Phòng chống mưa lũ bất thường: Cần tích hợp dữ liệu hồ chứa, dự báo chính xác

Cần tích hợp dữ liệu các hồ chứa. (Ảnh minh họa. Nguồn: Vietnam+)

Để giảm thiệt hại trước những đợt mưa bất thường, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị Cục Khí tượng thủy văn cố gắng tích hợp dữ liệu hồ chứa để dự báo chính xác hơn trước 48 - 24 tiếng gửi cho địa phương; cơ quan khí tượng thủy văn quốc gia cố gắng có những bản tin dự báo ở độ chính xác cao trước 3-6 tiếng.

Cùng với đó, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi nhắc nhở các địa phương xử lý ngay những trục trặc ở tất cả các hồ có cửa van; rà soát, đảm bảo an toàn tuyệt đối các hồ chứa; có phương án truyền tin ngay cho cấp cơ sở ở những vùng khẩn cấp sau khi có thông tin mưa cực đoan.

Quan ngại mưa cực đoan cục bộ

Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết ngày 29/5, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đã có buổi làm việc với Cục Khí tượng Thủy văn về về tình hình mưa, lũ và hành động trong thời gian tới.

Tại cuộc họp, ông Hiệp nhấn mạnh từ đầu năm đến nay, diễn biến thời tiết, thiên tai vẫn khá phức tạp. Các dự báo dài hạn về cơ bản đúng, nhưng trong ngắn hạn và cục bộ địa phương vẫn thể hiện tính bất thường, khó dự báo.

Điển hình là trận mưa lớn bất thường xảy ra ở khu vực tỉnh Hà Tĩnh hay mưa lớn tại Thành phố Hồ Chí Minh vừa xảy ra mới đây.

Ông Hiệp cũng đánh giá năm nay lượng mưa không quá nhiều, nhưng đáng quan ngại là mưa cực đoan cục bộ. Do vậy, các cơ quan khí tượng thủy văn, thủy lợi, quản lý đê điều và phòng chống thiên tai cần phối hợp để kịp thời tham mưu cho công tác chỉ đạo, điều hành, giảm thiểu tối đa thiệt hại.

Thông tin về đợt mưa đang diễn ra ở Bắc Bộ, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng thủy văn) - ông Mai Văn Khiêm cho biết dự báo dòng chảy trung bình ngày từ nay đến ngày 30/5 đến hồ Lai Châu dao động từ 400-500m3/s; hồ Sơn La dao động từ 900-1200m3/s; hồ Hòa Bình dao động từ 1700-2200m3/s; hồ Tuyên Quang dao động từ 320-380m3/s.

Căn cứ vào mực nước hiện tại, các hồ Sơn La, Hòa Bình và Tuyên Quang đang tiến hành xả nước với lưu lượng lớn hơn và bằng lưu lượng đến hồ.

Từ nay đến ngày 31/5, trên sông Thao, sông Lô và các sông nhỏ ở khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa có khả năng xuất hiện 1 đợt lũ, với biên độ lũ lên từ 2-5m. Với xu thế thủy văn đó, nguy cơ cao xảy ra ngập lụt vùng trũng thấp ven sông; lũ quét, sạt lở đất trên các sườn dốc tại vùng núi Bắc Bộ và Thanh Hóa.

Về dài hạn, ông Khiêm cho hay mưa vừa, mưa to được dự báo xảy ra tập trung từ 6-8/2025 ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ. Riêng khu vực Trung Bộ sẽ tăng mưa từ 9-12/2025. Sắp tới, nắng nóng giảm dần ở Tây Nguyên, Nam Bộ. Còn tại Bắc Bộ, Trung Bộ vẫn duy trì đến tháng 8/2025.

Nhiều khó khăn ảnh hưởng tới công tác dự báo

Tại cuộc họp, lãnh đạo các đơn vị chuyên môn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nêu một số khó khăn ảnh hưởng tới công tác dự báo.

Theo Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn Nguyễn Thượng Hiền, hiện công tác bảo dưỡng định kỳ một số hệ thống thiết bị như trạm phát hiện dông sét, hệ thống thu và xử lý ảnh mây vệ tinh,… đã hoàn thành. Tuy nhiên, các thiết bị quan trọng như ra đa thời tiết, ra đa biển, hệ thống thám không vô tuyến và đo gió quang học Pilot hiện chưa được bảo dưỡng do thiếu vật tư.

Do đó, Cục Khí tượng thủy văn đã trình danh mục và kế hoạch đấu thầu và sẽ triển khai ngay việc bảo dưỡng khi được phê duyệt. Hiện cục cũng chuẩn bị xây dựng đề án tổng rà soát tất cả những trang thiết bị phục vụ ngành khí tượng thủy văn và nhu cầu duy tu bảo dưỡng.

Vì vậy, ông Hiền đề xuất cần có cơ chế riêng cho công tác này bởi yêu cầu cấp thiết phục vụ phòng chống thiên tai thường xuyên, liên tục.

