Tấm ảnh đã 60 năm

Chúng ta hẳn còn nhớ bài thơ mừng Xuân Ất Tỵ (năm 1965) của Người, với những câu mở đầu:

Chào mừng Ất Tỵ xuân năm mới

Nhà nước ta vừa tuổi hai mươi

Miền Bắc xây dựng đời sống mới vui tươi

Miền Nam kháng chiến ngày càng tiến tới…

Nhưng mọi người còn nhớ tới một bức ảnh lịch sử Bác Hồ chụp đúng ngày mồng 1 Tết năm đó, tính ra đã tròn 60 năm. Bức ảnh chụp khi Người kết thúc “hành trình” liên tục trong hai ngày Tết đáng nhớ.

Bác Hồ và đoàn công tác chụp ảnh trên đồi Yên Lập. Ảnh tư liệu.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Mùa xuân là Tết trồng cây/ Làm cho đất nước càng ngày càng xuân”. Sáng 30 Tết năm đó (1965), Bác Hồ mở đầu Tết trồng cây với bà con xã Cổ Loa, huyện Đông Anh (Hà Nội). Sau đó, Người tiếp tục đi thăm và tham gia trồng cây với bà con nông dân Hợp tác xã (HTX) Phú Diễn, huyện Từ Liêm (Hà Nội).

Ngay buổi chiều 30 Tết, Bác cùng đồng chí Trần Quốc Hoàn, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an lên đường xuống thăm vùng mỏ Quảng Ninh. Bác nói với mọi người cùng đi, đại ý là: “Quảng Ninh vừa lập công xuất sắc, đánh thắng trận đầu ngày 5/8/1964, bắt sống tên giặc lái đầu tiên nên chúng ta phải xuống động viên và chúc mừng. Hơn nữa, sắp tới Tổ quốc ta đang rất cần than để đẩy mạnh sản xuất, phục vụ đời sống. Chúng ta xuống Quảng Ninh để động viên quân và dân vùng mỏ đẩy mạnh sản xuất trong năm mới”.

Sáng mồng 1 Tết, Bác dậy sớm cùng đồng chí Vũ Kỳ - Thư ký của Người ra Bãi Cháy vừa tập thể dục, vừa thong thả dạo bước trên bờ biển. Có lúc, Bác trầm ngâm phóng tầm mắt nhìn ra xa theo những con sóng ngoài khơi. Chính vào thời gian đó, con tàu mang bí số 41 do thuyền trưởng Hồ Đắc Thạnh chỉ huy đang cập bến Vũng Rô thuộc tỉnh Khánh Hòa. 8 giờ 30 phút, Bác gặp mặt hơn hai vạn đại biểu các dân tộc trong tỉnh Quảng Ninh để chúc mừng năm mới.

Người biểu dương thành tích mà Quảng Ninh đã đạt được trên các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và chiến đấu. 10 giờ 30 phút, từ nơi mít tinh, Bác đến thăm cán bộ, công nhân mỏ than Uông Bí. Dọc đường, Bác dừng lại nói chuyện thân mật với cán bộ, công nhân Đoàn Địa chất 3. Người nhắc nhở ngành địa chất năm nay phải làm tốt hơn năm ngoái, vì năm 1965 cần có nhiều than hơn, phải thi đua mỗi người làm việc bằng hai.

Gần trưa mồng 1 Tết, Bác rời Hòn Gai tiếp tục đi chúc Tết nhân dân huyện Yên Hưng. Bác “xông đất” một số gia đình xã viên HTX Khe Cát. Bác rất vui khi thấy trong hoàn cảnh chiến tranh nhưng gia đình nào cũng có bánh trái, hương hoa đầy đủ. Bác thân mật chúc Tết các gia đình, gần gũi thân thương như một người cha đi xa trở về. Rời Khe Cát, Bác đi bộ một quãng trên quốc lộ. Bỗng Bác dừng lại cột cây số có khắc chữ: “Lộc Ninh - 1.995 km”.

Nét mặt thoáng buồn, Bác nói với anh em trong đoàn: “Tết này, không biết đồng bào miền Nam ăn Tết ra sao”. 11 giờ 30 phút, cả đoàn đến một đồi thông bên đường thuộc xã Yên Lập. Đồng chí Trần Quốc Hoàn đề nghị Bác và cả đoàn lên đồi nghỉ ăn trưa. Cả đoàn liền đem xôi nắm mà Tỉnh ủy Quảng Ninh đã chuẩn bị, vui vẻ ăn bữa trưa “dã ngoại”. Trời xanh cao, tiết xuân ấm dịu, bữa cơm Tết đầu năm trên đồi Yên Lập năm ấy thật đầm ấm biết bao.

Trước khi lên đường về Hà Nội, Bác Hồ liền bảo đồng chí phóng viên báo Nhân Dân (đi cùng) chụp một tấm ảnh kỷ niệm chuyến xuất hành Xuân Ất Tỵ đáng nhớ này. Tấm ảnh đó đã trở thành một trong những tấm ảnh đẹp nhất về Bác Hồ và mùa xuân.

PGS.TS Phạm Văn Tình