Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia tác động đến GDP như thế nào?

Chiều 25/11, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo công bố “Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia”.

Tóm tắt báo cáo, bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Trưởng nhóm Nghiên cứu Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, sau 16 năm thực hiện, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đã góp phần điều tiết kinh tế vĩ mô và tăng thu ngân sách nhà nước. Ngày 8/6/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Theo đó, Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 và dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

Tại Tờ trình, cơ quan soạn thảo trình bày việc tăng thuế nhằm hướng đến các mục tiêu, bao gồm: Giảm tỷ lệ sử dụng bia; phù hợp với thông lệ quốc tế và góp phần đảm bảo thu ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) là một chính sách có ảnh hưởng lớn và trực tiếp tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp ngành đồ uống nói chung, ngành bia nói riêng và tác động tới cả các ngành hàng liên quan và nền kinh tế.

Toàn cảnh hội thảo

Dự thảo Luật Thuế TTĐB đang sửa đổi theo hướng điều chỉnh tăng thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng bia (mức thuế hiện nay là 65%) với 2 phương án được đề xuất: Phương án 1 (PA1), tăng thuế từ năm 2026, tăng theo từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 90%; Phương án 2 (PA2), tăng thuế từ năm 2026 với mức tăng 15%, sau đó từ năm 2027 tăng từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 100%.

Ngoài 2 phương án trên, Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát (VBA) đã gửi văn bản lên Bộ Tài chính đề xuất lùi thời hạn tăng thuế tới năm 2027, đồng thời tăng thuế ở mức 5% với lộ trình 2 năm tăng 1 lần, đến 80% vào năm 2031 để phù hợp với bối cảnh kinh tế. (phương án 3 – PA3)

“Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia”đã đưa ra một số kết quả đo lường tác động kinh tế của các phương án tăng thuế. Trong đó nêu rõ, cả 3 phương án trên đều ảnh hưởng làm suy giảm giá trị tăng thêm (VA) của ngành bia. Cụ thể, giả định nếu mức tăng trưởng VA của ngành bia tương đương mức tăng trưởng GDP theo kịch bản 6,5% thì PA1 sẽ làm giảm 44.359 tỷ đồng, tương đương 9,4%; PA2 sẽ tác động giảm 61.899 tỷ đồng, tương đương 13,12%; PA3 sẽ giảm 38.329 tỷ đồng, tương đương 6,5%.

Báo cáo cũng cho rằng, tăng thuế TTĐB với bia sẽ tác động đến tăng trưởng GDP. Cụ thể, so với kịch bản tăng trưởng mục tiêu 6,5% trong điều kiện bình thường, việc tăng thuế TTĐB với bia theo các phương án sẽ cho kết quả như: PA1, GDP sẽ giảm 14.276 tỷ đồng, tương đương 0,0354%; PA2 sẽ giảm 32.525,9 tỷ đồng, tương đương giảm 0,08%; PA3 sẽ giảm 8.590 tỷ đồng, tương đương 0,0172%.

Đặc biệt, tăng thuế TTĐB với bia sẽ tác động đến 22 ngành (bao gồm cả ngành bia) trong quan hệ liên kết ngành và tới các nhân tố của giá trị tăng thêm. Cụ thể, tác động tới tổng giá trị tăng thêm (GVA) của toàn nền kinh tế và tác động đến thu ngân sách nhà nước. Việc tăng thuế TTĐB với ngành bia theo báo cáo cũng làm giảm thu nhập của người lao động trong nền kinh tế. Theo đó, với PA1, thu nhập người lao động giảm 2.468 tỷ đồng; PA2 giảm 4.585 tỷ đồng và PA3 là 2.215 tỷ đồng.

Đại diện cho doanh nghiệp, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của HEINEKEN Việt Nam cho rằng: Các phương án tăng thuế TTĐB với bia đều gây tác động đến nền kinh tế, tuy nhiên phương án 2 gây tác động mạnh nhất. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam sau đại dịch Covid-19 còn đối mặt với nhiều thách thức do những tác động của bối cảnh kinh tế, chính trị toàn cầu, giá nguyên liệu tăng cao, trong khi đó sức mua trong nước sụt giảm…

Bà Trần Ngọc Ánh cho rằng, cần có một phương án tăng thuế TTĐB một cách hài hòa để đạt được các mục tiêu tăng thu ngân sách, mà vẫn bảo vệ được sức khỏe người tiêu dùng và hỗ trợ ổn định cho môi trường kinh doanh, tăng trưởng kinh tế.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế, cho biết bà đồng tình với quan điểm của Quốc hội, Chính phủ cần phải điều chỉnh tăng thuế để bảo vệ sức khỏe, bảo vệ môi trường, tăng thu ngân sách,…Tuy nhiên bà Cúc nhấn mạnh cần kết hợp các biện pháp khác nữa để đảm bảo hài hòa. Dựa trên các phân tích, Hiệp hội nhận định dù mang lại lợi ích ngắn hạn về ngân sách, nhưng các tác động lâu dài đến sản xuất, việc làm, và tăng trưởng kinh tế không thể bị xem nhẹ. Chính sách thuế cần phải cân bằng giữa yêu cầu quản lý nhà nước, mục tiêu tăng thu và sự bền vững của nền kinh tế.

Thúy Hằng