Tại sao Nga bác bỏ kế hoạch hòa bình Ukraine của Donald Trump?

Theo truyền thông nhà nước Nga, Moscow đã bác bỏ kế hoạch do nhóm của Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump đưa ra nhằm chấm dứt chiến tranh Nga-Ukraine bằng cách hoãn tư cách thành viên NATO của Kiev để đổi lấy lệnh ngừng bắn.

Chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 vừa qua, những lời chỉ trích liên tục của ông đối với Ukraine và việc Hoa Kỳ tài trợ cho Kiev, cùng lời hứa chấm dứt chiến tranh trong vòng một ngày sau khi nhậm chức, đã khiến các đồng minh NATO lo ngại về những thỏa hiệp mà ông có thể yêu cầu từ Ukraine.

Nhưng việc Điện Kremlin bác bỏ những gì được cho là yếu tố then chốt trong đề xuất ngừng bắn do nhóm của Donald Trump đưa ra đã nhấn mạnh thêm lời cảnh báo từ một số nhà phân tích, những người đã cảnh báo không nên cho rằng Nga nhất thiết được đảm bảo chấm dứt chiến tranh theo các điều khoản của mình.

Vậy đề xuất hòa bình của Trump tại Ukraine là gì, Nga đã từ chối điều gì - và tại sao?

Donald Trump không tiết lộ nhiều về kế hoạch của mình. Trong chiến dịch tranh cử, Donald Trump hứa sẽ chấm dứt chiến tranh Ukraine trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên vào ngày 12/12, ông nói với tạp chí Time rằng “Trung Đông là vấn đề dễ giải quyết hơn những gì đang xảy ra với Nga và Ukraine”.

Donald Trump và các trợ lý chủ chốt của ông đã đưa ra một số ý tưởng cho lệnh ngừng bắn ở Ukraine. Vào ngày 6/11, tờ Wall Street Journal (WSJ) đưa tin kế hoạch của Donald Trump về một lệnh ngừng bắn ở Ukraine bao gồm việc trì hoãn tư cách thành viên NATO của Kiev trong 20 năm.

Trong khi đó, Phó Tổng thống của Donald Trump, JD Vance, đã tiết lộ những chi tiết tiềm năng về kế hoạch trong một cuộc phỏng vấn do Shawn Ryan Show phát sóng vào tháng 9. Vance cho biết ranh giới phân định hiện tại giữa Nga và Ukraine sẽ trở thành một "khu phi quân sự”. Báo cáo của WSJ cho biết khu phi quân sự này sẽ trải dài gần 1.290km. Mặc dù vẫn chưa rõ ai sẽ kiểm soát khu vực này, một thành viên giấu tên trong nhóm của Donald Trump cho biết “Nòng súng sẽ là của châu Âu”, theo WSJ.

Vance cũng đề xuất theo kế hoạch, Ukraine sẽ phải nhượng lại một số lãnh thổ bị chiếm đóng cho Nga, bao gồm một số vùng Luhansk, Donetsk, Kherson và Zaporizhzhia. Nga đã nắm giữ khoảng 20% lãnh thổ Ukraine kể từ năm 2014.

Vào ngày 27/11, Donald Trump đã bổ nhiệm tướng về hưu Keith Kellogg làm đặc phái viên của mình cho cuộc chiến tranh Nga-Ukraine. Trước đó, vào tháng 4, Kellogg đã đồng đứng tên một bài báo chiến lược, cho rằng Hoa Kỳ có thể tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine, tùy thuộc vào việc Kiev đồng ý tham gia các cuộc đàm phán hòa bình với Moscow. Bài báo của Kellogg cũng gợi ý NATO có thể tạm dừng tư cách thành viên của Ukraine và giảm nhẹ một số lệnh trừng phạt đối với Nga để đổi lấy việc nước này tham gia các cuộc đàm phán hòa bình.

Trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Time, Donald Trump đã chỉ trích Ukraine vì đã phóng tên lửa vào lãnh thổ Nga. "Tôi cực kỳ phản đối việc phóng tên lửa vào Nga. Tại sao chúng ta lại làm như vậy?" ông nói, đồng thời cho biết điều này sẽ chỉ làm leo thang chiến tranh. Vào cuối tháng 11, Ukraine đã tấn công Nga bằng vũ khí tầm xa do Hoa Kỳ và Anh sản xuất. Điều này xảy ra sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thúc đẩy Hoa Kỳ và Anh cho phép Ukraine sử dụng tên lửa để tấn công vào bên trong nước Nga, nơi trước đó đã bị hạn chế.

Trong buổi họp báo thường niên vào ngày 26/12, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã bác bỏ ý tưởng cho rằng việc hoãn tư cách thành viên NATO của Ukraine sẽ đủ để làm hài lòng Moscow.

Tổng thống Nga cho biết mặc dù ông không biết chi tiết về kế hoạch của Donald Trump, Tổng thống đương nhiệm Joe Biden đã đưa ra một đề xuất tương tự vào năm 2021, đó là hoãn việc gia nhập NATO của Ukraine trong vòng 10 đến 15 năm. "Xét về khoảng cách và khung thời gian lịch sử, đây là một khoảnh khắc. Điều đó tạo ra sự khác biệt gì đối với chúng ta - hôm nay, ngày mai hay 10 năm nữa?" ông hỏi khi trả lời câu hỏi của một nhà báo, theo biên bản ghi chép cuộc trao đổi của Điện Kremlin.

