Tam Đường, Lai Châu: Phụ nữ người Lự gìn giữ và phát huy nghề dệt lụa truyền thống

Nghề dệt lụa là một trong những giá trị văn hóa độc đáo mang đậm bản sắc riêng của người dân tộc Lự

Người dân tộc Lự ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, có dân số chiếm tỷ lệ chỉ 5,4% nhưng trong quá trình cư trú, lao động sản xuất, họ vẫn giữ được những nét văn hóa mang đậm bản sắc độc đáo riêng biệt so với các dân tộc cùng cư trú trên địa bàn. Trong đó có nghề dệt lụa, đây là một trong những nét văn hóa đặc sắc, hấp dẫn du khách khi đặt chân đến vùng đồng bào người Lự ở Lai Châu.

Xã Bản Hon là địa bàn có nhiều người dân tộc Lự cư trú chiếm đa số, với 535/584 hộ gia đình, chiếm tỷ lệ 91%. Ngoài việc lao động sản xuất trồng trọt và chăn nuôi, thì người phụ nữ dân tộc Lự ở xã Bản Hon còn được biết tới với nghề dệt lụa.

Theo tìm hiểu, nghề dệt lụa gắn bó với phụ nữ người dân tộc Lự ở xã Bản Hon từ nhiều đời, đời nọ chuyển sang đời kia, nối tiếp nhau cho đến tận ngày nay. Từ việc trồng bông, trồng dâu, nuôi tằm lấy tơ, dệt thành những tấm lụa bền đẹp, rồi từ đó sản xuất ra những sản phẩm như váy áo, khăn… đa dạng và phong phú.

Xưa kia, các sản phẩm lụa tơ tằm của người dân tộc Lự ở Tam Đường sản xuất ra đến đâu, tiêu thụ hết tới đó. Thời điểm đó, nghề làm lụa tơ tằm khá phát triển. Hầu như nhà nào cũng trồng dâu nuôi tằm và dệt lụa.

Phụ nữ người dân tộc Lự biểu diễn thực hành nghề dệt truyền thống

Thế nhưng từ khoảng hơn chục năm trở lại đây, nghề sản xuất lụa tơ tằm truyền thống của phụ nữ người dân tộc Lự ở huyện Tam Đường gặp nhiều khó khăn, bởi trên thị trường có quá nhiều sản phẩm lụa giá rẻ. Điều này khiến nhiều gia đình phải “gác khung cửi”, bỏ nghề truyền thống một cách đầy nuối tiếc.

Chị Lò Thị Minh, ở xã Bản Hon, chia sẻ: “Lụa chúng tôi làm ra tuy chất liệu tốt hơn lụa bán trên thị trường, nhưng giá lại cao hơn nên khó cạnh tranh. Càng làm càng lỗ đã khiến nhiều chị em phải bỏ nghề, giờ muốn may sản phẩm thì đi mua lụa ở ngoài sẽ rẻ hơn tự làm”.

Tuy gặp nhiều khó khăn nhưng nhiều người dân tộc Lự vẫn chọn cách giữ nghề dệt. Theo bà Lò Thị Hái, ở xã Bản Hon: “Bây giờ hàng không bán được, gia đình tôi không còn làm nhiều như trước kia nữa. Nhưng việc trồng dâu nuôi tằm để lấy tơ dệt lụa thì tôi vẫn làm. Vì mình muốn giữ nghề, không bán được hàng thì sản xuất để dùng trong gia đình. Thực tế chỉ có một số người lớn tuổi làm thôi, người trẻ không mặn mà”.

Cho đến nay, các cấp chính quyền, hội đoàn thể ở địa phương đang tích cực tìm hướng đi để duy trì phát triển nghề dệt lụa tơ tằm trong cộng đồng người Lự ở huyện Tam Đường, với mong muốn gìn giữ và phát huy được nghề truyền thống.

Bà Lò Thi Đi, cán bộ Văn hóa xã Bản Hon, cho biết: “Trước nguy cơ mai một nghề dệt tơ tằm truyền thống, các cấp lãnh đạo địa phương và Hội LHPN huyện, xã cũng đề ra những kế hoạch phát huy, gìn giữ nghề truyền thống. Chúng tôi đã tổ chức tập huấn cho chị em để tìm hướng phát triển sản xuất các sản phẩm lưu niệm từ lụa như túi, khăn, áo, váy… để bán cho khách du lịch. Đồng thời cũng tổ chức trưng bày giới thiệu sản phẩm ra thị trường, và các đầu mối tiêu thụ hàng lưu niệm ở các khu du lịch lớn như Sa Pa, Mộc Châu. Bằng những cách này, hy vọng có thể phát triển nghề lụa tơ tằm và cạnh tranh được với các sản phẩm giá rẻ trên thị trường đang tràn lan như hiện nay”.

Những năm qua, UBND xã Bản Hon, huyện Tam Đường đã phối hợp với Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Tam Đường, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện cử phụ nữ trong xã đi học nghề dệt. Sau khi hoàn thành học nghề, chị em đã nhận sản phẩm đặt hàng từ các đơn vị, doanh nghiệp về sản xuất gia công tại nhà. Nhờ đó, họ có thể duy trì và phát huy được nghề truyền thống, đồng thời cũng có thêm nguồn thu nhập từ 3 - 4 triệu đồng/người/tháng.

Trước những hiệu quả trong công tác bảo tồn và phát huy nghề dệt lụa truyền thống bằng cách đào tạo nghề sản xuất lụa cho chị em, kết nối với các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực hàng lưu niệm, các cơ quan chức năng tại huyện Tam Đường đang tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, vận động chị em người dân tộc Lự tiếp tục đi học nghề. Từ đó có thể duy trì và phát huy được các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, đồng thời có thêm việc làm tại chỗ, góp phần tạo thu nhập, cải thiện cuộc sống cho đồng bào dân tộc Lự trên địa bàn.

Lan Phương