Trong kế hoạch tiếp theo, nhằm chủ động thích ứng với việc sáp nhập các đơn vị hành chính còn lại và vận hành mô hình chính quyền hai cấp từ ngày 1/9/2025 (khi cả nước còn 34 tỉnh, thành phố), ông Hiền cho biết Cục Khí tượng Thủy văn sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị khẩn trương rà soát, điều chỉnh hệ thống phân cấp trách nhiệm dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn theo địa giới hành chính mới.

Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai - ông Phạm Đức Luận cũng cho rằng khó khăn hiện nay là chính các xã cũng chưa rõ trách nhiệm của Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự tại địa phương ra sao, nên việc cập nhật thông tin khi có tình huống thiên tai xảy ra còn vướng mắc.

“Ngay đợt mưa lớn ở Hà Tĩnh vừa qua, muốn nắm thông tin từ cơ sở cũng bị chậm trễ. Vậy nếu trong thời kỳ cao điểm mưa lũ với những tình huống khẩn cấp, khu vực vùng sâu, vùng xa lại càng khó khăn,” ông Luận trăn trở.

Vì thế, ông Luận đề xuất Cục Khí tượng thủy văn phối hợp cập nhật thông tin trên hệ thống thông tin phòng chống thiên tai để tăng hiệu quả truyền tin tới cấp cơ sở; nhất là dự báo ngắn hạn để đảm bảo công tác vận hành hồ chứa.

Trong khoảng 10 năm gần đây, biến đổi khí hậu diễn biễn rất phức tạp; năm nào cũng là năm kỷ lục thiên tai khí tượng thủy văn. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Về thủy lợi, ông Nguyễn Tùng Phong - Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết về cơ bản, các hồ chứa thủy lợi ở Bắc Bộ, Trung Bộ ở mức an toàn. Riêng một số hồ Trung Bộ đã đầy hoặc gần đầy do ảnh hưởng từ đợt mưa lớn ở Hà Tĩnh.

Ông Phong cũng lưu ý hàng trăm hồ chứa hiện đã có tích hợp quan trắc thủy văn, nhưng thiết bị hầu hết đã xuống cấp, nên cần kiểm định lại chất lượng để có thể có dữ liệu quan trắc chính xác hơn phục vụ công tác dự báo.

Bên cạnh đó, ông Phong cũng đề xuất cần có cơ chế phối hợp với cơ quan dự báo để có thể tích hợp dữ liệu dự báo, thông tin cụ thể hơn cho công tác vận hành hồ chứa thủy lợi, làm cơ sở ra quyết định vận hành để vừa đảm bảo an toàn công trình, vừa đảm bảo an toàn hạ du và vùng sản xuất.

Chủ động đảm bảo an toàn tuyệt đối các hồ chứa

Ghi nhận các ý kiến, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị Cục Khí tượng thủy văn, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cố gắng có những bản tin dự báo ở độ chính xác cao trước 3-6 tiếng. Theo ông, đây là yếu tố quan trọng nhằm giảm thiệt hại trước những đợt mưa bất thường.

Ông Hiệp nhấn mạnh trước mắt, Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai cần lập ngay nhóm Zalo để khi có thông tin khẩn cấp sẽ gửi lãnh đạo tỉnh, để địa phương có cơ sở triển khai ngay các kịch bản phòng chống thiên tai.

Trong điều kiện thời tiết, mưa cực đoan dẫn đến nguy cơ sạt lở rất cao, nhất là trong bối cảnh chính quyền 2 cấp, trước mắt khi chưa rõ chính quyền các xã, cơ quan chuyên môn cần có phương án truyền tin ngay cho cấp huyện ở những vùng khẩn cấp sau khi có thông tin mưa cực đoan.

Trong dự báo, ông Hiệp lưu ý cần phát huy vai trò đài khí tượng thủy văn khu vực, địa phương, cố gắng dự báo thêm một số thông tin về dòng chảy về hồ chứa ngoài hồ thủy điện để địa phương có thể chỉ đạo vận hành kịp thời.

Đặc biệt, Cục Khí tượng thủy văn cần có dự báo dài hạn để có quan điểm vận hành, dự báo ngắn hạn liên quan đến hồ chứa mà Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường có thẩm quyền vận hành; cố gắng tích hợp dữ liệu hồ chứa để dự báo chính xác hơn trước 48 - 24 tiếng gửi cho địa phương.

Cùng với đó, Cục Khí tượng thủy văn xem xét các thủ tục liên quan để có phương án chỉ định thầu phục vụ công tác duy tu, bảo dưỡng thiết bị.

“Việc đầu tư cho khí tượng thủy văn được xác định là rất cấp thiết nhằm đưa ra cảnh báo sớm, hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai,” ông Hiệp nhấn mạnh.

Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng yêu cầu Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi nhắc nhở các địa phương xử lý ngay những trục trặc ở tất cả các hồ có cửa van, rà soát, đảm bảo an toàn tuyệt đối các hồ chứa./.

(Vietnam+)