Sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh: Phải đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương và đất nước

Nói ngắn gọn, mục đích sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh là trên cơ sở liên kết tỉnh, vùng, xác định quy mô và tạo không gian phát triển, để huy động nguồn lực mới, động lực mới, thế mạnh mới của địa phương cấp tỉnh sau khi sáp nhập, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh, vùng và quốc gia, làm cho đất nước giàu mạnh, sải bước cùng thế giới, sánh vai với các cường quốc năm châu, đem lại cuộc sống phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, tốt đẹp hơn cho nhân dân.

Chúng ta đang tiến hành cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị hoạt động hiệu lực, hiệu quả cho trước mắt và lâu dài. Mà cách mạng, theo Hồ Chí Minh, là phá cái cũ đổi ra cái mới, phá cái xấu đổi ra cái tốt. Bộ máy mới tinh gọn mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư nêu lên chính là phản ánh tinh thần cái mới, cái tốt trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Bộ Chính trị, Ban Bí thư còn yêu cầu việc nghiên cứu sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh phải tiến hành sâu sắc, khoa học, thực tiễn. Các cấp ủy, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh phải coi đây là trách nhiệm nặng nề nhưng rất vẻ vang.

Tổ chức tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh là một cuộc cách mạng thì giải pháp cũng phải đột phá, mang tính cách mạng, quyết liệt và triệt để, mà trước hết là cách mạng về tư duy, nhận thức. Tức là phá tư duy cũ, đổi ra tư duy mới.

Tư duy cũ là tư duy lạc hậu, lỗi thời, không được thực tiễn kiểm nghiệm; cũng có thể tư duy đã đúng một thời nhưng nay đã không còn phù hợp, bị thực tiễn vượt qua.

Tư duy mới là đề xuất, nghĩ ra những cái mới có thể trả lời được những câu hỏi mà cuộc sống đang đặt ra. Chẳng hạn: Sau khi sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh thì tiềm năng, thế mạnh, của tỉnh mới là gì? Phát triển kinh tế công nghiệp, nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới và chất lượng các ngành dịch vụ của tỉnh mới ra sao? Điều kiện để gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát huy truyền thống, giá trị văn hóa, con người, lịch sử, phát triển xã hội ở tỉnh mới là gì? Khả năng tạo công ăn việc làm, sản phẩm, của cải, nâng cao năng suất lao động ở tỉnh mới ra sao? Động lực mới cho tăng trưởng của tỉnh mới là gì? Lợi thế so sánh và sự liên kết các lợi thế so sánh đó giữa tỉnh này với tỉnh khác để tạo ra tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, vùng là gì?... Trả lời những câu hỏi đó cho thấy trong đổi mới tư duy, phải thể hiện sự liên kết các tiêu chí, dữ liệu cả bề rộng lẫn chiều sâu trong một không gian phát triển mới.

Tư duy mới như vậy phải bao hàm cả giá trị của tư duy cũ, nhưng vượt lên tư duy cũ, bổ sung những giá trị mới. Điều quan trọng nhất, để tư duy mới có giá trị thật sự mang lại động lực, lòng tự hào, tự tin, hiệu quả lâu dài, bền vững thì phải dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn, phù hợp với quy luật khách quan, đáp ứng nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân, thuận lòng dân, ý dân.

Đột phá về tư duy có tính cách mạng, mang hàm lượng khoa học và thực tiễn có ý nghĩa mở đường hết sức quan trọng. Các cấp ủy, cơ quan, tổ chức, cá nhân được giao nhiệm vụ phải dám nghĩ, dám bàn, mổ xẻ, đặt lên bàn “cân, đong, đo, đếm” với ý thức trách nhiệm vì nước, vì dân cùng với trí tuệ, bản lĩnh và phương pháp tiếp cận khoa học.

Bài học sáng tạo, đổi mới tư duy trong cách mạng giải phóng dân tộc và 40 năm đổi mới, trong đó, có bài học kinh nghiệm của những lần sáp nhập, tách địa giới hành chính trước đây là hết sức bổ ích, quý báu, quan trọng và cần thiết cho hôm nay để việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh đạt hiệu quả cao nhất.

Sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh không phải là câu chuyện sáp nhập kiểu cơ học bình thường, mà cần nhận thức đây là bài toán liên quan tới quy hoạch địa phương cấp tỉnh, có mối liên kết giữa các tỉnh, các vùng, tỉnh trong vùng, vùng trong quốc gia. Qua bài học nhiều lần sáp nhập, tách đơn vị hành chính cấp tỉnh, tạo vùng với cái được và chưa được, lần này thực sự là một cuộc cách mạng không chỉ là tinh gọn bộ máy hoạt động hiệu lực, hiêu quả, mà phải hướng cái đích phát triển địa phương để phát triển bền vững đất nước.