Sau đó, hãng thông tấn nhà nước Nga TASS dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Sergey Lavrov nhấn mạnh lại việc Putin bác bỏ một số đề xuất của Trump về Ukraine. “Chúng tôi chắc chắn không hài lòng với những đề xuất do đại diện nhóm của tổng thống đắc cử Hoa Kỳ đưa ra về việc hoãn tư cách thành viên NATO của Ukraine trong 20 năm và triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của lực lượng Anh và châu Âu tại Ukraine,” Lavrov nói với TASS.

Lavrov nói thêm Nga vẫn chưa nhận được bất kỳ “tín hiệu” chính thức nào từ Hoa Kỳ về “giải pháp cho Ukraine”. Nhà ngoại giao Nga giải thích rằng cho đến lễ nhậm chức của Trump tại Washington vào ngày 20/1, chỉ có chính quyền sắp mãn nhiệm của Biden mới được phép giao tiếp với Moscow.

Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết Moscow sẵn sàng đàm phán hòa bình với Ukraine được tổ chức tại Slovakia. Putin đã tiếp đón Thủ tướng Slovakia Robert Fico tại Điện Kremlin tuần này. Fico đã tỏ ra hoài nghi về sự hỗ trợ quân sự của Liên minh châu Âu cho Ukraine.

Timothy Ash, cộng tác viên chương trình Nga và Âu Á tại Chatham House, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, cho biết “Putin muốn một thỏa thuận”. Timothy Ash nói với truyền thông rằng Putin “sẽ tỏ ra cứng rắn trong quá trình chuẩn bị cho các cuộc đàm phán, bác bỏ mọi thứ”, nhưng “ông ấy cần một thỏa thuận vì không thể duy trì một cuộc chiến tranh lâu dài khi có quá nhiều thương vong”. Và nếu Trump đề nghị với Putin một thỏa thuận mà theo đó Nga sẽ có thể giữ lại lãnh thổ Ukraine mà nước này hiện đang kiểm soát - như Vance đã gợi ý - thì Moscow có thể sẽ chấp nhận.

Donald Trump đã gặp Zelensky và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vào ngày 7/12 tại Paris. Sau cuộc họp ba bên, Donald Trump nói với tờ New York Post rằng Zelensky muốn ngừng bắn. "Ông ấy muốn hòa bình. Chúng tôi đã không nói về các chi tiết", ông nói thêm.

Trước đó, Ukraine nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải bao gồm hủy bỏ việc Nga sáp nhập lãnh thổ Ukraine, bao gồm cả Crimea, nơi đã được sáp nhập vào năm 2014.

Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với Sky News được công bố vào ngày 29/11, Zelensky đã thay đổi lập trường của mình. “Nếu chúng ta muốn ngăn chặn giai đoạn nóng của cuộc chiến, chúng ta cần đưa lãnh thổ Ukraine mà chúng ta đang kiểm soát vào NATO”, ông nói.

Trong khi các thành viên NATO đã đảm bảo Ukraine đang trên con đường “không thể đảo ngược” để gia nhập liên minh, họ vẫn cảnh giác với việc kết nạp Ukraine khi nước này vẫn đang trong tình trạng chiến tranh với Nga. Điều này là do hiệp ước NATO có điều khoản phòng thủ chung, quy định tất cả các thành viên đều được coi là đang bị tấn công nếu một thành viên bị tấn công. Việc Ukraine gia nhập NATO có nghĩa tất cả các thành viên NATO đều đang trong tình trạng chiến tranh với Nga.

Với việc Nga từ chối thỏa hiệp về tư cách thành viên NATO - điều mà Ukraine đạt được, nhưng chỉ hai thập kỷ sau - không rõ Kiev và Moscow có thể quay lại bàn đàm phán như thế nào.

Nhưng theo Timothy Ash, Zelensky cũng có thể sẵn sàng thỏa hiệp về tư cách thành viên NATO. Điều mà Zelensky sẽ không thỏa hiệp là về vấn đề an ninh của Ukraine. “Ukraine phải được đảm bảo theo bất kỳ thỏa thuận nào, Nga không thể tấn công một lần nữa”, Timothy Ash nói. “Điều đó có nghĩa hoặc là đảm bảo an ninh song phương từ phương Tây hoặc đảm bảo chắc chắn rằng họ sẽ cung cấp cho Ukraine mọi công cụ cần thiết để tự vệ”.

Trong khi đó, giữa lúc Putin và Fico đang nồng ấm ở Moscow tuần trước, Zelensky đã chỉ trích chính phủ Slovakia. Ông cáo buộc Fico mở “mặt trận năng lượng thứ hai” chống lại Kiev theo lệnh của Moscow. Khí đốt của Nga đi qua Ukraine vào Slovakia, Moldova và Hungary theo một thỏa thuận hết hạn vào cuối năm nay.

Sau chuyến thăm Nga, Fico cho biết Slovakia sẽ cân nhắc trả đũa Kiev nếu nước này cắt nguồn cung cấp khí đốt vào ngày 1/1/2025.

TD