Quyết định khi có đầy đủ thông tin

Đưa ra quyết định khi có đầy đủ thông tin sẽ giúp bạn có lựa chọn chính xác. Ảnh: J.P.

Nếu chọn phương án A sẽ kiếm được 5 đồng, chọn phương án B không kiếm được đồng nào, chắc chắn chúng ta sẽ chọn phương án A. Đây là kiểu quyết định có đầy đủ thông tin. Tuy nhiên, trong thực tế không thể biết chính xác sẽ kiếm được bao nhiêu tiền nếu chọn A hoặc B, hay ngoài ra còn phương án khác không.

Khi quyết định trong hoàn cảnh thiếu thông tin, trí thông minh, kiến thức, hay năng lực của bạn chưa đủ để đưa tới quyết định đúng đắn, bởi xác suất không thành công đến từ thông tin bị thiếu hụt.

Có những lúc chúng ta tưởng rằng đã nắm được toàn bộ thông tin nhưng thực tế không phải vậy; chúng ta tưởng rằng đã hết lựa chọn nhưng thực tế vẫn còn.

Ví dụ, bạn có biết nguyên nhân thực sự khiến mình bỏ lỡ lần thăng chức này không? Do công ty chỉ nhìn đến tấm bằng CFA hay vẫn còn phương diện khác bạn không biết? Bạn nhìn thấy đồng nghiệp làm việc nhàn hạ, phải chăng do năng suất của họ cao chứ không phải làm theo kiểu đối phó như bạn? Liệu đối phương có tài năng quản lý ở mặt nào mà bạn không nhìn thấy?

Xem ra bạn thiếu khá nhiều thông tin, những gì bạn biết về đối phương chỉ vọn vẹn một tấm bằng CFA, vì vậy bạn cho rằng đó là lý do đồng nghiệp được thăng chức. Có lẽ bạn cũng sẽ đi thi một tấm bằng CFA và đợi lần thăng chức tiếp theo, nhưng nếu người được chọn không có bằng CFA thì bạn sẽ đánh giá và kết luận thế nào?

Bên cạnh đó, bạn đã lường hết các lựa chọn chưa? Bạn đưa cho bản thân lựa chọn nhảy việc và học tiếp, vậy tiếp tục ở lại công ty chẳng phải cũng là một lựa chọn hay sao? Hỏi cấp trên về nguyên nhân thăng chức cho đồng nghiệp, thể hiện mong muốn thăng chức của bản thân, trao đổi với cấp trên và đồng nghiệp về điểm cần cải thiện của bản thân, chẳng phải đó đều là lựa chọn hay sao?

Có thể sếp sẽ giải thích rằng vì thành tích công việc của bạn rất tốt nên tháng sau sẽ điều bạn tới trụ sở chính huấn luyện, do đó chưa thể thăng chức cho bạn trong lần này.

Bạn thấy đấy, bạn đã đánh giá quá cao nhưng đồng thời cũng đánh giá quá thấp quyền lựa chọn bản thân. Bởi vì thông tin bạn nắm được không toàn diện. Khi thiếu thông tin, bạn sẽ có xu hướng phán đoán theo trực giác, mà trực giác thường không đáng tin cậy.

Mặc dù các thiên tài trong một số lĩnh vực đưa ra quyết định dựa trên trực giác trong tích tắc và thu được kết quả viên mãn, nhưng thực tế chúng ta không nhìn thấy quá trình rèn luyện lâu dài đằng sau những quyết định ấy.

Trực giác kinh doanh được hình thành ở những người hoạt động lâu năm trong một lĩnh vực, về cơ bản họ đều có thông tin hỗ trợ, quyết định họ đưa ra trong vô thức đều được thúc đẩy bởi thông tin. Không một người thành công nào đưa ra quyết định mà không trải qua bất kỳ hoạt động thu thập thông tin, phân tích và lập luận nào.

Bên cạnh đó, lối tư duy tuyến tính cũng cản trở suy nghĩ của bạn. Chẳng nhẽ chỉ được chọn thăng chức hoặc rời đi hay sao?

Cuộc đời không có đúng sai tuyệt đối, giá trị của xác suất nằm ở đây. Mọi sự việc đều có vô vàn kết quả, mỗi kết quả đều có xác suất khác nhau, không một kết quả nào hoàn toàn tốt hoặc hoàn toàn xấu, bạn chỉ có thể cố gắng tìm kiếm thông tin, từ đó chọn ra phương án phù hợp với mong muốn của bản thân, dù rằng đó chưa chắc là phương án với xác suất cao nhất.

Tạ Tôn Bác/ Skybooks & NXB Thế giới