Đây là cuộc cách mạng tổ chức lại không gian phát triển để tập trung, huy động nguồn lực, đánh thức tiềm năng, lợi thế phát triển. Nội hàm “một số đơn vị hành chính cấp tỉnh” trong sáp nhập cần thống nhất nhận thức không cứng nhắc, giản đơn sáp nhập hai hay ba tỉnh vào nhau, mà có thể một số địa giới hành chính của tỉnh này sáp nhập vào một, hai, thậm chí ba tỉnh khác thành tỉnh mới. Trên cơ sở không chia cắt về địa bàn, lĩnh vực, nên cũng có thể giữ nguyên một số tỉnh cũ. Vấn đề giữ nguyên, hay sáp nhập hoàn toàn không phải câu chuyện “công bằng” về diện tích, dân số, mà tiêu chí, thước đo là phải khơi dậy được tiềm năng, thế mạnh, động lực, nguồn lực, kinh tế, lịch sử, văn hóa, xã hội của tỉnh mới sau sáp nhập cho phát triển.

Là một cuộc cách mạng, tiến hành trong thời gian rất ngắn, để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững và định hướng cho giai đoạn mới với tầm nhìn dài hạn, nên phải hết sức quyết liệt, khẩn trương (“chạy”) nhưng cũng phải tính toán rất thận trọng, kỹ lưỡng (“xếp hàng”). Mặc dù “vừa chạy, vừa xếp hàng”, nhưng trong quá trình nghiên cứu, hoạch định, vẫn phải luôn xuất phát từ thực tế, nhận thức, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan. Đây là mấu chốt của mọi vấn đề trong công tác cách mạng, đặc biệt là trong sự chuyển biến nhanh của thế giới hiện nay.

Về tổng thể trong hệ giải pháp cần phải tính đến cả ngắn hạn và dài hạn, trước mắt và lâu dài, vài ba thập kỷ và cả hàng trăm năm, không chỉ cho thế hệ hôm nay, mà còn để lại cho các thế hệ mai sau. Để giải quyết được việc này không thể không tính đến dân số và diện tích vì đó là một phần trong tổng thể khoa học về tổ chức quy hoạch.

Nhưng quan điểm nhìn từ quy mô dân số và diện tích không thật sự quan trọng và chưa nói lên được điều gì về động lực, tiềm năng phát triển. Phải có cách nhìn, tầm nhìn bằng tạo lập không gian phát triển để huy động, kết nối, vun bồi nguồn lực, lợi thế cho phát triển. Cách nhìn, tầm nhìn về không gian phát triển được hiểu cả trạng thái “tĩnh” và “động”, không chỉ là câu chuyện của đơn vị hành chính tỉnh, mà còn là liên tỉnh, liên vùng, liên quan, gắn chặt với phát triển của quốc gia. Nói đến không gian phát triển thì phải tiếp cận theo hướng quy mô, tức là độ rộng lớn về mặt tổ chức sau khi sáp nhập.

Khi bàn đến tầm mức quy mô, một mặt vẫn phải luôn luôn quán triệt tinh thần “cách mạng” tinh gọn, mặt khác lại phải mở không gian phát triển. Điều quan trọng của quy mô tỉnh sau sáp nhập là phải tính đến và bảo đảm được các tiêu chí về kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả kinh tế, xã hội, đặc biệt hạ tầng giao thông, thông tin; quy mô thị trường; vấn đề môi trường. Quy mô của các tỉnh được cân nhắc trên cơ sở của hệ quy chiếu nhất định, tức là phải trả lời được các câu hỏi như đã nêu, mà cốt lõi là tăng trưởng và phát triển. Hiện nay, cả nước được quy hoạch thành 6 vùng phát triển kinh tế - xã hội theo quy hoạch tổng thể quốc gia trong giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh hiện nay, phải tính toán rất cẩn thận mối liên quan, tương thích đến vùng, trong vùng, ngoài vùng.

Về lâu dài, những cân nhắc trong giải pháp cần nghiên cứu sâu sắc về khoa học giá trị khi sắp xếp địa giới hành chính. Quốc gia, vùng, tỉnh, làng xã, gia đình, cá nhân đều có giá trị riêng. Đây là câu chuyện văn hóa, là lợi thế so sánh, sự khác biệt, là “căn cước” để định danh sự vật, rất quan trọng và cần thiết, vì nó không chỉ có ý nghĩa trước mắt, mà lâu dài, liên quan đến sự bền vững. Một tỉnh mới ra đời mà trả lời được câu hỏi giá trị của tỉnh đó là gì, thì đó là một thành công lớn không chỉ tạo động lực, tiềm năng cho tỉnh, mà còn cho vùng, cho quốc gia, dân tộc. Liên kết tỉnh, vùng cần phải được nhìn nhận đó không chỉ là sự liên kết các ngành, lĩnh vực hoạt động cụ thể như công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, giao thông, mà đó chính là sự liên kết giá trị.

Thực hiện những giải pháp nêu trên là đáp ứng mục tiêu, yêu cầu của Bộ Chính trị, Ban Bí thư trong Kết luận số 127-KL/TƯ về nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh phải tiến hành khách quan, dân chủ, khoa học, cụ thể, sâu sắc, cầu thị, sát đúng với tình hình thực tiễn. Các cấp ủy, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ phải thấy rõ đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, chủ động tham gia các nội dung, nhiệm vụ liên quan.

PGS.TS Bùi Đình Phong