Sơ thẩm vụ buôn lậu đất hiếm tại Yên Bái: Lời khai của cựu Tổng cục trưởng Địa chất và Khoáng sản

Các bị cáo tại phiên xử. (Ảnh: Hồng Mây)

Các bị cáo bị xét xử về tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”, “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát lãng phí”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, “Buôn lậu”, “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” và “Gây ô nhiễm môi trường”.

“Quà sinh nhật” nửa tỷ đồng

Theo cáo trạng, bị cáo Ngọc, bị cáo Nguyễn Văn Thuấn (cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản (nay đã giải thể)) cùng một số bị cáo khác được giao nhiệm vụ thực hiện công tác quản lý nhà nước trong việc thẩm định, cấp giấy phép khai thác quặng đất hiếm. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, bị cáo Ngọc, bị cáo Thuấn cố ý làm trái nguyên tắc, điều kiện cấp phép khai thác cho Cty Thái Dương.

Mặc dù được cấp phép, nhưng do năng lực tài chính không bảo đảm, Cty Thái Dương không thể xây dựng Nhà máy thủy luyện tại Yên Bái và Nhà máy tách chiết tại Hải Phòng để chế biến sâu đất hiếm. Từ 2019 - 10/2023, bị cáo Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch Cty Thái Dương) đã chỉ đạo cấp dưới tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm, quặng sắt có tổng trị giá hơn 736 tỷ đồng và xả trái phép hơn 350.000 tấn chất thải ra môi trường.

Sau khi được cấp giấy phép, nhân dịp sinh nhật Nguyễn Văn Thuấn, thì Đoàn Văn Huấn đến gặp và “cảm ơn” 500 triệu đồng. Tại tòa, bị cáo Thuấn thừa nhận hồ sơ của Cty Thái Dương chưa đủ điều kiện, lẽ ra hồ sơ phải được thẩm định lại, xem xét lại tất cả. “Nhưng lúc đó anh em trình lên, bị cáo không kiểm tra mà ký tờ trình luôn”, bị cáo Thuấn khai.

Giải trình về sai sót này, bị cáo Thuấn nói nguyên nhân do chủ quan, không xem kỹ hồ sơ đã duyệt. Bị cáo Thuấn nói “làm việc theo đúng nguyên tắc, không quen biết hay nhận tác động từ Đoàn Văn Huấn”, nhưng thừa nhận dịp sinh nhật mình năm 2013, Đoàn Văn Huấn có đến chúc mừng bằng một bó hoa và một túi trái cây. Khi khách về, bị cáo Thuấn mở túi ra thì thấy bên trong có 500 triệu đồng. “Tôi giật mình, gọi lại nhưng anh Huấn không nhấc máy. Khi làm việc với CQĐT, tôi đã khai ngay và nộp lại hết”, bị cáo Thuấn trình bày.

Bị cáo Hoàng Văn Khoa (cựu Vụ trưởng Khoáng sản) khai, hồ sơ của Cty Thái Dương nằm trong số rất nhiều hồ sơ tồn đọng được giao giải quyết khi bị cáo lên làm Vụ trưởng, bản thân bị cáo không theo dõi từ đầu. Theo lời bị cáo Khoa, hồ sơ của Cty Thái Dương được bị cáo Lê Duy Phương trình lên và nói đã đủ điều kiện. Khi xem xét, bị cáo Khoa “thấy có vấn đề nhưng không theo từ đầu nên không đủ tự tin nói ra, mà ký ngay”.

“Không đủ tự tin sao còn ký?”, chủ tọa truy vấn. Bị cáo Khoa nói “đây là điều bị cáo rất dằn vặt, đau xót” và “hồ sơ của Cty Thái Dương tồn quá lâu rồi, nếu yêu cầu DN làm lại sẽ rất mất thời gian, sợ mang tiếng nhũng nhiễu này khác...”.

Về phía bị cáo Phương, khai hồ sơ xin cấp phép của Cty Thái Dương trước đó do chuyên viên khác thẩm định. Sau khi Bộ tạm dừng cấp phép để đợi Luật Khoáng sản mới có hiệu lực, chuyên viên này chuyển công tác. Lúc đó, bị cáo Phương được lãnh đạo phân công thay thế và cuối năm 2012 mới tiếp cận hồ sơ. Quá trình xem xét hồ sơ, bị cáo Phương thấy có thiếu nhưng chỉ báo cáo miệng với bị cáo Khoa, sau đó vẫn trình ý kiến hồ sơ đủ điều kiện để cấp trên ký. “Cái này tôi sai”, bị cáo Phương nói.

Đoàn Văn Huấn: “Bị cáo sai rồi”

Trước đó, bị cáo Đoàn Văn Huấn thừa nhận cáo trạng, thừa nhận số lượng quặng đã khai thác, tiêu thụ cũng như số tiền. Bị cáo Huấn khai quá trình hoạt động kinh doanh, giao việc sổ sách, số liệu cho bộ phận kế toán tổng hợp. “Bị cáo có thường xuyên kiểm tra sổ sách kế toán không”, HĐXX hỏi. Bị cáo Huấn nói rằng mình chỉ học lớp 8, nghiệp vụ bị cáo giao hết cho bộ phận kế toán. Bị cáo Huấn nói không nhờ vả tác động đến ai, cũng không chi quà cho ai để được cấp phép và “bản thân đã cố gắng hết sức để thực hiện đúng giấy phép”.

“Theo quy định phải có 2 nhà máy xây xong mới được khai thác hay vừa khai thác vừa xây”, chủ tọa hỏi. Bị cáo Huấn khai nghĩ là phải xong cái này mới làm được cái khác chứ không đủ thời gian làm một lúc. Nói đến đây, bị cáo Huấn khóc và thừa nhận “bị cáo sai rồi”.

Về phía bị cáo Nguyễn Linh Ngọc, nói nếu Cty Thái Dương thực hiện đầy đủ như giấy phép thì đã không có sai phạm xảy ra. Thời điểm ký giấy phép có sự thay đổi về quy định, khi đó Chính phủ yêu cầu tạm dừng cấp giấy phép.

Tại tòa, bị cáo Ngọc nói không có ai tác động để cấp phép giấy phép, bản thân ông không biết bị cáo Huấn. “Có thể gặp rồi, ở đâu, làm gì thì tôi không nhớ”, bị cáo Ngọc trình bày, đồng thời cho biết, quá trình cấp phép, thủ tục, hồ sơ nhận qua văn thư, nếu có vấn đề gì thì sẽ có ý kiến rồi trả lại.

Bị cáo Ngọc thừa nhận ký giấy phép chưa phù hợp với Luật Khoáng sản; việc truy tố là có cơ sở, vì so sánh quy định pháp luật thì thời điểm đó cấp phép là sai.

Hồng Mây