Sáp nhập hành chính, quy hoạch chiến lược để bứt phá nông lâm sản Tây Bắc

Tây Bắc là vùng có nhiều tiềm năng, lợi thế về phát triển nông lâm sản hàng hóa. Năm 2024, giá trị hàng hóa nông sản tham gia xuất khẩu của khu vực này đạt khoảng 245 triệu USD. Trong đó, Sơn La đạt 190 triệu USD, Điện Biên trên 22,4 triệu USD, Lai Châu trên 6,5 triệu USD, Lào Cai 25 triệu USD.

Tại Diễn đàn ‘Kết nối sản xuất và thương mại nông lâm sản các tỉnh Tây Bắc’ được tổ chức chiều 1/7, đại diện các địa phương đã nêu hàng loạt khó khăn, thách thức cũng như những giải pháp phát triển sản xuất, thương mại để gia tăng giá trị sản phẩm chủ lực của vùng.

Ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam đánh giá trong những năm gần đây, các địa phương ở Tây Bắc đã nỗ lực và chủ động trong việc chuyển đổi sản xuất, tận dụng các cơ hội và lợi thế của vùng để phát triển các sản phẩm nông nghiệp có giá trị cao.

Các tỉnh Tây Bắc là vùng có nhiều tiềm năng, lợi thế về phát triển nông lâm sản hàng hóa, như cà phê, chè, cây ăn quả đặc sản, cây dược liệu...

Các sản phẩm như cà phê, chè, cây ăn quả đặc sản đã được phát triển và đạt được nhiều thành tựu. Diện tích trồng cà phê ở Tây Bắc tăng 54% và sản lượng tăng 265% trong 10 năm qua.

Tuy nhiên, ông Doanh lưu ý, tỷ lệ chứng nhận chất lượng sản phẩm vẫn chưa cao bằng các vùng khác. Một trong những khó khăn mà Tây Bắc đang phải đối diện là các tổ hợp sản xuất nông nghiệp mới như cây ăn quả, cây dược liệu đòi hỏi quy trình canh tác và quản lý khác với cây trồng truyền thống.

Do đó, các tỉnh Tây Bắc cần có thông tin khoa học, phổ biến kiến thức để nông dân tiếp cận và áp dụng các kỹ thuật mới. Đồng thời, cần có sự liên kết chặt chẽ giữa sản xuất, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm.

"Cần có sự hợp tác, phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp và địa phương để tháo gỡ các khó khăn” - Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho biết.

Từ phía địa phương, bà Cầm Thị Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, thừa nhận tỉnh này vẫn đối mặt nhiều khó khăn như sản xuất phân tán, chi phí cao, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến năng suất. Bên cạnh đó, giống cây chưa đồng đều, tỷ lệ rải vụ thấp, tỷ lệ chế biến sâu và bao bì nhãn mác chưa đáp ứng yêu cầu xuất khẩu, thiếu liên kết hợp đồng bền vững với doanh nghiệp, đất trồng kém bền vững và cơ giới hóa còn hạn chế.

Với thế mạnh là cây trồng dược liệu, ông Bùi Huy Phương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu, cho hay toàn tỉnh hiện có trên 23.000 ha trồng dược liệu các loại, với các loài chủ lực như quế 10.000 ha, thảo quả trên 6.500 ha, sa nhân trên 2.500 ha, sơn tra trên 2.000 ha, sâm Lai Châu trên 130 ha và thất diệp nhất chi hoa chứng cho tiềm năng phát triển dược liệu to lớn của tỉnh.

Đặc biệt, sâm Lai Châu - một loài cây bản địa, đặc hữu, phân bố hẹp trên địa bàn tỉnh, được người dân bản địa sử dụng làm thuốc từ rất lâu với tên gọi tam thất đen, tam thất đỏ đang dần khẳng định vị thế là dược liệu quý, có giá trị y học và kinh tế cao.

“Tỉnh Lai Châu kêu gọi và mong muốn nhận được sự quan tâm, hợp tác đầu tư từ các nhà khoa học, doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước để cùng đưa sâm Lai Châu phát triển đúng với tiềm năng vốn có, mang lại lợi ích chung và góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành dược liệu Việt Nam trên trường quốc tế”, ông Phương nhấn mạnh

Tại tỉnh Điện Biên, ông Lò Hồng Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên, cũng đánh giá dù đạt được nhiều kết quả tích cực, địa phương này vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Đó là thiếu liên kết bền vững giữa nông dân và doanh nghiệp, hệ thống logistics còn hạn chế, chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch chưa đáp ứng yêu cầu phát triển hàng hóa quy mô lớn.

Mắc ca tại Điện Biên – một trong những cây trồng chủ lực đang được tỉnh định hướng phát triển gắn với chế biến sâu và xây dựng thương hiệu.

Ông cho rằng thời gian tới các tỉnh Tây Bắc nên đẩy mạnh liên kết vùng nhằm chia sẻ thông tin thị trường, xây dựng các kênh phân phối và thương hiệu chung cho các sản phẩm của khu vực. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ kết nối các hợp tác xã với doanh nghiệp chế biến để phát triển chuỗi giá trị cho các sản phẩm nổi bật như cà phê Sơn La - Điện Biên hay chè Tà Xùa - Tủa Chùa...

Kết luận Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đề nghị lãnh đạo các tỉnh Tây Bắc phải đặc biệt quan tâm đến công tác quy hoạch sau sáp nhập đơn vị hành chính. Cần rà soát, quy hoạch lại từng xã để xác định các vùng trồng chủ lực, quy mô sản xuất phù hợp, từ đó định hướng lại và tích hợp vào quy hoạch tổng thể phát triển nông nghiệp địa phương.

“Xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn là yếu tố cốt lõi, quyết định khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Điển hình như tỉnh Sơn La đã xây dựng thành công 50 ngàn ha vùng nguyên liệu dứa và chanh leo đạt chuẩn về giống, hạ tầng và quy trình canh tác”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nói, đồng thời nhấn mạnh: “Ai làm chủ được vùng nguyên liệu sẽ làm chủ được chuỗi giá trị nông sản”.

Cùng với đó, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị các tỉnh Tây Bắc cần tập trung xây dựng chuỗi giá trị và tăng cường liên kết sản xuất. Với lợi thế của từng tỉnh, lãnh đạo địa phương cần khuyến khích doanh nghiệp và nông dân hợp tác theo chuỗi sản xuất khép kín, đảm bảo tiêu chuẩn từ đầu vào đến đầu ra, thay vì chỉ ký hợp đồng mua bán đơn thuần.

Bên cạnh tổ chức lại sản xuất và ứng dụng khoa học công nghệ, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề xuất nâng cao năng lực chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch.

Về giải pháp quản lý chất lượng, giảm chi phí sản xuất cho nông dân, Thứ trưởng Trần Thanh Nam gợi ý xây dựng các cơ sở vệ tinh, hệ thống giống thương mại, đồng thời đẩy mạnh phát triển sản phẩm OCOP của vùng...

Hồng Hương