơ hội đầu tư thú vị tại Việt Nam" trong khuôn khổ sự kiện La French Tech Summit Vietnam 2025 .

Theo ông, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam còn thiếu những yếu tố nền tảng nào để có thể “cất cánh”, phát triển bứt phá trong thời gian tới?

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã có những bước tiến rõ rệt trong 5–7 năm trở lại đây, cả về số lượng doanh nghiệp lẫn chất lượng các dự án. Các startup Việt Nam đang dần trưởng thành, học hỏi từ thực tiễn và vượt qua những giai đoạn khởi đầu đầy rủi ro đây là điều rất đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, để có thể “cất cánh” và phát triển mạnh mẽ hơn nữa, hệ sinh thái của chúng ta vẫn còn một số điểm cần cải thiện. Trước hết, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ phía Nhà nước, đặc biệt là trong việc tạo lập một môi trường thử nghiệm chính sách (sandbox) cho nhiều lĩnh vực như tài chính xanh, công nghệ chống biến đổi khí hậu, đến các lĩnh vực như tài sản số, blockchain, tiền số hay y tế số, logistics thông minh...

Những công nghệ mới này không chỉ là xu thế toàn cầu, mà còn là động lực phát triển trong tương lai. Nếu biết tận dụng đội ngũ startup trẻ giàu nhiệt huyết, có tư duy công nghệ và khả năng thích ứng nhanh, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên như một điểm sáng về đổi mới sáng tạo tại khu vực.

Ông có thể chia sẻ một số lời khuyên dành cho các doanh nghiệp, đặc biệt là startup, trong hành trình đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ?

Ngoài sự hỗ trợ từ phía Nhà nước, thì vai trò của các cơ quan địa phương, cũng như các trung tâm đổi mới sáng tạo tại các địa bàn là hết sức quan trọng. Họ cần tạo ra không gian thuận lợi cả về hạ tầng, thể chế và chính sách để các startup có thể tiếp cận được nguồn vốn, học hỏi kinh nghiệm quốc tế, tăng cường giao lưu, kết nối với các hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Khi môi trường kinh doanh cởi mở, minh bạch và thuận lợi, thì không chỉ các doanh nghiệp công nghệ quốc tế mà cả các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng sẽ có động lực để đến Việt Nam, tạo ra làn sóng đầu tư mới.

Sự hiện diện của các tập đoàn công nghệ lớn sẽ đóng vai trò như một “đầu kéo” không chỉ mang lại vốn và công nghệ, mà còn sẽ giúp giải những “bài toán lớn” cho các doanh nghiệp công nghệ trong nước, qua đó kích thích sự phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo theo chiều sâu.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, từ phía nội tại doanh nghiệp cũng cần có những bước đi chủ động và chiến lược. Trước hết, startup cần xác định rõ vấn đề mà mình đang giải quyết là gì, thuộc lĩnh vực công nghệ nào và đâu là thị trường tiềm năng thực sự. Việc định vị rõ thị trường mục tiêu sẽ giúp họ không chỉ phát triển sản phẩm đúng hướng mà còn tránh lãng phí nguồn lực.

Trong quá trình phát triển, các startup không nên chỉ tập trung vào chuyên môn công nghệ, mà cần trang bị thêm kiến thức về quản trị doanh nghiệp, vận hành tổ chức, xây dựng đội ngũ và đặc biệt là phát triển kỹ năng kinh doanh từ hoạch định chiến lược đến bán hàng. Đồng thời, đội ngũ sáng lập cần biết cách thu hút thêm những nhân sự có năng lực trong các lĩnh vực bổ trợ như quản lý, tài chính, nhân sự, marketing… để startup có thể chuyển mình từ giai đoạn “ý tưởng” sang một doanh nghiệp có khả năng mở rộng và vận hành bền vững.

Hải Vân